Dit zijn aantekeningen van de kennisclip Rechtspsychologie en ethiek. Alles wat er wordt gezegd of uitgelegd staat hierin weergeven. Dit document heeft mij enorm geholpen bij het tentamen.
Rechtspsychologie Hoorcollege
College 1
Voorbeeld: zaak Natalee Holloway
Missing White Woman syndrome (MWWS)
Ook wel: missing pretty girl syndrome, is een begrip dat gebruikt wordt om de
disproportionele mediaberichtgeving voor de vrouwelijke slachtoffers te beschrijven. Het
geslacht relatieve aantrekkelijkheid en leeftijd van het belaagde meisje -stereotype
resulteert in verhoudingsgewijs meer aandacht in de media en leidt soms ook tot meer dan
gemiddelde inspanningen in het opsporingsonderzoek.
In deze zaak kan een aantal rechtspsychologische vragen worden gesteld:
Heeft Joran van der Sloot iets te maken met haar verdwijning?
Hoe waarschijnlijk is dat en hoe groot is de kans dat hij liegt? Hoe kom je daarachter?
De politie heeft heel veel inspanningen verricht om de waarheid naar boven te halen. Deze
inspanningen hebben ook te maken met de media-aandacht en de druk die op de politie
werd uitgeoefend om deze zaak tot een goed einde te brengen. Deze extra inspanningen
hangen samen met wat wij noemen missing White woman syndrome. Bij dit onderzoek wil
de politie kosten wat het kost de dader vinden. Dit leidt ertoe dat het zogenaamd oplossen
van de zaak belangrijker wordt dan het echt op zoek gaan naar de waarheid.
Bewijzen (als ruisfactor)
Wat zijn nu situaties/momenten binnen het strafproces waarbij dingen mis kunnen gaan?
Bewijzen is een voorbeeld van een proces waarbij de uitkomst van het strafproces op een
onjuist wijze kan worden beïnvloed. Bewijzen is het doormiddel van wettelijke
bewijsmiddelen vaststellen wat er precies is gebeurd. Het zijn feiten die gekoppeld worden
aan een strafbepaling. Bewijzen is echter een menselijk proces waarbij met name
opsporingsambtenaren een belangrijke rol spelen. Als processen door mensen worden
uitgevoerd is in zekere zin de effectiviteit onvermijdelijk. (Zie hieronder)
- Bij het vergaren van bewijs kan ruis ontstaan.
- Voorbeelden:
Politie richt zich slechts op één scenario: hierbij zoeken ze andere
onderzoekslijnen niet uit. Dit proces van eenzijdigheid beïnvloed uiteindelijk
betrouwbaarheid en kwaliteit van het bewijs.
Verdachte wordt onder druk gezet tijdens verhoor: de uitkomst kan zijn dat de
verdachte onder invloed van deze druk bezwijkt en bijvoorbeeld een bekkende
verklaring aflegt om weer snel naar huis te kunnen. Een dergelijke verklaring is
onbetrouwbaar en levert dus strafrechtelijke ruis op.
Overtuiging van de rechter (zie volgende sheet)
,Art. 338 WvSv-bewijskader
Rechtspsychologische beslissingen spelen zich vaak af met betrekking tot (de waardering
van) het bewijs (de bewijsmiddelen)
Art. 338 Sv zegt: Het bewijs dat de verdachte het tenlastegelegde feit heeft begaan, kan
slechts door de rechter worden aangenomen, indien hij daarvan uit het onderzoek op de
terechtzitting door den inhoud van wettige bewijsmiddelen de overtuiging heeft bekomen.
Rechtspsychologie zoomt met name in op die overtuiging, die ruimte laat voor verschillende
interpretaties.
Er wordt ingezoomd op degene die de rechtsregels uitvoeren. In het kader van bewijs als
bron van strafrechtelijke ruis, in het van belang dat art. 338 WvSv.
