Samenvatting ‘Ontwikkelingspsychopathologie bij kinderen en jeugdigen’
1. –
2. –
3. –
4. –
5. Slaapstoornissen en slaapproblemen
5.1 Inleiding
In dit hoofdstuk worden slaapstoornissen en slaapproblemen bij kinderen en
adolescenten behandeld.
5.2 Wat is slaap?
Slapen doen we eens per 24 uur. Het gaat gepaard met verminderde motorische
activiteit, verminderde verwerking van zintuiglijke prikkels en het is een toestand
waaruit je kunt worden gewekt.
Slaap is voor kinderen gezond en groeizaam. Ook adolescenten en volwassenen hebben
slaap nodig, want slaperigheid overdag heeft een nadelige invloed op ons functioneren.
5.2.1 Slaapstadia
Onze slaap kent twee stadia, de remslaap en non-remslaap.
5.2.2 Kenmerken van rem- en non-remslaap
Tijdens de remslaap (ofwel: actieve slaap of droomslaap) zijn de hersenen net zo actief
als wanneer je wakker bent. De hersenactiviteit tijdens de remslaap is nodig om het
geheugen en het zenuwstelsel te vormen en in vorm te houden. Als mensen iets nieuws
hebben geleerd en vervolgens tijdens de remslaap worden gewekt, presteren ze de
volgende dag slechter.
Tijdens de non-remslaap geldt: hoe dieper de fase, hoe lager de hersenactiviteit en hoe
rustiger de hartslag en ademhaling. Tijdens dit stadium kun je je wel bewegen. Er
worden energievoorraden aangevuld, eiwitten aangemaakt en er wordt nieuw weefsel
gevormd. De twee diepe non-remfasen zorgen voor de helft van de productie van het
groeihormoon bij kinderen.
5.2.3 Biologische klokken
Mensen en dieren hebben interne biologische klokken voor het afstellen van hun
hartslag, lichaamstemperatuur en bloeddruk. De biologische klok voor ons slaap- en
waakritme is circadiaan (kent een ritme van ongeveer een dag).
Onze behoefte aan slaap wordt voor een groot deel bepaald door de productie van het
slaaphormoon melatonine (weinig licht bevordert slaap en vice versa).
Visueel gehandicapten kunnen moeite hebben met het afstellen van hun biologische
slaapklok, omdat ze slecht lichtprikkels kunnen waarnemen. Hun biologische klok werkt
wel.
Dit ritme is belangrijk voor onze gezondheid.
5.3 De normale ontwikkeling van slaap
De slaap van pasgeborenen en kleine kinderen is anders dan die van volwassenen.
1. De omvang van de slaaptijd
Kinderen beginnen al tijdens de zwangerschap met slapen, dit bevordert de
hersenontwikkeling. Een pasgeborene slaapt gemiddeld 16 uur pr dag en een
adolescent 8/9 uur.
2. De verhouding tussen remslaap en non-remslaap
Bij een foetus bestaat 90% van de slaap uit remslaap, bij een pasgeborene de helft
en bij een baby van een halfjaar een derde. Bij een adolescent is de remslaap
ongeveer een vijfde.
3. Afwisseling van slaapperioden
De slaap van een pasgeborene is gefragmenteerd. Ze beginnen met de remslaap en
hun non-remslaap bestaat alleen uit de eerste twee fasen.
Kinderen vanaf 6 maanden kunnen hun slaap beginnen met een non-remslaap en
ze kunnen ’s nachts door slapen.
Omdat jonge kinderen meer slapen in kortere cycli, maken ze de overgang van
non-remfase naar remfase mee, waardoor je gedeeltelijk wakker kunt worden.
4. Ontwikkeling van de biologische klok
, Baby’s kennen nog geen circadiaan ritme en produceren nauwelijks melatonine. De
melatonineproductie hiervan begint rond de 3 maanden en heeft een piek tussen de
1 en 3 jaar, daarna wordt de productie minder en verschuift deze naar een later
tijdstip op de avond. Hierdoor slapen adolescenten later in en komen ze moeilijker
uit bed.
