Samenvatting JIB1
Onderdeel bestuursprocesrecht
Hoofdstuk 1: Plaatsbepaling rechtsbescherming
Bestuursrechtelijke geschillen
De relatie tussen overheid en burger is wederkerig over en weer is sprake van rechten en plichten
Een bestuursorgaan is een orgaan van een rechtspersoon die krachtens publiekrecht is ingesteld dan
wel een persoon die of college dat met enig openbaar gezag is bekleed.
Een besluit is een schriftelijke van een bestuursorgaan, inhoudende een publiekrechtelijke
rechtshandeling
Procesdures ter beslechting van bestuursrechtelijke geschillen
Beroep bij de bestuursrechter
De bestuursrechter is de rechter die bevoegd is te oordelen over beroep tegen besluit van
bestuursorganen Art 8:1 Awb
Beroep is in beginsel pas mogelijk nadat een bezwaarprocedure is doorlopen bij het
bestuursorgaan dat het bestreden besluit heeft genomen
Uitgangspunt is dat de bestuursrechter alleen oordeelt over besluiten, voor geschillen die gaan over
overheidshandelen dat niet in een besluit is neergelegd naar civiele rechter
Wanneer is de bevoegdheid van de bestuursrechter beperkter?
Besluiten kunnen worden onderverdeeld in besluiten die van algemene strekking zijn
(algemeen verbindende voorschriften, beleidsregels en concretiserende besluiten van
algemene strekking) en besluit die dat niet zijn (beschikkingen)
Tegen beschikkingen en concretiserende besluiten van algemene strekking kan bij de
bestuursrechter beroep worden opgenomen, de rest niet. Art 8:3 lid 1a Awb
Verschillende bestuursrechters
Voor civiele en strafprocedures geldt dat de rechterlijke macht (11 rechtbanken, vier
gerechtshoven en de Hoge Raad) geschillen in beroep, hoger beroep en cassatie behandelt
Voor bestuursrechtelijke procedures geldt als hoofdregels dat tegen een besluit
beroep openstaat bij 1 van 11 rechtbanken, hoger beroep dient te worden ingesteld
bij de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State, de Centrale Raad van
Beroep, het College van Beroep voor bedrijfsleven of bij 1 van de 4 gerechtshoven.
Rechtseenheid voorzieningen
Om te verkomen dat bestuursrechters hun eigen lijn trekken bestaan er formele en informele
rechtseenheid voorzieningen
Belangrijkste informele Commissie rechtseenheid bestuursrecht
Sinds 2013 zijn er in Awb 2 rechtseenheidsvoorzieningen opgenomen (formele)
De grote kamer Art 8:10a lid 4 Awb
bestaat uit 5 leden, dit maakt het mogelijk om een kamer samen te stellen
waarin alle hoogste bestuursrechters vertegenwoordigd zijn, zowel leden
van college dat uitspraak doet, als leden van 1 of meer anders colleges, die
als plaatsvervanger in het beslissende rechterlijke college optreden
, De conclusie Art 8:12a Awb
Direct van belang voor de rechtsvorming en de inhoudelijke kwaliteit van de
rechtspraak en indirect ook de rechtseenheid kan bevorderen.
Dit artikel bepaalt dat de voorzitter van de Afdeling bestuursrechtspraak,
president van de Centrale Raad van Beroep en president van het CBB in
zaken die hun college in behandeling zijn bij een meervoudige of grote
kamer.
Ontwikkeling naar individuele rechtsbescherming
De functie van bestuursprocesrecht
Van belang is onderscheid tussen handhaving van het objectieve recht (recours objectif) en
individuele rechtsbescherming (recours subjectif).
Is het bestuursprocesrecht gericht op individuele rechtsbescherming dan staat
deze bescherming voorop
Is het bestuursprocesrecht gericht op een algemeen belang primaire taak van
rechter om te controleren of het bestuur conform het recht heeft gehandeld
Bij de invoering van de Awb is een keuze gemaakt voor individuele rechtsbescherming als primair
doel van het bestuursprocesrecht.
