Samenvatting
kwalitatief onderzoek
in de sociale
wetenschappen
, Hoofdstuk 2 Kwantitatief onderzoek: Why and how to do it
De relevantie van kwalitatief onderzoek
De interesse in kwalitatief onderzoek voor het bestuderen van sociale relaties is de afgelopen decennia
toegenomen. Een belangrijke reden hiervoor is de pluralization of life worlds: het verdwijnen van
oude sociale lagen en klassen en de opkomst van een diversiteit aan milieus, subculturen en lijfstijlen
door individualisering van de maatschappij.
Een samenhangend verschijnsel is het postmodernisme. Het postmodernisme is een sociale theorie
waarin niet meer wordt geloofd in grote, almachtige theorieën. De diversiteit moet worden
onderscheiden, door meer specifieke theorieën. Sociale wetenschappers moesten op zoek naar nieuwe
sociale contexten en perspectieven.
De traditionele deductieve methode, waarbij een onderzoek start vanuit een bepaalde theorie, moest
plaats maken voor sensitizing concepts: richtinggevende, relevante begrippen (concepten), waarnaar
moet worden gekeken bij dataverzameling en analyse. Vaak zijn de concepten licht gebaseerd op
bestaande theorieën, die worden gevonden in de literatuur.
Onderzoekers vragen als startpunt
De hoofdreden voor het gebruiken van kwalitatief onderzoek zou moeten zijn dat het onderzoeksvraag
er om vraagt om deze aanpak te gebruiken en geen andere. Vaak is de kennis te gelimiteerd om een
hypothese op te stellen en deze te testen.
De beperkingen van kwantitatief onderzoek
Naast de sociale ontwikkelingen, liggen de beperkingen van kwantitatief onderzoek aan de basis van
kwalitatief onderzoek. Kwantitatief onderzoek volgt dezelfde principes als de natuurwetenschappen en
besteedt aandacht aan het ontwikkelen van algemene wetten. Generalisatie, het trekken van algemeen
geldende ‘conclusies’ uit onderzoeksresultaten en validiteit, zowel binnen het onderzoek (intern) als
voor generalisatie (extern), zijn belangrijke pijlers binnen kwantitatief onderzoek. Met kwantitatief
onderzoek was sprake van ‘disenchantment of the world’: onbekende verschijnselen werden met
empirische analyses verklaard. Ook worden de uitkomsten in een meer praktische context bekeken:
‘utilization research’. Een belangrijke beperking van kwantitatief onderzoek is dat het echter te ver
weg staat van de ‘echte’ wereld, en dan ook weinig in de praktijk wordt gebruikt. Daarnaast komt de
objectiviteit in het geding: door de volledige controle van de onderzoekssituatie gaan sociale en
culturele achtergronden verloren.
Essentiele kenmerken
Binnen kwalitatief onderzoek worden vier essentiële kenmerken onderscheiden:
1. Passende methoden en theorieën
Sommige waarnemingen passen niet binnen de werkwijze van kwantitatief onderzoek, vanwege de
complexiteit van het fenomeen. De context moet worden meegenomen in het onderzoek. Bij
kwalitatief onderzoek worden bevindingen niet gereduceerd tot een variabele, de dagelijkse context
wordt hierbij in stand gehouden. Er is geen sprake van kunstmatige (onderzoeks) situaties, maar van
ervaringen en interacties in het dagelijks leven. Het doel is dan ook het ontdekken en het ontwikkelen
van nieuwe theorieën.
2. De diversiteit en de leefwereld van de participant
Kwalitatief onderzoek geeft ruimte voor de betekenis van fenomenen voor de participant (de
deelnemer). De mening, de visie en de ervaringen van participanten met een bepaald te onderzoeken
fenomeen staan centraal. Daarnaast kan binnen kwalitatief onderzoek een fenomeen vanuit meerdere
perspectieven worden bekeken.
