Vak: Jeugd en omgeving.
Boek: Werken in wijkteams Jeugd – auteurs: Leonieke Boendermaker, Marjolijn Distelbrink, Roel
van Goor, Trees Pels.
In deze samenvatting wordt behandeld:
Uit het boek ‘Werken in wijkteams Jeugd’:
- Hoofdstuk 1: De opdracht van wijkteams jeugd.
- Hoofdstuk 2: Samenwerken in wijkteams jeugd.
- Hoofdstuk 4: Aansluiten bij diversiteit onder ouders.
- Hoofdstuk 5: Aansluiten bij jongeren.
- Hoofdstuk 9: Werken in de wijk: aansluiten bij de leefwereld van ouders en
jongeren.
Uit het boek ‘Als opvoeden niet vanzelf gaat’: - auteurs: Liesbeth van Hoof en Marleen de Vries.
- Hoofdstuk 1: Wat is orthopedagogiek?
- Hoofdstuk 5: Theoretische kaders en modellen?
- Hoofdstuk 7: Het gezin als opvoedingsomgeving
- Hoofdstuk 8: Problemen in de baby-peutertijd
- Hoofdstuk 9: Problemen in de peuter-kleutertijd
- Hoofdstuk 10: Problemen bij basisschoolkinderen
- Hoofdstuk 11: Problemen in de adolescentie.
Over de samenvatting:
- Elk hoofdstuk begint met een beschrijving van de leerdoelen.
- Elk hoofdstuk/paragraaf heeft een begrippenlijst (indien er begrippen
aanwezig zijn).
- Elk hoofdstuk sluit af met een samenvatting over het betreffende hoofdstuk.
- De PowerPointpresentaties zitten in de samenvatting verwerkt.
-
1
,Hoofdstuk 1: De opdracht van wijkteams jeugd. Leerdoelen van hoofdstuk 1: de student kent/weet:
- De rol van de gemeente t.a.v. jeugdhulp en jeugdzorg.
- De nieuwe Jeugdwet van 2015.
- De taak van het sociaal wijkteam jeugd.
- De rol van generalisten c.q. specialisten en wat het belang daarvan is.
1.2. Wet en regelgeving. Begrippenlijst + samenvatting.
- Transitie= overgang, wijziging.
- Transformatie= omzetting (van iets) in een andere vorm.
Gemeenten zijn verantwoordelijk voor de zorg en ondersteuning aan hun inwoners, waaronder
jeugdigen en de gezinnen waarin zij opgroeien. Dit wordt bepaald in de volgende wetten:
Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo), Wet publieke gezondheid (Wpg), Participatiewet.Wet
gemeentelijke schuldhulpverlening (Wgs), Jeugdwet > jeugdhulp, jeugdbescherming en
jeugdreclassering (jeugdzorg)
De Jeugdwet en de transformatiedoelen. In 2015 werd de Jeugdwet van kracht. Hierdoor werden
gemeenten verantwoordelijk voor alle jeugdzorg. De jeugdwet verplicht gemeenten te zorgen voor
een goed hulpaanbod aan ouders en kinderen. Er moet in elke gemeente voldoende, kwalitatief
hoogstaande ondersteuning en hulp aanwezig zijn, die is afgestemd op de behoeften van jeugd en
gezin. De toegang tot die hulp moet ook goed geregeld zijn.
Gemeenten hebben volgens de Jeugdwet de volgende taken:
- Preventie(=voorkomen) en vroeg signalering;
- Het inschakelen, herstellen en versterken van het probleemoplossend vermogen van kinderen en
jongeren, hun ouders en sociale omgeving.
- Het bevorderen van de opvoedcapaciteiten van de ouders en de sociale omgeving.
- Het tijdig bieden van de juiste hulp op maat.
- Effectieve en efficiënte samenwerking rond gezinnen.
Problemen vóór de invoering van de Jeugdwet: jeugdzorgtoestel was te versnipperd, de
samenwerking rond gezinnen schoot tekort, de druk op de gespecialiseerde zorg was te groot,
afwijkend gedrag werd te snel gemedicaliseerd, de uitgaven bleven stijgen en er was sprake van
over- én onderbehandeling; de Rijksoverheid middels een nieuwe Jeugdwet verandering realiseren:
de zorg aan jeugd moest anders (transformatie) via een stelselwijziging (transitie).
