Samenvatting van het boek
Internationaal en
Europees
Strafrecht
Kimberley Drent
,Inhoud
Week 1A – Inleiding en rechtsbronnen .................................................................................................. 4
Hoofdstuk 1 – Algemene inleiding ...................................................................................................... 4
2. Onderdelen van internationaal strafrecht ................................................................................ 4
3. Bronnen van internationaal strafrecht ...................................................................................... 5
4. Kwalificaties van onderdelen van internationaal strafrecht .................................................... 6
5. Het belang van een goede rechtsbedeling? .............................................................................. 7
Week 1B – Europees straf(proces)recht in het algemeen ...................................................................... 8
Hoofdstuk 2 – Uniestrafrecht ............................................................................................................. 8
1. Introductie Europees strafrecht ................................................................................................. 8
2. Korte historische schets ............................................................................................................. 8
3. Activiteiten op strafrechtelijk terrein ........................................................................................ 9
4. Wederzijdse erkenning nader beschouwd .............................................................................. 15
7. Het recht van de Europese Unie in de rechtspraak van de Hoge Raad .................................. 18
Week 2A - Harmonisatie en doorwerking van EU-strafrecht I ............................................................. 18
Hoofdstuk 2 – Uniestrafrecht ........................................................................................................... 18
5. Harmonisatie ............................................................................................................................ 18
6. Implementatie door wetgever en rechter ............................................................................... 21
Week 2B – Harmonisatie en doorwerking van EU-strafrecht II ............................................................ 25
Identiek aan het college Harmonisatie en doorwerking van EU-strafrecht 1. ............................. 25
Week 3A – Ne bis in idem ..................................................................................................................... 25
Zie hoofdstuk 2, paragraaf 4.2 ...................................................................................................... 25
Week 3B - Rechtsmacht ........................................................................................................................ 25
Hoofdstuk 3 – Rechtsmacht .............................................................................................................. 25
1. Inleiding .................................................................................................................................... 25
2. Kompetenz-Kompetenz: de bevoegdheid rechtsmacht vast te stellen.................................. 29
3. Nationaal belang en internationale solidariteit als fundamenten voor rechtsmacht ........... 31
4. Het territorialiteitsbeginsel en de locus delicti ....................................................................... 32
5. Het beschermingsbeginsel ....................................................................................................... 37
6. Het passief nationaliteitsbeginsel............................................................................................ 38
7. Het actief nationaliteitsbeginsel .............................................................................................. 40
8. Nederlandse ambtenaren en militairen .................................................................................. 44
9. Het beginsel van de afgeleide rechtsmacht ............................................................................ 44
10. Het universaliteitsbeginsel..................................................................................................... 48
11. Het beginsel van de bescherming der bovenstatelijke gemeenschappen ........................... 50
Week 4A – Opsporingshulp en kleine rechtshulp ................................................................................. 50
1
Gemaakt door Kimberley Drent. Niet doorsturen!
, Hoofdstuk 6 – Opsporingshulp en kleine rechtshulp ........................................................................ 50
1. Verschijningsvormen; terminologie ........................................................................................ 50
2. Bronnen .................................................................................................................................... 50
3. Beginselen................................................................................................................................. 52
4. De klassieke vorm van justitiële hulp: de procedure .............................................................. 55
5. De klassieke vorm van justitiële hulp: weigeringsgronden .................................................... 63
6. De klassieke vorm van justitiële hulp: diversen ...................................................................... 65
7. Politiële bijstand ....................................................................................................................... 68
Hoofdstuk 3 – Rechtsmacht .............................................................................................................. 71
12. Immuniteiten: uitzondering op rechtsmacht ........................................................................ 71
13. Strafvordering buiten Nederland........................................................................................... 78
Week 4B – Rechtshulp op basis van de wederzijdse erkenning ........................................................... 80
Hoofdstuk 6 – Opsporingshulp en kleine rechtshulp ........................................................................ 80
8. Moderne justitiële hulp in Europa: onderzoeksbevelen ......................................................... 80
9. Bevriezingsbevelen oude stijl .................................................................................................. 86
10. Bevriezingsbevelen nieuwe stijl............................................................................................. 87
Week 5A – Uitlevering .......................................................................................................................... 88
Hoofdstuk 4 – Uitlevering ................................................................................................................. 88
1. Begrippen, instanties en bronnen ........................................................................................... 88
2. Beginselen................................................................................................................................. 91
3. De uitleveringsprocedure......................................................................................................... 94
4. Voorwaarden voor uitlevering (weigeringsgronden) ............................................................. 98
Week 5B – Overlevering ..................................................................................................................... 108
Hoofdstuk 5 – Overlevering ............................................................................................................ 108
1. Inleiding: algemene kenmerken van de overlevering ........................................................... 108
2. Het beginsel van wederzijdse erkenning en de verhouding met de beginselen van
soevereiniteit, vertrouwen, specialiteit en wederkerigheid .................................................... 112
3. De overleverinsgprocedure .................................................................................................... 114
4. Voorwaarden voor overlevering (weigeringsgronden garanties) ........................................ 122
Week 6A – Overdracht van strafvervolging ........................................................................................ 135
Hoofdstuk 7 – Overdracht en overname van strafvervolging......................................................... 135
1. Inleiding .................................................................................................................................. 135
2. Verkapte overdracht .............................................................................................................. 137
3. Verhouding tot andere vormen van rechtshulp en uitzetting .............................................. 137
4. Overname door Nederland .................................................................................................... 138
5. Overdracht door Nederland ................................................................................................... 141
2
Gemaakt door Kimberley Drent. Niet doorsturen!
