Samenvatting van kennis blok 6: Marktordening in de zorg
C01 t/m C13 (week 1 t/m week 5 - deel vóór de kerstvakantie)
Kennisclips én verdiepingscolleges
GW206K Bachelor 2
Blok 6: Marktordening in de
zorg
Samenvatting van de kennisclips en literatuur van kennis C01-C13
C01-KEN: Introductie
Herhaling blok 1: vier voorwaarden voor perfecte marktwerking
1) Aanbieders verkopen allemaal hetzelfde product (=homogeen). Consumenten hebben keuze
tussen precies dezelfde producten met dezelfde kwaliteit.
2) Aanbieders zijn prijsnemers. Ze beschikken over geen enkele macht om een prijs te zetten
die hoger is om eigen winst te vergroten. Het prijs (markt) mechanisme van vraag en aanbod
zorgt dat er een prijs tot stand komt.
3) Toetreding en uittreding is vrij. Aanbieders kunnen de markt betreden en de markt verlaten
wanneer ze maar willen. Dat zorgt ervoor dat de bestaande aanbieders niet alleen
concurrentie ondervinden van de aanbieders die er al op de markt zijn, maar ook
voortdurend de dreiging voelen van aanbieders die zouden kunnen toetreden tot de markt.
4) Aanbieders en vragers beschikken over perfecte informatie. Alle informatie om op zo’n markt
goed met elkaar te onderhandelen (volkomen transparantie).
Er bestaan eigenlijk geen perfecte markten. Het marktmechanisme werkt dus niet altijd goed. Vrije
marktwerking kan leiden tot een uitkomst die vanuit maatschappelijk oogpunt suboptimaal is
marktfalen
Belangrijkste oorzaken van marktfalen:
- De aanwezigheid van machtsposities.
- Het bestaan van informatieproblemen, de ene partij weet meer dan de andere.
(=principaal-agentprobleem)
Bij marktfalen is het ingrijpen van de overheid gewenst, door middel van wet- en regelgeving.
Bijvoorbeeld om een meer rechtvaardige verdeling tot stand te brengen. = gereguleerde
marktwerking
Complex beleidsstuk: Voorkomen marktfalen door regulering kan leiden tot overheidsfalen en vice
versa.
Vrije marktwerking zal nooit worden ingevoerd in de gezondheidszorg gereguleerde marktwerking
zal altijd blijven.
Waarom kan de zorg geen vrije marktwerking hebben? Noodzakelijke voorwaarde voor een goed
functionerende markt: vragers en aanbieders zijn goed en gelijk geïnformeerd. Dat is niet het geval in
de gezondheidszorg. Ongelijke, asymmetrische informatie aanwezig. Ongelijk verdeelde informatie
geeft een principaal-agent probleem
Het Nederlandse zorgstelsel
Het zorgstelsel in Nederland is gebaseerd op solidariteit Er is voor iedereen een verplichte en
toegankelijke zorgverzekering en goede kwaliteit zorg. Iedereen betaalt verplicht mee.
Quote van David Dranove and Mark Satterthwaite over de marktordening van de gezondheidszorg:
“No other market of substantial importance violates the requirements of perfect competition so
radically.”
In de gezondheidszorg kan er nooit sprake zijn van perfecte marktwerking. Vrije marktwerking zal in
de gezondheidszorg onherroepelijk tot problemen leiden en is daarmee dus ook onwenselijk.
Asymmetrische informatie
Noodzakelijke voorwaarde voor een goed functionerende markt: vragers en aanbieders zijn goed en
gelijk geïnformeerd. Markten in de gezondheidszorg voldoen hier niet aan. Informatie is vaak ongelijk
(asymmetrisch) verdeeld. Klassiek voorbeeld hiervan is de relatie tussen patiënt en arts. De arts weet
veel meer over de eventuele diagnose en over de mogelijke behandelingen dan de patiënt.
Bij aanwezigheid van ongelijk verdeelde informatie spreken we van een principaal-agent probleem.
Ongelijke informatie hoeft niet per sé tot problemen te leiden. Het kan een probleem zijn wanneer
de relatief goed geïnformeerde partij niet alleen het belang van de principaal voorop heeft staan,
maar ook een eigen belang.
- Dit geeft geen risico op misbruik bij een gelijke doelstelling: als het belang van de principaal
hetzelfde belang is als dat van de agent.
- Dit geeft wel een risico op misbruik bij ongelijke doelstellingen: kans op immoreel gedrag
(‘moreel gevaar/moral hazard’). De agent kan de informatievoorsprong gebruiken om eigen
belangen na te streven. principaal-agent probleem
Het artikel “Uncertainty and the welfare economics of medical care” van Kenneth J. Arrow is
gebouwd rondom het principe van asymmetrische informatie en de principaal-agent problemen die
daaruit kunnen voortvloeien. Dit artikel wordt gezien als het startpunt van de gezondheidseconomie
als subdiscipline binnen de economische wetenschap.
