Dit is een samenvatting van het vak biologie, geschikt voor leerlingen van 6 vwo. Dit is een uitgebreide samenvatting van thema 4 'Afweer' die veel begrippen verduidelijkt en die is geschreven met behulp van Biologie van jou en met behulp van uitleg video's. De samenvatting bevat ook verwijzingen n...
Biologie thema 4 Afweer
§1 Bescherming
Constant proberen pathogenen (ziekteverwekkers) een lichaam ziek te
maken. Denk hierbij aan virussen, bacteriën, schimmels en dieren (insecten). Het
inwendige milieu is gescheiden van het uitwendige milieu door het dekweefsel
van de huid, de longen en de darmen. Pas wanneer iets door een celmembraan
passeert bevindt het zich in het inwendige milieu. Daarom is de inhoudt van het
maag-darmkanaal onderdeel van het uitwendige milieu.
Je kan ziek worden van stoffen of organismen als je die inademt, inslikt of als ze
via de huid binnendringen. Lichaamsvreemd: stoffen die niet in het lichaam
thuishoren, waartegen het afweersysteem of immuunsysteem je beschermt.
Lichaamseigen: stoffen of cellen die door het lichaam zijn gemaakt of die
onderdeel zijn van het lichaam. Normaal gesproken wordt dit niet door het
immuunsysteem aangevallen.
Infectie: het binnendringen van pathogenen in je lichaam. Bij een infectie met
bacteriën, schimmels en dieren ontstaan de ziekteverschijnselen vaak door
afgegeven giftige stoffen (toxinen). Schimmels infecteren vaak de huid of
luchtwegen, terwijl bacteriën, eencellige dieren en virussen vaak de rest van het
lichaam binnendringen.
Virussen hebben gastheercellen nodig voor de voortplanting en kunnen dit niet
zelfstandig. Ze bevatten DNA of RNA met een eiwitmantel (capside) er omheen.
Als een virus zich hecht aan de receptoren op een gastheercel komt het DNA of
RNA van het virus terecht in het cytoplasma van de gastheercel, die zich hierin
vermenigvuldigen. Virusinfectie (virale infectie): als je ziek wordt doordat
virussen zich in cellen vermenigvuldigen.
Virussen kunnen een gastheer ziek maken door het doden of beschadigen van de
cellen door de afgifte van eiwit verterende enzymen. Ook kunnen ze
geïnfecteerde cellen toxinen produceren, waardoor de cel beschadigd of sterft.
Als het geïnfecteerde weefsel het vermogen heeft op zich te herstellen
(celdeling) dan veroorzaakt het virus minder schade.
- Mechanische afweer: afweer met behulp van fysieke aanpassingen. De
eerste verdedigingslinie voor de gevaren van buitenaf zijn de slijmvliezen
en de huid.
o Door de bouw van de huid dringen ziekteverwekkers en schadelijke
stoffen minder makkelijk binnen. Bij de openingen in de huid (ogen,
neus, mond) vermoeilijken slijmvliezen het binnenkomen van de
ziekteverwekkers en schadelijke stoffen.
o Speeksel en traanvocht spoelen indringers weg en slijm vangt ze op
(in neus, luchtwegen, verteringsstelsel, uitscheidingsstelsel en
voortplantingsstelsel).
o Op de huid en in het darmkanaal zitten goeie bacteriën die het
lichaam beschermen tegen ziekteverwekkers, want waar goeie
bacteriën leven is er geen plaats voor andere bacteriën.
- Chemische afweer: afweer met behulp van stoffen.
o Maagsap bevat zoutzuur met een hele lage pH (1-2), wat
ziekteverwekkers doodt.
, o Veel schadelijke bacteriën kunnen niet op de huid groeien, vanwege
zweet en olie die zorgen voor een pH van 3-5.
De huid beschermt het lichaam ook tegen invloeden van buitenaf: beschadiging,
waterverlies (verdamping) en DNA-beschadiging door ultraviolette straling. De
pigmentvormende cellen in de kiemlaag heten melanocyten en produceren het
pigment melanine. Dit wordt afgegeven aan de nabijgelegen opperhuidcellen.
Bij blootstelling aan zonlicht wordt er meer melanine geproduceerd. Melanine
beschermt de delende cellen in de kiemlaag tegen ultraviolette straling.
§2 Afweer
Binnen het immuunsysteem worden twee typen afweer onderscheiden:
- Aangeboren afweer (aspecifieke afweer): gericht tegen vele
verschillende ziekteverwekkers en dient als een snelle eerste afweer tegen
infectie (fagocytose). Komt voor bij alle dieren en planten en is de basis
voor de verworven afweer.
- Verworven afweer (specifieke afweer): gericht tegen 1 type
ziekteverwekkers en ontwikkelt zich gedurende je leven (komt langzamer
op gang). Dit komt alleen bij gewervelde dieren voor. T-lymfocyten en B-
lymfocyten zijn hierbij betrokken.
Lymfoïde organen: belangrijke organen van het immuunsysteem: het
beenmerg, de thymus (klier), de milt en de lymfeknopen. Ze hebben een functie
bij de opslag en het transport van witte bloedcellen.
In het rode beenmerg ontstaan uit stamcellen verschillende type bloedcellen:
fagocyten en lymfocyten die in het bloed terechtkomen om ziekteverwekkers
te bestrijden.
- Fagocyten (aangeboren afweer): bij het binnendringen van pathogenen,
wordt hij direct aangevallen door fagocyten. Fagocyterende cellen
gebruiken receptoren om de ziekteverwekker te detecteren. Er zijn 2
soorten fagocyten die beide een haarvaatwand kunnen passeren:
o Granulocyten: reageren snel op indringers en maken deze
onschadelijk door ze te fagocyteren (insluiten en afbreken). In de
granulocyten smelten lysosomen samen met het blaasje, waarin de
bacterie is ingesloten. Enzymen uit de lysosomen doden hierna de
bacterie, waarbij vaak de granulocyt zelf ook doodgaat. Daarom
bestaat een Etter of pus uit dode granulocyten en bacteriën.
o Monocyten: een deel wordt opgeslagen in de milt en een deel gaat
via de bloedbaan naar de weefsels, ze zijn dus overal in het lichaam.
Uit monocyten ontwikkelen zich macrofagen en dendritische cellen
die zowel een rol speelt bij de aangeboren als de verworven afweer:
Macrofagen: als de monocyt van het bloed in de
weefselvloeistof komt. Ze zitten door het hele lichaam en
kunnen meerdere ziekteverwekkers vernietigen, want ze gaan
niet dood na de fagocytose. Als reactie op een
ziekteverwekker scheiden ze cytokinen af die de
normwaarde van de lichaamstemperatuur verhoogd (koorts).
Cytokinen behoren tot de groep van mediatoren: eiwitten
met een regulerende functie. Het lichaam gaat ook
warmteverlies tegen door de bloedvaten te vernauwen.
Afweerreacties worden versneld door de hoge
lichaamstemperatuur.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper ElenavanVliet. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,79. Je zit daarna nergens aan vast.