Overtuigend: dit begrip laat ruimte voor verschillende interpretaties, dit is voor het
strafrecht een gevaarlijk fenomeen want wat als nu de ene rechter het bewijs nu wel
overtuigend vindt en de andere niet.
Laten we eerst teruggaan naar het begrip ‘wettig’ als onderdeel is dat sprake moet zijn van
wettig en overtuigend bewijs. Wettig bewijs komt voort uit een wettig bewijsmiddel, art. 338
is daar duidelijk over. Een wettigbewijs middel zegt niet over de overtuiging daarvan. 4
bewijsmiddelen zijn 4 bewijsmiddelen en kunnen van A tot Z gelogen zijn. De eis dat het
bewijsmiddel ook overtuigend moet zijn levert meer problemen op, het gevaar van
subjectiviteit ligt op de loer. De ene rechter kan de verklaring van getuigen wel betrouwbaar
vinden en dus een wettelijk bewijsmiddel vinden, terwijl de andere rechter ditzelfde niet
betrouwbaar acht. Ook dit is een bron van ruis.
Waarnemen (als ruisfactor)
Ook het waarnemen is een proces dat in een strafzaak tot problemen kan leiden. Dat onze
waarneming niet perfect is, dat wij soms dingen missen en niet opmerken kan ook van
invloed zijn op de uitkomst van een strafzaak.
Wij zien nooit het hele plaatje, altijd maar een deel van de werkelijkheid. Ons perspectief is
altijd beperkt, daarom zien kunnen wij in een strafzaak niet alle informatie verstrekken. Deze
onvolledige en onjuiste waarneming kan een bron zijn van strafrechtelijke ruis.
Weapon-focus fenomeen
Als wij getuigen zijn van een ernstig voorgeval waarbij een wapen wordt gebruikt. De
aandacht zal dan voornamelijk op het wapen gericht zijn, we schrikken en kijken naar het
wapen. Van de dader en het overige registreren wij niets. Deze waarneming is in
gebeurtenissen begrijpelijk door de schrik, maar onze getuigenverklaring wordt minder
waardevol voor het bewijs. Dit fenomeen laat er ook geen twijfel over bestaan dat wij bij
onze waarneming worden gestuurd door onze emoties, onze waarnemingsprestaties zijn
niet optimaal.
- Onze waarneming is altijd beperkt en wordt gestuurd door emoties.
- Wij nemen selectief waar en daarom missen wij ook informatie
,Herinneren als ruisfactor
Naarmate een gebeurtenis langer is geleden, kan de herinnering vervagen. Het kan zo zijn
dat we de betreffende gebeurtenis gaan verwarren. Helaas werkt ons brijn en de
herinneringen niet als een harde schijf waarbij we de gebeurtenissen heel precies kunnen
vastleggen en terug laten komen. Daarnaast kan de herinnering ook beïnvloed worden door
wat we hebben gehoord. Het geheugen kan vervormen door dat het wordt beïnvloed door
alles wat we na het bewuste feit hebben waargenomen en ervaren. De herinnering aan de
bepaalde gebeurtenis veranderd hierdoor en verliest haar nauwkeurigheid en
betrouwbaarheid
- Ons geheugen werkt niet perfect. Het is geen systeem dat als een harde schijf
informatie bewaard.
- Voorbeelden
Getuigenverklaring kan onvolledig en zelfs onjuist zijn.
Ook dit veroorzaakt strafrechtelijke ruis.
