WIJNDRUIVEN
Kenmerken van ruim 350 druivenrassen
en hun wijntypen beschreven.
Iwan Wiering RV, 2019-2024
www.wijnlerendrinken.nl
, Iwan Wiering RV, Wijndruiven, 2018-2024
LITERATUURLIJST:
In 2018 ben ik begonnen met het verzamelen van informatie over wijndruiven, aanvankelijk heel beperkt en
kleinschalig. In najaar 2020 gaf tijdens een van mijn eerste lessen aan de Wijnacademie onze ochtenddocent
Examengericht Proeven de groep collectief een standje omdat onze basiskennis over druivenrassen in zijn
ogen ondermaats was (en ja: hij had gelijk). Dat heeft mij aangezet om mijn verzamelde losse flarden te
bundelen en verder uit te breiden.
Voor het samenstellen van deze bundel over wijndruiven heb ik de onderstaande boeken gebruikt, en
daarnaast vaktijdschriften, alsmede veel speurwerk op het internet. Verder heb ik opgedane kennis vanuit
opleidingen (WSET3, Vinoloog van de Wijnacademie), workshops, lezingen, colleges, masterclasses,
wijnreizen, bezoeken aan wijnhuizen en proeverijen in binnen- en buitenland toegevoegd. In oktober 2023
ben ik gestart met WSET4, de Diploma Course. Inmiddels heb ik de modules D1 (pass with merit) en D2 (Pass)
behaald, en veel informatie uit die lesboeken en lessen heb ik al verwerkt in de nieuwste versie van deze
reader.
Inmiddels (mei 2024) heb ik informatie verzameld over ruim 350 rassen.
Aan de slag met wijn (SVH)
Blind Tasting, Not Blind Guessing (Diego Berea, Jorge Vila)
Bodem en Klimaat Syllabus (Oinos Wijncursussen, Gerhard Horstink)
Bordeaux en zijn wijnen (Robert Joseph)
Bordeaux, Wijnatlas & Encyclopedie (Hubrecht Duijker, 1997)
Champagne 2013 (Gido van Imschoot)
De Chemie van Wijn (Rudolf Pierik)
De Wijnkaart, alsjeblieft (Jules Gaubert-Turpin en Adrien Grant Smith Bianchi)
De Wijnwereld (Michel van Tuil)
Dessertwijnen (Rudolf Pierik)
Duitse en Oostenrijkse Wijnen (Rudolf Pierik)
Het Nieuwe Proefboek (Peter Klosse)
Ik weet wat van wijn (lesboek SDEN 1)
Ik weet meer van wijn (lesboek SDEN 2)
Ik weet veel van wijn (lesboek SDEN 3)
Jancis Robinsons Wine Course 1995 DVD’s
Jancis Robinsons Wijncursus (Jancis Robinson)
Madeira, Port en Sherry (Rudolf Pierik)
Madeira Wine Today (Jeroen Bronkhorst)
Ontdek Bourgogne (Gido van Imschoot)
Ontdek de Wereld van Wijn, wijngids voor genieters (Hubrecht Duijker)
Ontdek Piëmonte (Guido van Imschoot)
Opstap naar de wijn (Michel van Tuil)
Proeven als een Pro (Cees van Casteren)
Spaanse en Portugese Wijnen (Rudolf Pierik)
Vinochemie, de chemie achter de wijn (Bert van Bommel)
Wijn, Alcohol en Gezondheid (Rudolf Pierik)
2
, Iwan Wiering RV, Wijndruiven, 2018-2024
Wijn Atlas (Hugh Johnson, Jancis Robinson)
Wijn Encyclopedie, Wijnen uit de hele wereld (Larousse). Uitg. Lannoo, Terra
Wijn Proeven, Geur, Smaak en Fouten (Rudolf Pierik)
Wijn Spijs (Wijnstudio)
Wijn Van Rank Tot Drank (Jens Priewe) Uitg. Lannoo, Schuyt&Co
Wijn Voor Dummies
Wijnacademie Vinologenopleiding Boek 1: wijnbouw en vinificatie
Wijnacademie Vinologenopleiding Boek 2A: Frankrijk
Wijnacademie Vinologenopleiding Boek 2B: Frankrijk
Wijnacademie Vinologenopleiding Boek 3: Italië
Wijnacademie Vinologenopleiding Boek 4: Spanje-Duitsland-Portugal
Wijnacademie Vinologenopleiding Boek 5: overig Europa
Wijnacademie Vinologenopleiding Boek 6: buiten Europa
Wijnacademie Vinologenopleiding Boek 7: wijnmarketing etc.