Hoofdfunctie van individuele rechtsbescherming
Bestuur beschikt over veel machtsmiddelen en is daarom in de regel aanzienlijk sterker dan
de burger, rechtsbescherming ziet dan ook op de bescherming van de rechtspositie van de
burger
In de Awb komt dit duidelijk tot uiting: de rechtsbescherming van de burger is
geregeld is hoofdstukken 6,7,8 en het toezicht op bestuursorganen in titel 10.2.
Er si een verschuiving geweest van handhaving van het objectieve publiekrecht naar individuele
rechtsbescherming
de verandering is van principiële aard, met voorzichtbaarheid kan gesteld worden dat er de
laatste jaren een beweging waarneembaar is van rechtsbescherming naar geschilbeslechting
Geschilbeslechting
gericht op de definitieve beëindiging van een conflict, te weten wat partijen achter het
besluit verdeeld houdt.
Nevenfunctie van rechtsbescherming
Adequaat het rechtsbeschermingsstelsel ten geode komen aan de legitimiteit van de
overheid Trias politica
Stelsel van rechtsbescherming is ten goede van de kwaliteit van het bestuur
Bevorderen van de rechtsontwikkeling en de rechtseenheid als taak
Beginselen van rechtsbescherming
Toepasselijkheid van art 6 lid 1 EVRM, dit artikel bepaalt onder meer:
Bij het vaststellen van zijn burgerlijke rechten en verplichtingen of het bepalen van de
gegrondheid van een tegen hem ingestelde vervolging (criminal charge) heeft eenieder recht
op een eerlijke en openbare behandeling van zijn zaak, binnen redelijke termijn, door een
onafhankelijke en onpartijdige gerecht dat bij de wet is ingesteld
Uit dit artikel ontstaan de volgende beginselen:
Onpartijdigheid
Ongelijkheidscompensatie
Hoor en wederhoor
, Openbaarheid
Motivering
Tijdigheid
Bij bestuursrechtspraak en bestuursrechtelijke geschillen gaat het vaak om het vaststellen van
burgerlijke rechten en verplichtingen, dan wel het bepalen van gegrondheid van vervolging
Beginselen van het stelsel van rechtsbescherming
Aan de rechtsbescherming tegen bestuurshandelen liggen Art 6 EVRM en andere beginselen ten
grondslag, betreft de volgende beginselen:
1. Er moet gelegenheid zijn tot het instellen van beroep bij een onafhankelijke en onpartijdig
gerecht dat bij de wet is ingesteld
2. Aan rechtspraak moet een bestuurlijke heroverweging voorafgaan
3. Er moet rechtspraak in 2 feitelijke instanties bestaan
4. Rechtsbescherming moet toegankelijk zijn
5. Zowel de rechtseenheid als de rechtsontwikkeling moet worden gewaarborgd
6. De rechtsbescherming moet effectief en tijdelijk zijn
7. Rechtsbescherming moet efficiënt zijn
Hoofdstuk 3: Het voorwerp van geschil
Uitgangspunt: het besluit
De bestuursrechter is op grond van Art 8:1 Awb bevoegd om over besluiten te oordelen
Ingevolge van Art 7:1 lid 1 Awb moet voorafgaand een procedure van bestuurlijke
heroverweging (bezwaar of administratief beroep) worden gevolgd, tenzij uitzondering
Niet tegen alle besluiten kan bij de bestuursrechter worden geproduceerd, er zijn een aantal
beperking van toepassing
De belangrijkste besluiten waartegen geen beroep kan worden ingesteld algemeen
verbindende voorschriften en beleidsregel Art 8:3 lid 1a Awb
Er zijn ook handelingen die geen besluit in de zin van art 1:3 lid 1 Awb zijn maar waartegen toch
bezwaar en beroep kan worden ingesteld Deze verruimingen volgen zowel uit wet als
jurisprudentie
Verruimingen van toegang tot de bestuursrechter
Schriftelijke weigering een besluit te nemen Art 6:2a Awb en art 1:3 lid 2 Awb
Schriftelijke afwijzing van de aanvraag van een besluit van algemene strekking Art
6:2a Awb
Schriftelijke afwijzing van een verzoek om een beschikking van een niet-
belanghebbende Art 6:2a Awb
Niet tijdig nemen van een besluit art 6:2b Awb