,3. De reflexiviteit van de onderzoeker
In tegenstelling tot kwantitatief onderzoek, speelt de onderzoeker zelf een rol binnen de studie. De
interactie tussen interviewer en participant en de subjectiviteit van de onderzoeker zelf, maken deel uit
van het onderzoek.
4. Meerdere benaderingen
Binnen kwalitatief onderzoek zijn verschillende theoretische benaderingen mogelijk. Naast een
subjectief perspectief wordt gekeken naar de interacties. Ten slotte worden er structuren aangebracht
in het te onderzoeken ‘veld’.
De geschiedenis van kwalitatief onderzoek
Wundt (1928) ontwikkelde de volkspsychologie, waarin de opvattingen en verklaringen van de
menselijke geest centraal staan. Het kernbegrip hierbinnen is verstehen, het inleven in een ander (en
tevens het Duitse woord voor begrijpen). Verstehen is het tegenovergestelde van erklären (verklaren),
wat binnen de empirisch-analytische kwantitatieve wetenschapstraditie wordt gebruikt. Zowel in
Duitsland als in de Verenigde Staten (specifiek de Chicago School, een toonaangevende groep
onderzoekers) ontwikkelden het kwalitatieve onderzoek. In Duitsland waren twee methoden cruciaal
voor de ontwikkeling van kwalitatief onderzoek: het narratieve interview en objectieve hermeneutiek,
de onderliggende patronen en structuren van een tekst. In de laatste jaren wordt er discussie gevoerd
over hoe kwalitatief onderzoek precies moet worden uitgevoerd. In de Verenigde Staten kunnen zeven
fasen van kwalitatief onderzoek worden onderscheiden: van de traditionele periode tot de periode van
de opkomst van journals. Daarnaast bestaan er enkele grote tijdschriften over kwalitatief onderzoek.
De omvang van kwalitatief onderzoek neemt toe. Er zijn vier trends te ontdekken: de terugkeer naar
het ‘gesproken woord’, de terugkeer naar ‘concrete problemen’, de terugkeer naar ‘lokale cases’ en de
terugkeer naar ‘actuele problemen.’
Keypoints
Kwalitatief onderzoek is voor meerder reden van speciale relevantie voor hedendaags
onderzoek in meerder velden.
Kwalitatieve methoden en kwantitatieve onderzoekmethoden hebben beide beperkingen.
Kwalitatief onderzoek vertoont verschillende aanpakken.
Er zijn gemeenschappelijke kenmerken tussen de verschillende aanpakken in kwalitatief
onderzoek.
Binnen kwalitatief onderzoek, verschillende scholen en trends zijn te onderscheiden voor hun
onderzoek perspectieven.
Kwalitatief onderzoek heeft zich ontwikkeld over tijd en er zijn verschillende ontwikkeling in
verschillende landen (bijvoorbeeld VS en Duitsland).
, Hoofdstuk 3 Kwalitatief en kwantitatief onderzoek
De relatie tussen kwalitatief en kwantitatief onderzoek
De relatie tussen kwantitatief en kwalitatief onderzoek is vaak onderwerp van discussie. Deze
discussie kan vanuit meerdere punten worden bekeken: vanuit de epistemologie (ofwel kennisleer) en
de methodologie, onderzoeksdesigns (een combinatie van kwantitatief en kwalitatief onderzoek),
generalisatie en de kwaliteit van het onderzoek. Vanuit verschillende paradigma’s (een samenhangend
geheel van overtuigingen) wordt naar het debat gekeken.
Kwantitatief onderzoek wordt vaak boven kwalitatief onderzoek geplaatst, zowel in leerboeken als in
de praktijk. Andersom gebeurt het amper, en indien kwalitatief onderzoek als ‘dominanter’ wordt
beschouwd, gebeurt dit op radicale wijze (‘als enige goede manier’).