Dit zijn de doelen van de verandering van de Jeugdwet van 2015:
- Preventie en uitgaan van eigen verantwoordelijkheid en eigen mogelijkheden van jongeren en
hun ouders, met inzet van hun sociale netwerk.
- De-medicaliseren, ontzorgen en normaliseren door het opvoedkundig klimaat te versterken in
gezinnen, wijken, scholen en voorzieningen zoals de kinderopvang en peuterspeelzalen.
- Eerder de juiste hulp op maat bieden om dure gespecialiseerde hulp te verminderen door
jeugdigen en gezinnen zo snel mogelijk, zo dichtbij mogelijk en zo effectief mogelijk hulp te
bieden met aandacht voor (kosten)efficiëntie van de geboden hulp.
- Integrale hulp aan gezinnen volgens het uitgangspunt: ‘één gezin, één plan, één regisseur.’ Door
ontschotting van budgetten ontstaan meer mogelijkheden voor betere samenwerking en
innovaties in hulp aan jongeren;
2
,1.3. Het Nederlandse jeugdstelsel en de wijkteams.
Het Nederlandse jeugdstelsel bestaat uit 3 soorten voorzieningen, namelijk:
- De basisvoorzieningen voor jeugdigen en gezinnen; dit zijn voorzieningen voor álle kinderen en
jongeren (kinderopvang, educatie, onderwijs, welzijnswerk in buurthuizen, wijkcentra of huizen
van de wijk, peuterspeelzaal, sport-, kunst- en cultuurvoorzieningen voor jeugdigen).
- Vrij toegankelijke hulp; hulp en ondersteuning die toegankelijk is zonder de toestemming
(beschikking) van de gemeente (jeugdgezondheidszorg, consultatiebureaus, schoolarts,
jeugdverpleegkundige, wijkteams. Zij kunnen doorverwijzen naar specialistische hulp.
- Specialistische hulp; hulp waarvoor een beschikking (toestemming) van de gemeente voor nodig
is, er wordt een indicatie gegeven; deze hulp is in tegenstelling tot de andere 2 vormen niet vrij
toegankelijk (psychologen, psychiatrie, uithuisplaatsingen, gezinsbegeleiding, begeleiding bij
specifieke doelgroepen etc.).
Bijna alle gemeenten hebben een vorm van wijkteams (ook wel: buurt-, lokale- of sociale teams), zij:
- Zijn de spil van de jeugdzorg in gemeenten.
- Werken aan het versterken van de (in)formele netwerken in de wijk om het opvoedkundig
klimaat in wijken te verbeteren. Daarom werken ze nauw met de basisvoorzieningen.
- Bieden vrij toegankelijke hulp.
- Zijn een belangrijke schakel in de hulpketen, als belangrijke indicatie- en doorverwijsorgaan naar
de specialistische jeugd- en opvoedhulp.
1.4. Soorten wijkteams. Elke gemeente heeft de plicht om jeugdhulp te bieden; de gemeenten zijn er
allemaal verantwoordelijk voor dat ouders, kinderen en jongeren toegang hebben tot jeugdhulp, dat
er passende hulp wordt geboden en dat het aanbod van de jeugdhulp, jeugdbescherming en
jeugdreclassering toereikend is.
De meeste gemeenten werken met (wijk)teams om toegankelijke hulp te organiseren. Binnen deze
organisatievorm van de wijkteams maken gemeenten hun eigen keuzes. Er zijn 3 manieren te
onderscheiden waarop gemeenten dat doen:
1. Gemeenten waar burgers van jong tot oud terechtkunnen bij een breed samengesteld wijkteam
dat hulp biedt voor álle vragen; het team is er voor álle inwoners in dat deel van de stad.
2. (vooral grote) gemeenten waar er meerdere typen wijkteams naast elkaar bestaan, elk gericht op
een specifieke doelgroep (Ouder- en Kindteams, stedelijk mbo-jeugdteam, buurtteam).
3. Gemeenten waar de Centra voor Jeugd en Gezin (CJG’c) de ingang zijn voor alle hulp voor
jeugdigen en gezinnen. Zij bieden hulp over opgroeien en opvoeden. Als CJG de gevraagde hulp
niet kan bieden, verwijzen zij door naar specialistische jeugdhulp.
1.5. Taken van wijkteams. De wijkteams gelden in het land als zorgverlenende instanties aan de
‘voorkant’ van het jeugdstelsel, waardoor wijkteams snel geassocieerd worden met ‘lichte
problematiek en hulp’ terwijl ze in de praktijk juist te maken hebben met brede, ingewikkelde en
complexe casussen.