Wijnen van Australië en Nieuw-Zeeland (Rudolf Pierik)
Wijnen van Chili en Argentinië (Rudolf Pierik)
Wijngids Italië (Marie Florence van Es)
Wijngids Spanje (Sander de Vaan)
Wijnland Duitsland (Gerd Brabant en Marc Roovers)
Wijnproefkunde (Oinos Wijncursussen, Gerhard Horstink)
Wine Folley (Puckette en Hammack)
Wine Folley Masterclass (Puckette en Hammack)
Wine Grapes (Jancis Robinson, Julia Harding, José Vouillamoz)
Wine With Jimmy Videos WSET 4
WSET 3 lesboek: Inzicht in wijn. De achtergronden van stijl en kwaliteit
WSET 4 lesboek D1: Wine Production, an accompaniment to the WSET level 4 Diploma in Wines
WSET 4 lesboek D2: Wine Business, an accompaniment to the WSET level 4 Diploma in Wines
WSET 4 lesboek D3: Wines Of The World, an accompaniment to the WSET level 4 Diploma in Wines
WSET 4 lesboek D4: Sparkling Wines, an accompaniment to the WSET level 4 Diploma in Wines
WSET 4 lesboek D5: Fortified Wines, an accompaniment to the WSET level 4 Diploma in Wines
Zuid-Afrikaanse Wijnen (Rudolf Pierik)
Plattegronden van wijngebieden:
Ik ben tijdens de Vinologenopleiding van de Wijnacademie topografische plattegronden van wijngebieden
gaan verzamelen in een digitaal bestand om snel en efficiënt mijn kennis bij te kunnen spijkeren. Het project
bevat inmiddels 450 pagina’s aan plattegronden, met vaak toelichtingen erbij.
Voor een bescheiden bedrag wil ik het graag digitaal met je delen. Stuur mij even een mail
naar info@wijnlerendrinken.nl en ik regel het voor je.
Bestel ook mijn reader examengericht proeven en mijn samenvattingen van de lesboeken voor de
Wijnacademie, alsmede WSET3 en WSET4. Meer info: www.wijnlerendrinken.nl
3
, Iwan Wiering RV, Wijndruiven, 2018-2024
Iwan Wiering
In oktober 2021 behaalde ik op 1 dag alle 4 de examens van de Vinologenopleiding van de Wijnacademie,
een prestatie die slechts weinigen eerder voor elkaar hadden gekregen. Het leverde mij een interview op in
de 1e editie van Vini, het magazine van de Wijnacademie. Mijn gedegen samenvattingen van de lesboeken
werden al snel bekend onder studenten van de Wijnacademie, en ook de examencommissie van de
Wijnacademie heeft ze waardig bevonden en er goedkeuring aan gegeven. Ik pas mijn samenvattingen
jaarlijks aan de nieuwe uitgaven van de lesboeken aan, zodat ze steeds actueel blijven, inclusief de nieuwste
cijfers en ontwikkelingen.
In oktober 2023 ben ik begonnen aan de opleiding WSET4, Diploma Course. Inmiddels heb ik voor module
D1 een Pass with Merit behaald.