,Week 6B – Overdracht van strafexecutie ........................................................................................... 144
Hoofdstuk 8 – Overdracht en overname van de tenuitvoerlegging van buitenlandse strafrechtelijke
beslissingen ..................................................................................................................................... 144
1. Inleiding .................................................................................................................................. 144
2. De traditionele overdracht en overname: inleidende beschouwingen ............................... 144
3. Overname door Nederland .................................................................................................... 146
4. Overdracht door Nederland ................................................................................................... 156
5. Wederzijdse erkenning: algemene inleiding ......................................................................... 159
6. Erkenning en tenuitvoerlegging in Nederland ...................................................................... 159
7. Overdracht door Nederland. Erkenning en tenuitvoerlegging van Nederlandse beslissingen
in een andere EU lidstaat ........................................................................................................... 170
3
Gemaakt door Kimberley Drent. Niet doorsturen!
,Week 1A – Inleiding en rechtsbronnen
Hoofdstuk 1 – Algemene inleiding
2. Onderdelen van internationaal strafrecht
Fictieve zaak: drie broers worden verdacht van de productie, uitvoer en verkoop van ecstasy. Adriaan
en Bert zijn samen eigenaar van een farmaceutisch bedrijf in Nederland en bedient de Canadese
markt. Adriaan zorgt ervoor dat de nodige grondstoffen worden geleverd aan twee chemiestudenten
in Nederland die de pillen maken. Bert verbergt de pillen in verpakkingen waarmee het bedrijf
medicijnen naar Canada verstuurt. Cees werkt voor de Canadese vestiging in Vancouver en haalt de
pillen eruit en verkoopt deze.
Kan Cees in Nederland worden vervolgd? Dit ziet op de toepasselijkheid van de Nederlandse
strafwet, namelijk de rechtsmacht. Hij neemt deel vanuit Canada en heeft zowel de Canadese als de
Nederlandse nationaliteit. Nu dat de invoer en verkoop van ecstasy ook in Canada strafbaar is, is de
Nederlandse strafwet op hem van toepassing op grond van art. 7 lid 1 Sr.
Kunnen Adriaan en Bert wordt vervolgd in Nederland? Ja, want zij opereren in Nederland
Bij een doorzoeking in het Nederlandse bedrijf ontstaat het vermoeden dat het bedrijf illegaal naar
Canada exporteer. De Nederlandse autoriteiten verzoeken aan de Canadese autoriteiten het bedrijf
in Vancouver te doorzoeken en de administratie in beslag te nemen en deze aan Nederland over te
dragen. Het doorzoeken van een bedrijf en het in beslag nemen van mogelijk bewijsmateriaal, is een
vorm van rechtshulp waarvoor in de relatie met Canada een verdragsgrondslag bestaat, te weten
het Verdrag tussen het Koninkrijk der Nederlanden en Canada inzake wederzijdse rechtshulp in
strafzaken.
Adriaan bevindt zich nu in Turkije op een boot die eigendom is van de broers. Er wordt aan Turkije
uitlevering van Adriaan gevraagd en aan canada de uitlevering van Cees. Uitlevering is het fysiek
overbrengen van (mogelijke) verdachten of veroordeelden van de ene staat naar de andere staat om
daar te worden vervolgd of een al opgelegde straf te ondergaan. Voor Canada kan uitlevering op
grond van het Verdrag tussen het Koninkrijk der Nederlanden en Canada inzake uitlevering. Voor
Turkije kan uitlevering op grond van het Europees verdrag betreffende uitlevering.
Tevens wordt aan Turkije gevraagd om conservatoir beslag te leggen op de boot, omdat deze
mogelijk is gekocht met de opbrengst van de misdrijven; dit is een vorm van rechtshulp. Dit kan op
grond van het Verdrag inzake het witwassen, de opsporing, de inbeslagneming en de confiscatie van
opbrengsten van misdrijven waarbij beide landen partij zijn.
De broers worden in Nederland veroordeeld voor een gevangenisstraf van acht jaren, waarbij de
rechter de boot verbeurd verklaart, omdat deze geheel uit de baten van het strafbare feit is
verkregen.
Bij de tenuitvoerlegging van de opgelegde vrijheidsstraffen is het belangrijk dat de verschillende
onderdelen van rechtshulp van elkaar worden onderscheiden. Cees wil zijn straf in Canada uitzitten.