De taken van de wijkteams zijn onder te verdelen in 3 hoofdcategorieën:
1. Preventie en signaleren (makkelijk bereikbaar zijn)
- Wijkteams moeten toegankelijk zijn voor gezinnen, jeugdigen en hun sociale netwerk.
- Werken op locaties van de basisvoorzieningen in de wijk, zoals scholen, kindercentra en locaties
voor voor- en vroegschoolse educatie.
3
, - Zelf contacten leggen in de wijk (bv. Met vrijwilligersorganisaties die in contact met ouders staan.
- Samen met bestaande voorzieningen, onderwijsinstellingen en verenigingen in de buurt
afspraken maken over samenwerken aan een goed pedagogisch klimaat (uitval van kinderen
voorkomen).
- Opvoeding ondersteunen bij het creëren van een positief en veilig opvoed- en opgroeiklimaat en
daarin samen op te trekken.
2. Bevorderen van opvoedcapaciteiten (informatief en laagdrempelig, makkelijk en goedkoop)
- Activiteiten organiseren waarin ouders en kinderen (opvoed)vaardigheden krijgen aangereikt,
zoals oudercursussen of themabijeenkomsten voor ouders (opvoeding, ontwikkeling, onderwijs).
- Inloopbijeenkomsten of ontmoetingsactiviteiten organiseren: laagdrempelige momenten voor
ouders om elkaar in de wijk te ontmoeten tijdens bijvoorbeeld koffieochtenden of spelinlopen.
3. Tijdig de juiste hulp op maat bieden (op tijd beginnen)
- Hulp bieden aan jeugdigen en gezinnen, waarbij het uitgaat van de (hulp)vraag van de ouders of
jeugdigen.
- Streven naar ‘één gezin, één plan’: opvoedvragen bekijken als onderdeel van de bredere situatie
van het gezin.
- Opvoedondersteuning (advies geven)
- Lichte ambulante hulp uitvoeren, (soms) langdurige en intensieve begeleiding bieden aan
multiprobleemgezinnen; als er nodige gespecialiseerde hulp niet aanwezig is in het wijkteam,
schakelen zij deze tijdig in.
- Onveilige opvoedsituaties signaleren en handelen om veiligheid te creëren (ze kunnen Veilig
Thuis inschakelen of een melding doen bij de Raad voor de Kinderbescherming).
1.6. Generalisten en specialisten. Begrippenlijst.
- Decentralisatie= het overhevelen van de taken van de Rijksoverheid naar gemeenten.
- Generalist= een hulpverlener die over allerlei onderwerpen een behoorlijke basiskennis heeft en
de problematiek vanuit verschillende leefgebieden in kaart kan brengen; te vergelijken met een
huisarts. Een generalist kan doorgaans alle vragen oppakken die bij het wijkteam terechtkomen.
- Specialist= een (zorg)professional met kennis over een specifiek kennisgebied, bijv. lvb.
Samenvatting van hoofdstuk 1:
De taken van de wijkteams zijn afgeleid uit de transformatiedoelen die zijn vastgelegd in de
Jeugdwet van 2015.
Wijkteams zijn gepositioneerd in het jeugdstelsel als vrij toegankelijke hulp in de wijk.
Taken: voorkomen en vroeg signaleren, het opvoedkundige klimaat versterken,
opvoedvaardigheden van ouders verbeteren, de veiligheid van kinderen en jongeren bevorderen,
integrale hulp en toeleiding naar gespecialiseerde hulp.
Hoofdstuk 2: Samenwerken in wijkteams jeugd. Leerdoelen van hoofdstuk 2: de student kent/weet
- De rol van de wijkteammedewerker en kan de verschillende aspecten toepassen op een casus.
- Hoe en waarom SW’ers interdisciplinair moeten samenwerken en integrale plannen moeten
ontwikkelen.
- Wie en waarom de verschillende samenwerkingspartners zijn van het sociaal wijkteam, met wie
wordt samengewerkt.
2.2. Teamsamenstelling. Bij invoering van de nieuwe Jeugdwet worden wijkteams gevormd door
professionals afkomstig uit uiteenlopende organisaties: professionals met een achtergrond in
maatschappelijk werk, sociaal-juridische dienstverlening, verpleging etc.
4