Eerlijk duurt het langst:
Ik investeer veel tijd en energie om dit document actueel te houden en continu uit te breiden. Ik bestudeer
daarvoor veel literatuur, zoals bijvoorbeeld jaarlijks de nieuwste uitgave van de lesboeken van de
Vinologenopleiding van de Wijnacademie, een tijdrovend karwei. Als tegenprestatie vraag ik daarom een
bescheiden bedrag voor het gebruik van mijn documenten en samenvattingen.
Aan wijnopleidingen spendeer je al snel een fors bedrag. Bespaar niet op de laatste paar tientjes en gebruik
geen illegale kopieën of doorgestuurde versies van mijn documenten. Een eerlijk gebruik van deze
documenten betekent dat ik deze nog lang jaarlijks kan blijven actualiseren/uitbreiden en dat ná jou nog
velen hiervan kunnen profiteren bij de voorbereiding op de wijnexamens en in de praktijk, zoals jij er nu ook
profijt van hebt.
Dank voor je begrip en rechtmatige gebruik, en heel veel succes met de wijn!
4
, Iwan Wiering RV, Wijndruiven, 2018-2024
Meest aangeplante rassen wereldwijd:
NB: In vrijwel alle wijnlanden nemen de top 10 meest aangeplante druivenrassen 61 tot zelfs 74% van alle
aanplant voor hun rekening (maar in Italië slechts 38%).
De 40 meest aangeplante wijndruiven wereldwijd Areaal in ha Percentage wereldtotaal
1. Cabernet sauvignon 311.834 6,96%
2. Merlot 273.680 6,10%
3. Tempranillo 219.379 4,89%
4. Airén 203.801 4,55%
5. Chardonnay 201.649 4,50%
6. Syrah 181.185 4,04%
7. Grenache noir 150.096 3,35%
8. Sauvignon blanc 129.529 2,89%
9. Trebbiano toscano / Ugni blanc 120.343 2,86%
10. Pinot noir 105.480 2,35%
11. Sangiovese 73.464 1,64%
12. Riesling 62.500 1,39%
13. Pinot gris 61.109 1,36%
14. Bobal 59.189 1,32%
15. Cabernet franc 56.408 1,25%
16. Malbec 53.812 1,20%
17. Mourvèdre 51.930 1,16%
18. Rkatsiteli 51.374 1,15%
19. Carignan noir 47.312 1,06%
20. Macabeo 38.778 0,86%
21. Cayetana blanca 36.401 0,81%
22. Alicante Henri Bouschet 36.031 0,81%
23. Muscat d’Alexandrie 34.805 0,78%
24. Muscat blanc à petits grains 33.739 0,75%
25. Primitivo 33.649 (inclusief zinfandel) 0,75%
26. Montepulciano 32.935 0,73%
27. Chenin blanc 31.617 0,71%
28. Colombard 29.996 0,67%
29. Cereza 28.887 0,64%
30. Catarratto bianco 28.613 0,64%
31. Aligoté 26.929 0,60%
32. Gamay noir à jus blanc 26.221 0,58%
33. Welschriesling 24.384 0,54%
34. Palomino fino 23.190 0,52%
35. Cinsault 22.926 0,51%
36. Carmenère 22.486 0,50%
37. Glera 20.109 0,45%
38. Douce noire 19.733 0,44%
39. Müller-thurgau 19.501 0,43%
40. Grüner veltliner 19.118 0,43%
5
, Iwan Wiering RV, Wijndruiven, 2018-2024
DRUIVENRASSEN
Ampelografie: de wetenschap van de druivenrassen.
De 50 meest aangeplante druivenrassen zijn verantwoordelijk voor rond 95% van de wereldwijnomzet.
Een kruising is een mengeling van 2x Vitis vinifera.
Een hybride is een mengeling van een Vitis vinifera en een andere Vitis.
Volgens de OIV (Organisation Internationale de la Vigne et du Vin) waren er in 2013 wereldwijd 5.916
verschillende druivenrassen bekend.