Beinvloeden als ruisfactor
Beïnvloeding van de ene persoon door de andere is een psychologisch proces. In het
strafproces hebben we daar op verschillende manieren mee te maken. Een beïnvloeding dat
te ver door schiet, druk is bijna dwang, kan leiden tot strafrechtelijke ruis. Als voorbeelden
van proces van beïnvloeding kan je denken aan de verdachte die onder druk wordt gezet bij
verhoren. Dit kan zo ver gaan dat deze verdachte een bepaalde kant op wordt gestuurd door
de verhoring waar hij niet naar toe wil. Je kan je voorstellen dat een dergelijke wijze van
verhoor aan de betrouwbaarheid van de verklaring. Ook een Ovj kan een bepaalde invloeden
ervaren. Bijvoorbeeld van de samenleving of in een geval van kinderverkrachting om een zo
hoog mogelijke straf voor deze verdachte te eisen. Ook in die situatie is het heel belangrijk
dat deze officier zich in zijn strafeis niet laat leiden door de emoties die leven in de
samenleving. Dit betekend niet dat deze emoties niet relevant zouden zijn. Het strafproces
wordt uitgevoerd door mensen, ieder mens is gevoelig voor beïnvloeding. Beïnvloeding die
gebaseerd is op sentiment kent geen rationele oorsprong heeft moet worden gewantrouwd
omdat zij kunnen lijden tot juridisch onbetrouwbare beslissingen.
- Gedurende het strafproces worden de procesdeelnemers op vele manieren
beïnvloed.
- Voorbeelden:
Verdachte wordt onder druk gezet tijden verhoor.
Rechter wordt onder druk gezet door de samenleving.
Ook daarvoor ontstaat strafrechtelijke ruis.
, Ruis bij verhoren
- Verdachte kan onder druk van verbalisanten verklaring afleggen. In strijd met art. 29
WvSv, hierin staat dat een opsporingsambtenaar tijdens een verhoor dient te
onthouden van alles dat de strekking de bedoeling heeft een verklaring te krijgen die
niet vrijwillig is afgelegd. Gevolg van die grote druk kan zijn dat de verdachte iets
verklaard dat niet of niet geheel overeenkomt met de waarheid.
- Verdachte kan graag willen meewerken en min of meer met verbalisanten
meepraten.
- Getuigen legt verklaring af in strijd met de waarheid. Bijvoorbeeld om er zelf er
onderuit te komen of om een ander te willen beschermen.
- In al deze gevallen staat de waarheidsvinding onder druk. De vraag is of de rechter
deze ruis steeds zal onderkennen/ erachter komt
Ruis kan dus leiden tot onjuiste beslissingen.
Als iemand wordt veroordeeld voor een feit dat hij niet heeft gepleegd spreken we van een
rechtelijke dwaling. In al deze gevallen staat de waarheidsvinding onder druk
Wat houdt rechtspsychologie in?
I
- Rechtspsychologie houdt zich bezig met vragen als: waarom bekent een verdachte
een feit dat hij/zij niet heeft gepleegd? Is een getuige altijd in staat om zich een
betrouwbare herinnering te vormen? Kan de rechter altijd afgaan op de
betrouwbaarheid van de getuigenverklaring?
- De rechtspsychologie is een tak van de psychologie en richt zich met name op de
procesdeelnemers/betrokkenen in het recht.
II
- De aandacht is gericht op psychologische (ruis)factoren binnen het strafproces. Deze
factoren kunnen betrekking hebben op bijvoorbeeld het waarnemen en de
herinnering van getuigen en/of de beïnvloeding van een verdachte verhoren.
III
- Deze (ruis) factoren kunnen de uitkomst van het strafproces sturen in een
ongewenste richting en afbreuk doen aan de betrouwbaarheid van het rechtelijk
oordeel. Justitie moet de ruisfactoren leren onderkennen, dat betekent dat
professionals inzicht moeten hebben door te horen of een verklaring betrouwbaar is
of niet. Uit allerlei onderzoek blijkt dat dat nog niet zo makkelijk is. De
bewustwording zelf dat iedere verklaring kritisch moet worden beoordeeld ziet
zomaar moet worden aangenomen is al pure winst. Rechtspsychologie wil een
bijdrage leveren aan het nemen van goed doordachte beslissingen die passen in wat
Merkelbach systeem twee noemt.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper jadekollenburg. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,49. Je zit daarna nergens aan vast.