Kwantitatief en kwalitatief onderzoek kunnen aan elkaar gelinkt worden in een onderzoek
Miles & Huberman (1994) onderscheiden vier vormen: parallel gebruik, continue observatie maar
‘golvend’ kwantitatief onderzoek, het starten met kwalitatief onderzoek om vervolgens kwantitatief
onderzoek erbij te betrekken, of juist starten met kwantitatief onderzoek om later kwalitatief
onderzoek erbij te betrekken. Een andere manier is het gebruik van kwalitatief onderzoek als
‘opstapje’ voor kwantitatief onderzoek. Eerst worden hypothesen opgesteld, om deze later
(kwantitatief) te testen. Zie bladzijde voor een ondersteunend figuur (3.1).
Triangulatie, het verrichten van onderzoek vanuit meerdere perspectieven, hoeft zich niet te beperken
tot kwalitatief onderzoek, het kan ook een combinatie van de twee onderzoekmethoden betekenen. De
focus kan in dat geval liggen op één specifiek geval, of op een combinatie van data. De integratie van
zowel kwalitatief als kwantitatief onderzoek in één methode is weinig gangbaar.
Combineren van kwalitatieve en kwantitatieve data
Transformatie van kwalitatieve data in kwantitatieve date ligt meer voor de hand dan de transformatie
van kwantitatieve data in kwalitatieve data. Van kwalitatieve data naar kwantitatieve dat kan gebruik
gemaakt worden van open of narratieve interviews, waarin statements kwantitatief worden gemaakt.
En observaties in de vorm van hoe vaak iets voor kwam. Belangrijk hierbij is dat je dit niet gebruikt
als de belangrijke uitkomsten van je onderzoek.
Linken van kwalitatieve en kwantitatieve resultaten
Vaker worden er combinaties van aanpakken gebruikt door het linken van kwalitatieve en
kwantitatieve resultaten in het zelfde onderzoek. Voorbeeld is een enquête en interview.
De resultaten daarentegen worden vaker met elkaar gekoppeld, met drie mogelijke uitkomsten:
1. De resultaten versterken elkaar.
2. De resultaten richten zich op verschillende aspecten van een bepaald probleem.
3. De resultaten zijn tegenstrijdig (en verdienen een theoretische onderbouwing).
Onderzoek evaluatie en generalisatie
De kwaliteit van de steekproef bepaald waar de generalisatie van afhangt voor kwalitatief onderzoek.
Mixed-methods research
De discussie over kwantitatief en kwalitatief onderzoek is in volle gang. Naast triangulatie worden
mixed methods aangehaald: een benadering om kwantitatief en kwalitatief onderzoek op een
pragmatische manier te combineren. Een combinatie moet geschikt zijn voor het onderzoeksdoel.
Methodes geschiktheid als een punt van referentie
Standaardisatie is de hoeveelheid controle over de onderzoekssituatie, dit krijg je door het definiëren
of afbakenen van bepaalde elementen.
, Checklist voor het kiezen van het gebruik van kwalitatief of kwantitatief onderzoek
Is het probleem van de studie, samen met zijn kenmerken een belangrijk aanknopingspunt
voor zo een besluit?
Welke theoretische aanpakken hebben implicaties voor het selecteren van je methodologische
aanpakken?
Welke rol speelt je concrete onderzoeksvraag in het definiëren van hoe je het probleem
conceptueel uiteenzet en hoe je het empirisch dekt?
Is de methodologische keuze tussen kwalitatieve en kwantitatieve methodes en designs
ontleed aan de punten van referentie net genoemd in deze checklist?
Heb je de mogelijke middelen meegenomen (tijd, eigen methodologische kennis, en
competenties)?
Key Points
Het linken van kwalitatief en kwantitatief onderzoek is een onderwerp dat veel aandacht trekt.
De combinatie van kwalitatief en kwantitatief onderzoek kan ontstaan op verschillende
niveaus.
De combinatie is niet alleen een pragmatisch probleem; het vergt kritische reflectie.
Het centrale punt van referentie is het punt van geschiktheid van de methode voor het
probleem dat onderzocht wordt.