De wijnstok loopt uit bij gemiddeld 10°C. Rassen die al bij een iets lagere temperatuur uitlopen, definiëren
we al vroeg uitlopend. Rassen die een iets hogere temperatuur vereisen om uit te lopen, noemen we laat
uitlopend. NB: een latere wintersnoei kan bijdragen aan een later moment van uitlopen.
6
, Iwan Wiering RV, Wijndruiven, 2018-2024
7
, Iwan Wiering RV, Wijndruiven, 2018-2024
Abouriou:
Beaujolais / Early Burgunder / Early Burgundy / Gamay Beaujolais / Gamay-Saint-Laurent /
Gamay du Rhône / Loubéjac / Malbec Argenté / Negret de la Canourgue / Noir Hatif / Plant
Abouriou / Précoce Naugé / Precoce Noir / Pressac de Bourgogne.
Totale Franse aanplant (2008): 338 ha.
Abouriou (betekent ‘vroeg’ in het lokale dialect) is een blauw Frans druivenras met hoge opbrengsten uit de
Côte du Marmandais in Lot-et-Garonne. We vinden hem ook in Côtes de Gascogne. Tot halverwege de 19e
was er een grote aanplant in de Lot-et-Garonne, maar raakte in verval. Druivenstokkenkweker Numa Naugé
redde het ras in 1882 van de ondergang. Abouriou heeft geen relatie met gamay noir. In Californië staat het
ras aangeplant onder de naam early burgundy, hoewel uit DNA-onderzoek is gebleken dat dit deels stokken
blauer portugieser betreft.
Het ras rijpt vroeg (vandaar zijn naam) en wordt vooral gewaardeerd om zijn vrij goede resistentie tegen
schimmelziekten en botrytis.
De druiven hebben hoog tannine, maar lage zuren, en geven niet erg kwalitatieve wijnen. De wijnen hebben
een diepe kleur en zijn kruidig en tannineus, maar lage zuren.
Acolon:
Cabernet Acolon / WE 71-816-102 / Weinsberg 71-816-102:
Totale Duitse aanplant (2008): 478 ha.
Dit in het Wijnbouwinstituut LVWO Weinsberg (Württemberg) gekweekte blauwe ras heeft in korte tijd een
plaats binnen het Duitse rode wijnaanbod weten te veroveren.
Al in 1971 slaagden druiventelers in het onderzoeksinstituut van Weinsberg (Baden-Württemberg) in een
succesvolle kruising van lemberger x dornfelder. Pas aan het begin van de 21e eeuw kwam de druif snel uit
op 100 hectare experimentele teelt, verspreid over 500 locaties. Nu hij sinds 2002 voor reguliere teelt is
vrijgegeven, bedraagt de aanplant ruim 450 hectare, overwegend in Baden-Württemberg, maar ook in
Rheinland-Pfalz.
De Acolon is geen resistent ras en moet dus worden bespoten. Het ras is zowel gevoelig voor echte
meeldauw (oïdium) als valse meeldauw (Peronospora). De goede opbrengst loopt sterk terug als deze
schimmels op de tros terecht komen. Bij aantasting van het blad valt de schade mee.
Acolon rijpt heel vroeg, bereikt een hoge kleurintensiteit (vergelijkbaar met dornfelder) en de snelle opbouw
van suikers serieuze mostgewichten. Het ras kan ruim voor de regent geoogst worden, met een voldoende
hoog (boven de 80 Öchsle) suikergehalte en een redelijk zuurniveau. Behalve mooie fruitaroma’s hebben de
wijnen een goede structuur en lengte, met meestal een bescheiden hoeveelheid tannine. Opvoeding
gebeurt bij de betere wijnen gedeeltelijk op barrique. De wijnen lijken vaak op blaufränkisch (blauer
limberger), een van zijn ouders, met een vrij volle body, veel fruit en gematigde tannines.
De acolon wordt ook gegeten als tafeldruif.
8
, Iwan Wiering RV, Wijndruiven, 2018-2024
Aroma: braam, kers.