Principaal-agent problemen
Op de markten voor zorgverlening, zorgverzekering en zorginkoop leidt de aanwezigheid van sterk
asymmetrisch verdeelde informatie tot een vijftal potentiële principaal-agentproblemen die een
goede marktwerking in de weg kunnen staan (zie de tabel op pagina 4):
,Mogelijke oplossingen voor principaal-agent problemen
1. Het verkleinen van de informatie asymmetrie.
Bijvoorbeeld door allerlei kwaliteitsgegevens openbaar te maken. Zodat informatie
asymmetrie over welke zorgaanbieder beter is dan de ander zoveel mogelijk wordt verkleind.
2. (Meer) gelijkschakelen van belangen.
Bijvoorbeeld door te komen tot innovatieve bekostigingsmethoden waarbij het niet alleen in
het belang van de aanbieder is om zoveel mogelijk zorg te verlenen, maar veel eerder om
een zo goed mogelijke zorg te leveren om de kwaliteit van het leven van de patiënt te
verbeteren.
3. Regelgeving door de overheid (=institutionele remedies).
Deze moeten voorkomen dat principaal-agent problemen tot grote negatieve gevolgen zullen
leiden.
Op de zorgverleningsmarkt wordt de relatief ongeïnformeerde patiënt beschermd tegen overbodige
en/of inferieure zorgverlening door onder meer wettelijke opleidingseisen en behandelrichtlijnen
voor zorgverleners en door wettelijke toelatingseisen voor geneesmiddelen en zorginstellingen.
Toelatingseisen zoals diploma’s, certificaten en accreditatie zijn feitelijk allemaal instituties die ertoe
dienen om de ongewenste gevolgen van asymmetrische informatie tussen patiënten en artsen te
verkleinen. Daarnaast zijn er regels die vooral gericht zijn op een verkleining van
belangentegenstellingen. Zo vormt de eed van Hippocrates al van oudsher een leidraad voor artsen
om zuiver in het belang van de patiënt te handelen. Medische beroepsgroepen kennen doorgaans
ethische gedragscodes die bijvoorbeeld beperkingen opleggen aan de wijze van adverteren. Ook het
veelvoorkomende verbod voor zorginstellingen om winst uit te keren aan externe
kapitaalverschaffers kan worden gezien als een manier om bij zorginstellingen het belang te
verminderen om de kennisvoorsprong te misbruiken voor het verlenen van onnodige of kwalitatief
inferieure zorg. De overheid kan principaal-agentproblemen ook via aanbod- en prijsregulering
tegengaan. Zo kunnen wettelijke maximumprijzen het voor zorgverleners minder aantrekkelijk
maken onnodig veel zorg te verlenen. Wettelijke beperkingen van het aanbod – zoals een numerus
fixus voor de medische opleidingen of een beperkt gen uitvoeren – kunnen de prikkels voor
aanbodgeïnduceerde vraag verminderen.
[3]
, Markt Principaal (weinig info) Agent (veel info) Probleem Institutionele remedies
1 Zorgverlening Patiënt luistert naar Zorgaanbieder heeft Aanbodgeïnduceerde -Opleidingseisen (diploma’s, certificaten en accreditatie)
adviezen van de meer informatie en kan de vraag -Toelatingseisen voor geneesmiddelen en zorginstellingen
zorgaanbieder patiënt adviseren om Inferieure kwaliteit -Behandelrichtlijnen
onnodige zorg te gebruiken. -Kwaliteitstoezicht
Heeft een financieel belang -Ethische gedragscode (Eed van Hippocrates)
en kan onnodige zorg -Verbod op winstuitkering
leveren. -Aanbodregulering (numerus fixus voor de medische
opleidingen of een beperkt aantal vergunningen voor
ziekenhuizen die hartoperaties mogen uitvoeren)
-Prijsregulering (wettelijke maximumprijzen)
2 Zorgverzekerin Zorgverzekeraar moet Verzekerde weet precies Moral hazard Eigen betalingen
g maar vertrouwen op de of hij zich houdt aan de
verzekerde regels voor een gezonde
leefstijl en alles doet om
zorgkosten te voorkomen.
3 Zorgverzekeraar moet Aspirant-verzekerde kent Antiselectie -Verplichte verzekering
maar afwachten of zijn eigen -Risicoverevening
datgene wat de aspirant- gezondheidstoestand heel
verzekerde claimt als goed en probeert een
gezondheid ook echt verzekering te kopen van
waar is. een verzekeraar
4 Verzekerde koopt een Zorgverzekeraar weet Inferieure -Zorgplicht verzekeraars
polis van een verzekeraar, welke contracten met zorginkoop -Solvabiliteitseisen (zorgverzekeraars moeten een flink
terwijl niet duidelijk is zorgaanbieders er lopen Insolventie bedrag in kas houden om ten alle tijden aan hun
welke contracten er lopen binnen de polis (=faillissement) betalingsverplichtingen te kunnen voldoen)
5 Zorginkoop Zorgverzekeraar heeft Zorgaanbieder weet Aanbodgeïnduceerde -Aanbodregulering
de aanbieder nodig om welke zorg nodig is en moral hazard -Prijsregulering
aan de polisvoorwaarden bepaalt zelf welke zorg er Ondoelmatige zorg -Onafhankelijke indicatiestelling
te voldoen. Er moet zorg geleverd wordt. (te veel zorg leveren,
ingekocht worden en men terwijl het niet nodig
moet vertrouwen op het is)
leveren van doelmatige
zorg
[4]
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper linda-koster. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €8,99. Je zit daarna nergens aan vast.
