Biologie-BiologieVoorJou-Thema 5: erfelijkheid en evolutie, bassistof 1 tm 8
Basisstof 1: Genotype en fenotype
Basisstof 2: chromosomen
Basisstof 3: genen en allelen
Basisstof 4: de evolutietheorie
Basisstof 5: geschiedenis van het leven op aarde
Basisstof 6: DNA-technieken samenhang
Basisst...
Basisstof 1: Genotype en fenotype
Wat zijn lichaamscellen?
- De cellen waaruit je lichaam is opgebouwd
Chromosomen liggen als dunne draden in de celkern. Uit welke stof bestaat deze chromosomen?
- Ze bestaan voor een groot deel uit de stof DNA. In deze stof is de informatie opgeslagen voor je erfelijke
eigenschappen
Hoeveel chromosomen bevat elke celkern van elke lichaamscel
- bevat 46 chromosomen oftewel 23 paar
Wat gebeurt er door de celdeling na de bevruchting?
- Bij elke celdeling worden eerst de chromosomen gekopieerd, daarna deelt de cel zich. Elke dochtercel krijgt
een complete set chromosomen. Daardoor bevat elke celkern van elke lichaamscel dezelfde informatie. Deze
informatie erf je van je ouders (de helft van je moeder, de helft van je vader)
Wat is een gen?
- Het DNA bevat informatie over duizenden eigenschappen. Voor elke eigenschap zijn meerdere stukjes DNA
nodig. De stukjes DNA die samen de informatie bevatten voor een eigenschap, vormen een gen.
Wat is een Genotype?
- De informatie voor de erfelijke eigenschappen van een organisme. (inhoud)
Waar ligt deze informatie?
- Erfelijke informatie ligt in de celkern in de chromosomen. Cel → Celkern → Chromosomen → Genen → DNA
Wat is een genexpressie?
- Niet alle genen zijn actief in alle cellen. Een cel gebruikt alleen de genen die hij nodig heeft. De andere genen
zijn niet actief. Als een gen actief is, komt het gen tot uiting (in het fenotype). Het tot uiting komen van een
gen wordt genexpressie genoemd
Wat is een Fenotype?
- Waarneembare of zichtbare eigenschappen van een organisme. (uiterlijk)
Hoe komt fenotype tot stand?
- door erfelijke informatie (Genotype) + milieufactoren (omgeving) =
fenotype
Basisstof 2: chromosomen
In de afbeelding hiernaast zie je zie je de chromosomen uit één lichaamscel van een
vrouw, gerangschikt naar grootte en vorm. Een cel van een mens bevat 46
chromosomen. Die chromosomen komen in paren voor. Je hebt dus 23 paren
chromosomen in een celkern. Dit geldt voor alle lichaamscellen.
Bij een vrouw zijn de geslachtschromosomen gelijk aan elkaar. Daar heb je dus een XX
Bij een man zijn de geslachtschromosomen verschillend. Een man heeft een X- en een
Y-chromosoom, zie hiernaast
Bij geslachtscellen zijn de chromosomen enkelvoudig, en geslachtscel bevat 23
chromosomen.
, Wat is intersekse?
- Als je intersekse bent, heb je zowel mannelijke als vrouwelijke (geslachts-)kenmerken. Bij
geslachtskenmerken gaat het niet alleen over genitaliën, maar ook over chromosomen, hormonen, of
inwendige geslachtsorganen zoals de baarmoeder en hormoonklieren
Hoe levert elk van de ouders 50% van de chromosomen?
- Eén paar van de 23 paar chromosomen bepaalt of de baby een jongen of meisje is. Dit paar bestaat uit het X
en Y chromosoom. Een jongen heeft een X en een Y chromosoom. Een meisje heeft 2 X chromosomen. Een
man kan aan zijn kind een X of een Y chromosoom geven. Een vrouw kan aan haar kind een X chromosoom
geven. Heeft de baby van de moeder een X en van de vader een Y chromosoom gekregen, dan is het een
jongen. Heeft de baby van de vader en de moeder een X chromosoom gekregen, dan is het een meisje.
Wat is de meiose en wat gebeurd er dan?
- Geslachtscellen ontstaan door een speciale celdeling: de meiose
- Tijdens de meiose worden de chromosomen willekeurig verdeeld over de dochtercellen (geslachtscellen).
Daarbij krijgt elke geslachtscel één chromosoom van elk chromosomenpaar.
Door geslachtelijke voortplanting ontstaat variatie in genotypen.
Basisstof 3: genen en allelen
DNA is opgebouwd uit basenparen (A-T en C-G). De specifieke volgorde van deze basenparen bevat erfelijke
informatie voor het maken van eiwitten.
Wat zijn allelen?
- De informatie in een gen op één chromosoom noem je een allel. De twee allelen van een gen vormen een
allelenpaar.
Wat is een mutatie?
- Door fouten tijdens de celdeling kan het genotype onbedoeld veranderen, dit noem je een mutatie
(verandering). Een individu waarbij een mutatie in het fenotype zichtbaar is, noemen we een mutant. Een
voorbeeld van een mutant is een albino. Zij zijn niet in staat om pigment te vormen, vaak rode ogen en bleke
huid. Mutaties komen vaker voor na blootstelling aan mutagene invloeden, bijv: straling, asbest, sigaretten.
Wat is kanker?
- Door een mutatie kan het zijn dat cellen ongeremd gaan delen en er een tumor ontstaat. Een goedaardige
tumor groeit langzaam, zonder de bouw van weefsels te verstoren. Kwaadaardige tumoren (kanker) groeien
snel en verstoren de bouw van weefsels. Ook kunnen de cellen van kwaadaardige tumoren zich via bloed of
lymfe verspreiden door het lichaam en uitzaaiingen vormen.
Basisstof 4: de evolutietheorie
Wie was de grondlegger van de evolutietheorie?
- Charles Darwin
Wat is evolutie?
- Evolutie is het biologische begrip waarmee het proces van verandering in alle vormen van leven van
generatie op generatie wordt aangegeven, dus het ontstaan, veranderen of verdwijnen van soorten.
Wat is de evolutietheorie?
- Ze beschrijft het proces waarbij erfelijke eigenschappen binnen een populatie van organismen veranderen in
de loop van de generaties als gevolg van genetische variatie, voortplanting en natuurlijke selectie.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper moniquevanmunster. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,39. Je zit daarna nergens aan vast.