Afhankelijk van hun opvoeding passen de wijnen bij niet al te zware tot stevige vleesgerechten.
Agiorgitiko / Saint George:
Aghiorghitico / Aghiorgitiko / Ayoriyitiko / Bacouri / Bakouri / Bakouros / Mavraki / Mavro /
Mavro Nemeas / Mavrostaphylo Mavraki / Mavroudi Nemeas / Mbacoura / Mbakoura /
Mpakouri / Mpakouros / Nemeas Mavro / Nemeas Mavroudi / St. George / St. George vine:
Griekse aanplant 2020: Peloponnesos (3.270 ha), Attika (5202 ha).
Agiorgitiko (letterlijke betekenis: druif van St. George) is het meest aangeplante blauwe ras van Griekenland.
Men neemt aan dat de naam afstamt van de St. George-kapel in Neméa in het noordoosten van de
Peloponnesos, of van het gelijknamige dorpje. Er wordt wel gezegd dat de naam zou afstammen van St.
George’s Day, de datum waarop zijn druiven rijp zouden zijn, maar afhankelijk van welke kalender je
gebruikt, valt deze dag al in april of mei, veel te vroeg dus voor rijpe druiven.
Agiorgitiko is erg vatbaar voor echte en valse meeldauw, alsmede virusziekten en botrytis. De laatste jaren
wordt veel klonaal onderzoek gedaan naar virusvrije varianten. Hij loopt laat uit en rijpt laat.
De aanplant is vooral in de Peloponnesos (zo’n 3.000 ha), waar vermoedelijk ook zijn oorsprong ligt, en Attiki
op het continent (5.000 ha). De druif wordt vereenzelvigd met Nemea (Noordoost-Peloponnesos), waar hij
het enige toegestane ras is voor rode wijn. Hij rijpt tussen medio september en begin oktober. Druiven van
grotere hoogte worden ook voor rosé gebruikt.
De druif kan zowel hoog rendement geven in lichte, zachte, fruitige stijl (macération carbonique), als hoge
kwaliteit met volle body en rijpingspotentieel, en uiteenlopende stijlen van hoge kwaliteit frisse rosé tot
diepgekleurde krachtpatser en zelfs zoete wijnen. De hoogste kwaliteit komt van hogergelegen wijngaarden
(500-900 meter) en kan houtrijping aan. Lagere (warmere) percelen geven vaker wijnen met hoog alcohol en
lage zuren.
Aroma: rijp rood fruit (rode kers), zwart fruit (zwarte kers, zwarte bes), pruim, zoete specerijen,
nootmuskaat.
De rode wijnen zijn diepgekleurd met medium zuren, medium tot hoge niveaus van zachte tannines en
medium alcohol. Agiorgitiko heeft aroma’s van rijp rood fruit (extra rijpe druiven geven jammy aroma’s) en
zoete specerijen. Vaak wordt houtrijping gebruikt in deels nieuw eiken.
• Nemea: Kleurintensiteit 5 (dikke schil), robijnrood (3-5 jaar oud). Primaire aroma’s 3 (OW), zwarte
kers, rode kers, zwarte bes, nootmuskaat, pruim. Secundaire aroma’s 3 (lagering op eiken), ceder,
9
, Iwan Wiering RV, Wijndruiven, 2018-2024
toast. Tertiaire aroma’s 2 (3-5 jaar oud). Restzoet 1 (droge wijn). Zuren 3 (warm klimaat). Alcohol 4
(veel zon), 13,5-14,5%, volle body. Tannine 4 (dikke schil) en drogend (OW tannine).
Dankzij de subtiele aroma’s van nootmuskaat en kaneel is Agiorgitiko prima te combineren met braadvlees,
pasta met tomatensaus en kruidige gerechten uit het Midden-Oosten tot India.