Mondelinge weigering Art 6:2b en Art 6:10 lid 1b Awb
Andere handelingen ten aanzien van ambtenaar Art 8:2 lid 1a Awb
Schriftelijke weigering van de goedkeuring van een besluit, inhoudende algemeen
verbindend voorschrift of beleidsregels, dan wel de intrekking of vaststelling van
inwerkingtreding daarvan Art 8:2 lid 2a Awb
Schriftelijke weigering van de goedkeuring van een besluit ter voorbereiding van
privaatrechtelijke rechtshandeling Art 8:2 lid 2b Awb
, in art 6:2 Awb wordt in een tweetal onderdelen een aantal handelingen van bestuursorgaan
(weigering te besluit en stilzitten) voor rechtsbescherming gelijkgesteld aan een besluit en daarmee
vatbaar voor bezwaar en beroep
Deze verruimingen gelden niet voor besluiten waartegen helemaal geen bestuursrechtelijke
rechtsbescherming openstaat, zoals algemeen verbindende voorschriften en beleidsregels
Art 8:3 lid 1a Awb
Beperking van toegang tot de bestuursrechter
Beslissingen inzake de procedure ter voorbereiding van een besluit Art 6:3 Awb
Algemeen verbindende voorschriften en beleidsregels, inclusief besluit inhoudende
intrekking of vaststelling van algemeen verbindende voorschriften en beleidsregels Art 8:3 lid
1 a,b,c Awb
Besluiten ter voorbereiding van privaatrechtelijke rechtshandeling Art 8:3 lid 2 Awb
Bijzondere categorieën besluiten Art 8:4 Awb
Besluiten als bedoel in art 1 bevoegdheidsregeling bestuursrechtspraak
Intrekking of wijziging van het bestreden besluit
Nadat het bezwaar- of beroepschrift is ingediend kan het nog een lange periode in beslag nemen om
een beslissing te maken.
Deze tijd is nodig voor agendering, terinzagelegging van stukken, een onderzoek, comparitie,
de hoorzitting, de beraadslaging en het schrijven van de beslissing
Bestuursorganen en burgers hebben door deze lange periode vaak behoefte aan dat
het bestreden besluit wordt gewijzigd of ingetrokken, terwijl er nog bezwaar of
beroep tegen aanhangig.
Hiermee kan een gehele of gedeeltelijke oplossing van het geschil worden
bereikt
De wet bevat een procedurele regeling in Art 6:19 Awb. In deze bepaling is sprake van een nieuwe
besluit dat tijdens de procedure geheel of gedeeltelijk in plaats komt van het oude besluit
Het is niet uitgesloten dat het bestreden besluit hangende bezwaar of beroep wordt
gewijzigd, ingetrokken of vervangen ten nadelen van de indiener.
Voorwaarde hier is dat het bestuursorgaan de bevoegdheid om besluit ten nadele
van de indiener in te trekken of te wijzigen ook zou hebben gehad, als er geen
bezwaar of beroep tegen het besluit aanhangig zou zijn
Procedurele gevolgen van intrekking, wijziging of vervangen voor het aanhangige bezwaar of
beroep
Ingevolge van Art 6:19 lid 1 Awb is het bezwaar of beroep tegen het oude besluit van rechtswege
tevens gericht tegen het nieuwe besluit, tenzij partijen daarbij onvoldoende belang hebben
Zo wordt voorkomen dat indiener een aparte bezwaar of beroepsprocedure moet starten
tegen nieuwe besluiten
In art 6:19 lid 1 Awb is naast intrekking en wijziging ook sprake van ‘vervanging’ van het bestreden
besluit, dit maakt 3 dingen duidelijk:
1. Het woord vervanging maakt duidelijk dat art 6:19 Awb ook betrekking heeft op een nieuwe
besluit nadat dit het oude besluit heeft ingetrokken
2. Het woord vervanging maakt duidelijk dat art 6:19 awb ook betrekking heef top een nieuw
besluit dat wordt genomen nadat de rechtbank het bestreden besluit heeft vernietigd.
Als in deze situatie hoger beroep is ingesteld tegen de vernietigingsuitspraak, heeft
dat hoger beroep van rechtswege mede betrekking op het vervangende besluit
3. Het woord vervanging is van belang in het kader van zogenaamde bestuurlijke lus (Art 8:51a
en art 8:80a Awb)
