Samenvatting E-modules voortplanting

E-Module Oestrische cyclus
Hoofdstuk 1
Hoofdgroepen hormonen:
 Proteïne/peptidehormonen
 Bestaan uit aminozuren
 Na binding aan receptor een intracellulaire signaalcascade
 Bijv: GnRH, Kisspeptin, Relaxine, Prolactine
 Glycoproteïnehormonen
 Bestaat uit polypeptide en polysaccharideketen
 Bestaat uit alfa (alle diersoorten gelijk) en beta keten (actiespecifiek)
 Des te sterker het hormoon geglycolyseerd is, des te langer de t1/2.
 Bijv. Inhibine, activine, follistatine, hCG, eCG, FSH en LH
 Steroïdhormonen
 Gevormd uit cholesterol of andere precursors
 Bestaan uit 3 cyclohexaanringen en 1 cyclopentaanring
 Bijv. progestagenen, oestrogenen, androgenen
 Fast response: via binding aan receptor op het celmembraan
 Slow response: via diffusie door celmembraan en binding aan receptor binnen het
cytoplasma
 Prostaglandine-hormonen
 Gevormd uit vetzuur arachidonzuur
 PGF2alfa en PGE2alfa
 Korte halfwaardetijd

Twee soorten cycli:
 Menstruele cyclus (primaten)
Bestaat uit fysiologische veranderingen die optreden bij opeenvolgende periodes van menses,
waarbij ovulatie in het midden van de cyclus plaatsvindt.
 Oestrische cyclus (alle overige diersoorten)
Bestaat uit fysiologische veranderingen die optreden bij opeenvolgende periodes van seksuele
receptiviteit (oestrus) waarbij de ovulatie aan het begin van de cyclus plaatsvindt.
a) Mono-oestrisch: ongeveer 1 cyclus per jaar, oestrus is bij deze dieren relatief lang, zo is de
kans op fertilisatie groter (hond).
b) Poly-oestrisch: meerdere, gelijkmatige verdeelde cycli per jaar, gedurende het hele jaar
kunnen deze dieren drachtig raken (koe, poes, varken, knaagdieren).
c) Seizoensgebonden poly-oestrisch: hebben ‘clusters’ van oestrische cycli, afhankelijk van het
seizoen. Er zijn twee groepen: cyclus komt op gang wanneer de dagen korter worden (ooi)
of wanneer de dagen langer worden (merrie).

Hypothalamus-hypofyse-gonade-as
 De hypothamalus van een vrouwtje bestaat uit het surge center en het tonic center. Het tonic
center geeft continue pulsatiel kleine hoeveelheden GnRH af; het surge center draagt daar ook
wat aan bij en samen is dit het basaalniveau van GnRH.
 GnRH heeft een positief effect op de adenohypofyse: de gonadotrope cellen worden
gestimuleerd om LH en FSH af te geven. Deze afgifte gebeurt ook pulsatiel omdat de stimulatie
door GnRH pulsatiel is.
 LH en FSH stimuleren de ovaria om oestradiol (E2) af te geven, deze remt de afgifte van GnRH
door het tonic center. Door deze negatieve feedback blijven de genoemde hormonen in lage
concentraties. Wanneer het dier nog niet in puberteit is, is deze feedback erg sterk.
 Vlak voor de puberteit wordt het tonic center steeds minder gevoelig voor de negatieve feedback
van oestradiol. Dit zorgt voor een toename in de frequentie van LH en FSH afgifte. Dit leidt tot
groei en ontwikkeling van de follikels in de ovaria: hierdoor stijgt de oestradiol productie.


VP E-module oestrische cyclus Annette Castelein 1

,  Er is ook een positieve feedback van oestradiol via het surge center. Via deze feedback induceert
oestradiol uit de ovarai de hoge afgifte van GnRH uit het surge center: de GnRH surge. Deze komt
alleen tot stand wanneer oestradiol in hoge hoeveelheden wordt uigescheiden: de oestradiol
drempel. Voor de puberteit wordt deze drempel niet overschreden door de negatieve feedback
naar het tonic center. De GnRH surge stimuleert de pre-ovulatoire LH en FSH surge. De LH sure
induceert de ovulatie. De eerste ovulatie is de start van de puberteit.
 Na de ovulatie vormt zich uit het pre-ovulatoire follikelwand het corpus luteum, dat progesteron
(P4) produceert. Progesteron remt de afgifte van en de gevoeligheid voor GnRH, waardoor de
groei en ontwikkeling van de nieuwe follikels even staakt. Wanneer het corpus luteum wordt
afgebroken, zal de remming door progesteron afnemen.

Factoren met invloed op start van puberteit:
- Intrinsieke factoren:
 Genetica/ras
 Lichaamsgewicht
 Voedingstoestand
 Aangeboren afwijkingen
- Extrinisieke factoren:
 Temperatuur
 Seizoen van geboorte
 Sociale interacties
 Licht
 Stress
Mono-oestrische diersoorten zijn na 1 oestrische cyclus
volwassen; poly-oestrische pas na 2-4 oestrische cycli
volledig reproductief vermogen.

Twee fasen van de oestrische cyclus:
1) Folliculaire fase;
 groei en ontwikkeling van antrale follikels onder
invloed van FSH en LH, die oestradiol
produceren
 begint wanneer het corpus luteum in regressie
gaat en progesteron daalt
 de pre-ovulatoire LH surge induceert de
ovulatie; het einde van de folliculaire fase
2) Luteale fase
 Vorming corpus luteum, wat progesteron
produceert; remt hypothalamus-hypofyse-as
 Start met ovulatie;
In algemeen geldt dat de folliculaire fase van mono-
oestrische dieren relatief langer duurt dan bij poly-
oestrische dieren.

Folliculaire fase:
 Pro-oestrus
o Start met luteolyse en progesterondaling
o Follikelrijping vindt plaats
o Oestradiol neemt toe
o Geslachtsapparaat bereidt zich voor op mogelijke
dekking en dracht
 Oestrus



VP E-module oestrische cyclus Annette Castelein 2