Aglianico:
Aglianica / Aglianica de Pontelatone / Aglianichella / Aglianichello / Aglianico Amaro / Aglianico
Crni / Aglianico del Vulture / Aglianico di Benevente / Aglianico di Castellaneta / Aglianico di
Lapio / Aglianico di Puglia / Aglianico di Taurasi / Aglianico Femminile / Aglianico Liscio /
Aglianico Mascolino / Aglianico Nero / Aglianico Pannarano / Aglianico Trignarulo / Aglianico
Tringarulo / Aglianico Zerpoluso / Aglianico Zerpuloso / Aglianicuccia / Agliano / Agliatica /
Agliatico / Agnanico / Agnanico di Castellaneta / Cascavoglia / Cassano / Cerasole / Ellenica /
Ellanico / Ellenico / Fiano Rosso / Fresella / Gagliano / Ghiandara / Ghianna / Ghiannara /
Glianica / Gnanica / Gnanico / Granica / Hellanica / Olivella / Olivella di San Cosmo / Olivella di S.
Cosmo / Ruopolo / Spriema / Tringarulo / Uva Aglianica / Uva Castellaneta / Uva dei Cani / Uva di
Castellaneta / Uva Nera / Zuccherina:
Wereldwijde aanplant 2020: 9.716 ha (0,22%). Groeit eigenlijk uitsluitend in Italië (op een kleine aanplant na
in Australië, Californië en China).
Verwar aglianico niet met aglianico di galluccio, aglianicone, aleatico, ciliegiolo, pignolo, aglianico di napoli
(tronto).
Aglianico is een eeuwenoud Italiaans blauw druivenras, dat voornamelijk groeit in de provincies Avellino en
Benevento in Campanië. Ook in Basilicata en Apulië is het een belangrijke variëteit. De druif werd in de
oudheid gesprezen om zijn kwaliteiten en verspreidde zich over diverse regio’s in Zuid-Italië. Men vermoedt
dan ook een Zuid-Italiaanse oorsprong. De oudst bekende documentatie van het ras gaat terug naar een
archiefdocument van Giulio Antonio Acquavina di Aragona, graaf van Conversano uit 1520.
De naam werd lange tijd geacht een verbastering te zijn van ‘Ellenico’: ‘Grieks’ (hoewel echter voor Griekse
herkomsten de term graecus werd gebezigd). Er is lange tijd verondersteld dat de druif een Griekse
herkomst heeft, maar er zijn in Griekenland geen druivenrassen gevonden met een DNA-verwantschap. Er
zijn echter wel nauwe verwantschappen gevonden met veel in Campanië en Basilicata groeiende rassen,
waaronder aglianicone, waarvan aglianico een van de ouders zou kunnen zijn.
De veronderstelde Griekse oorsprong dateert uit 1581, toen de Napolitaanse geleerde Giambattista della
Porta (1535-1615) in de naam aglianico ten onrechte het door Plinius de Oudere genoemde (witte!) ras
helvola meende te herkennen en een Griekse oorsprong verwachtte. Zijn aanname aglianico = hellanico =
Griekse druif werd sinds deze tijd vaak klakkeloos als kloppend verondersteld en overgenomen.
Een veel waarschijnlijker herkomst van de naam is van het Spaanse llano (vlakte), aangezien de Spanjaarden
in de 15e-16e eeuw midden-Italië bezetten, precies de periode van de eerste documentatie. Daarbij wordt
‘lla’ in het Italiaans uitgesproken als ‘glia’. Aglianico (in oude dialecten vaak A Glianica of A Glianico) zou dan
“de druif van de vlakte” zijn.
Aglianico is een uiterst karaktervolle druif met een dikke schil (waardoor de druif goed bestand is tegen
botrytis), met een van nature hoge zuurgraad en een stevige tanninestructuur, die zo laat rijpt dat hij
noordelijk van Campanië niet rendabel kan worden gekweekt. Doordat hij vroeg bloeit (en dus vatbaar is
voor voorjaarsvorst), heeft hij een erg lang groeiseizoen, hoewel de groei en rijping uiteraard mede
10