Deels door de melatonineproductie en deels door sociale factoren zijn jonge
kinderen meestal ochtendmensen en adolescenten meestal avondmensen.
5. Leren slapen
Jonge kinderen worden doordat ze gefragmenteerder slapen ’s nachts vaker wakker
en ze moeten leren om hier adequaat mee om te gaan. Slaaprituelen en –
gewoonten worden hierbij steeds belangrijker.
Er zijn twee redenen die ertoe kunnen leiden dat een kind zich gaat verzetten tegen
het alleen slapen. Ze worden zich bewust van hun sociale omgeving en vanaf de
leeftijd van 3 jaar kunnen de eerste nachtmerries ontstaan.
De kans op een goede slaap wordt groter met een vast waak- en slaapritme en
vaste routines bij het naar bed gaan. Lichamelijke inspanning, stress en spannende
gebeurtenissen vlak voor het slapen gaan worden vermeden. Voor adolescenten en
volwassenen geldt dat het niet verstandig is om voor het slapen gaan middelen te
gebruiken.
6. Individuele verschillen
De slaapbehoefte van individuele kinderen kan afwijken van het gemiddelde. Het
belangrijkste criterium om de duur van de slaap te bepalen is of een kind zich ’s
ochtends uitgerust voelt.
De verschillende slaapbehoeften van kinderen kunnen samenhangen met een
verschillende melatonineproductie. Bij mensen met ASS of ADHD kan deze
productie verstoord zijn.
5.4 Slaapstoornissen
Slaapproblemen en slaapstoornissen bij kinderen worden vaak gezien als een
opvoedingsprobleem.
Slaapstoornissen duren langer (meestal meer dan drie maanden) dan slaapproblemen.
Slaapstoornissen hebben duidelijk merkbare negatieve effecten op activiteiten overdag.
Slaapproblemen komen in de kindertijd veel voor.
Secundaire slaapstoornissen worden veroorzaakt door andere lichamelijke of
geestelijke problemen. Primaire slaapstoornissen hebben te maken met de kwaliteit
van de slaap zelf.
In deze paragraaf worden twee slaapstoornissen omschreven.
5.4.1 Dyssomnia’s (vormen van slechte slaap)
A. Insomniastoornis
Problemen met slaaptekort komen bij een kwart tot de helft van de 1- tot 3-jarigen
voor. Insomnia is de meest voorkomende vorm en uit zich op verschillende
manieren, zoals: inslaapproblemen, doorslaapproblemen, te vroeg wakker worden,
niet uitgerust zin, moeite hebben met concentratie, een negatieve stemming,
gedragsproblemen en slechtere prestaties op school.
Vaak gaat insomnia gepaard met conflicten en/of vragen om aandacht en troost.
Zelfstandig door leren slapen is voor kinderen een moeilijke ontwikkelingsopgave,
omdat ze de eerste jaren van hun leven veel doorslaapproblemen hebben. Het
hangt mede van de ouders af of ’s nachts wakker worden uitgroeit tot een
slaapprobleem. Wanneer slaapproblemen in stand worden gehouden door
inadequaat ouderlijk ingrijpen, wordt er gesproken van pedagogische insomnia.
Er is sprake van secundaire insomnia als de slaap gedurende een bepaalde periode
frequent wordt verstoord. Zero to Three (een classificatiesysteem voor stoornissen
bij baby’s en peuters) spreekt over een inslaapstoornis als inslapen een half uur of
langer duurt. Van een doorslaapstoornis word gesproken als het kind driemaal per
nacht of vaker twintig minuten wakker is of na het wakker worden door de ouders
in bed wordt genomen. Ook het verzet van kinderen om naar bed te gaan wordt als
een criterium genoemd.
Insomnia komt ook voor bij adolescenten. Een risicogroep zijn jongeren die veel
piekeren, somber of perfectionistisch zijn. Zij kunnen een chronische insomnia
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper aliciadraaisma. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,99. Je zit daarna nergens aan vast.