Hij is in Nederland geboren, maar heeft de Canadese nationaliteit verkregen en zijn kinderen wonen
ook in Canada. Nederland vraagt aan Canada om de in Nederland opgelegde straf over te nemen en
in Canada ten uitvoer te leggen. Dat kan op grond van het Verdrag inzake de overbrenging van
gevonniste personen, waarbij beide landen partij zijn. Canada is niet verplicht om dat te doen, maar
wel bevoegd vanwege de Canadese nationaliteit.
Als Canada wel instemt, dan wordt Cees niet aan Canada uitgeleverd, maar overgebracht. Feitelijk is
dat hetzelfde, maar de grondslag is anders. Uitlevering ter tenuitvoerlegging heeft namelijk
4
Gemaakt door Kimberley Drent. Niet doorsturen!
, betrekking op de tenuitvoerlegging van een veroordeling die is opgelegd door een rechter van de
staat die om uitlevering verzoekt.
Wederzijdse erkenning is niet aan de orde, omdat daarvoor de staten lid moeten zijn van de EU. Als
het wel om een EU-lidstaat ging, dan had Nederland overlevering moeten verkrijgen op basis van
een Europees aanhoudingsbevel. Als Nederland dat had gewild, dan hadden Turkije en Canada de in
Nederland opgelegde gevangenisstraffen moeten erkennen en ten uitvoer moeten leggen.
De toepasselijkheid van de Nederlandse strafwet op Cees kan worden gebaseerd op het actief
nationaliteitsbeginsel en op het territorialiteitsbeginsel. Hij neemt namelijk deel aan misdrijven
begaan door een in Nederland bedrijf. In dat geval heeft het feit van de deelneming zich in elk geval
ook in Nederland voorgedaan en heeft hij zich (ook) in Nederland aan een strafbaar feit schuldig
gemaakt.
Daarnaast hebben de broers zich schuldig gemaakt aan een commuun strafbaar feit, waarvan de
staten met elkaar hebben afgesproken om bij de bestrijding daarvan samen te werken. De
samenwerking tussen Nederland, Canada en Turkije kan daarom ook worden gebaseerd op het
Verdrag van de VN tegen sluikhandel in verdovende middelen en psychotrope stoffen, dat een
grondslag biedt voor uitlevering, rechtshulp en het leggen van conservatoir beslag. Zulke verdragen
maken het mogelijk om samen te werken met staten met wie geen bilaterale verdragen (zoals met
Canada) of regionale verdragen zijn gesloten. Dergelijke verdragen bieden veel mogelijkheden tot
samenwerking, maar bemoeilijken het zicht op de internationale instrumenten die in een concrete
zaak mogelijk toepasselijk zijn.
3. Bronnen van internationaal strafrecht
3.1. Nederlandse bronnen
Veel vormen van samenwerking zijn in een afzonderlijke, bijzondere wet geregeld. Nederland heeft
geen algemeen wetboek met regelingen die betrekking hebben op de internationale samenwerking
in strafzaken. Het aantal bijzondere wetten is toegenomen door regelingen die zijn gebaseerd op
wederzijdse erkenning. De Overlevingswet is daarvoor ter illustratie. De overlevering berust op
wederzijdse erkenning en vervangt, voor de EU-lidstaten onderling, uitlevering als grondslag voor
het fysiek overbrengen van verdachten of veroordeelden van de ene naar de andere staat. Een
andere bijzondere wet is de Wet overdracht tenuitvoerlegging strafvonnissen. Als het gaan om
strafvonnissen in de EU, is dat weer geregeld in de Wet wederzijdse erkenning en tenuitvoerlegging
vrijheidsbenemende en voorwaardelijke sancties. De derde nieuwe bijzondere wet is de Wet
wederzijdse erkenning en tenuitvoerlegging geldelijke sancties en beslissingen tot confiscatie. Naast
deze wetten, zijn belangrijke regelingen te vinden in het Wetboek van Strafrecht voor rechtsmacht
en het Wetboek van Strafvordering.
De samenwerking met internationale strafgerechten is afzonderlijk geregeld. Voor bijvoorbeeld het
Internationaal Strafhof in de Uitvoeringswet Internationaal Strafhof. De uitwisseling van politie
informatie is geregeld in het Besluit politiegegevens. Internationale sancties die door de VN of EU
worden opgelegd in verband met terrorisme en mensenrechtenschendingen worden in Nederland
uitgevoerd met de Sanctiewet en het Besluit strategische goederen, die zijn grondslag vindt in de
Algemene Douanewet. De meeste ernstige internationale misdrijven zoals genocide, agressie en
misdrijven tegen de mensheid, zijn ondergebracht in de Wet internationale misdrijven. De grondslag
om verdachten van internationale misdrijven over te brengen naar een andere staat, biedt niet de
Uitleveringswet, maar de Wet overlevering inzake oorlogsmisdrijven (niet beperkt tot
oorlogsmisdrijven).
5
Gemaakt door Kimberley Drent. Niet doorsturen!
