2.4 Geschiedenis van Opvoeding en Onderwijs
04-01-2022
Hoorcollege 1. Nut van kwalitatief onderzoek
Als het niet mogelijk is om kwantitatieve gegevens te verzamelen of als er nog geen eerder
onderzoek is gegaan, kan men explorerend onderzoek doen. Er kan dan geen hypothese
worden opgesteld op basis van eerdere bevindingen -> men moet kwalitatief onderzoek
doen. Bij kwalitatief onderzoek zijn er verschillende vormen van data: subjectiviteit,
belevingen, ervaringen, interpretaties, perspectieven.
Het thema hierbij is: historische ontwikkelingen in seksuele opvoeding. Hierbij wordt zowel
naar de ontwikkelingen op het formele (op scholen) als op het informele (binnen gezinnen)
domein gekeken.
Maatschappelijke visies op de seksuele ontwikkeling hebben invloed op de seksuele
opvoeding op school en binnen gezinnen. Je gaat hierbij kijken naar hoe veranderingen in
sociaal-maatschappelijke visies op macroniveau op seksuele ontwikkeling van kinderen en
adolescenten samenhangen met veranderingen in seksuele opvoeding op microniveau.
Je gaat onderzoeken hoe mensen uit oudere generaties hun eigen seksuele opvoeding
hebben ervaren, formeel (op school) of informeel (binnen het gezin), en welke verschillen en
overeenkomsten zij zien met seksuele opvoeding van na hun tijd.
Semigestructureerd interview met iemand uit een oudere generatie (voor 1985).
11-01-2022
Hoorcollege 2. Nut van historisch onderzoek
Iedereen kijkt met zijn eigen perspectief naar de dingen die er gebeuren -> men kan nooit
geheel objectief werken.Er zijn verschillende redenen waarom het belangrijk is om de
geschiedenis te bestuderen:
Inzicht krijgen in gebeurtenissen uit het verleden: weten wat er vroeger is gebeurd
om bepaalde lijnen door de tijd heen te ontdekken;
Leren van fouten uit het verleden: leren om herhaling van fouten te voorkomen;
Begrip van traditie of cultuur: beter begrip van tradities/cultuur/leefgewoonten van
mensen/samenleving om te weten te komen hoe we ons hebben ontwikkeld;
Verleden, heden en toekomst: wat vroeger gebeurd is kan invloed hebben op de
toekomst en kan zichzelf herhalen -> wereld beter begrijpen;
Algemene ontwikkeling: dat men kennis heeft over het hoe en waarom de wereld is
zoals hij nu is.
Voor een goed begrip van het ontstaan van het moderne gezin en veranderingen in de
opvoeding van kinderen, is begrip van de geschiedenis van het gezin en inzicht in
pedagogische stromingen van groot belang. Door het perspectief van het verleden zijn we in
staat afstand te nemen tot de huidige situatie, is het mogelijk kritisch te reflecteren op
recente ontwikkelingen en kunnen veranderingsprocessen worden waargenomen.
Er zijn verschillende motieven die in actueel onderzoek terugkomen:
Romantisering: “vroeger was het beter dan nu”
Nationalisme/regionalisme: “wij waren/zijn beter dan…”
1
, 2.4 Geschiedenis van Opvoeding en Onderwijs
Politieke doelen: de school als middel tot beschaving, kweekplaats van burgers ->
verborgen curriculum (deel van de opvoeding die niet met kennis te maken heeft)
Debunking van vooroordelen en verborgen belangen: onderwijs biedt gelijke
kansen, scholing doet er niet (veel) toe -> er moet een verhoging/verlaging van
onderwijsbudget plaatsvinden
Relativering en nuancering: de school wordt te veel een opvoedingsinstituut in
plaats van een onderwijsinstituut -> aandacht voor pesten gaat ten koste van leren
Nieuwsgierigheid: hoe ging alles vroeger in zijn werk?
Er bestaat niet één geschiedenis -> er zijn veel verschillende perspectieven op ‘dezelfde’
geschiedenis. Er zijn verschillende denkbeelden (idealen) en praktijken (alledaagse
werkelijkheid) die een rol spelen. Daarnaast moet men rekening houden met factoren en
actoren op het niveau van de organisatie en het individu. Tot slot spelen er verschillende
machten en krachten in de politiek en de economie. Al deze afwegingen zorgen voor
verschillende invalshoeken en meningen over ‘dezelfde’ geschiedenis.
Men kijkt dus steeds opnieuw naar de geschiedenis, er vindt telkens een herwaardering
plaats van de gebeurtenissen in de geschiedenis. De geschiedenis kent geen eindpunt. Er is
telkens een veranderend sentiment of een ander perspectief. Men moet altijd rekening
houden met de tijd- en plaatsgebondenheid van opvoedings- en onderwijsideeën.
Bronnen die we bestuderen om de geschiedenis te bekijken zijn:
Cijfers: de cijfers zelf zijn erg objectief, de interpretatie hiervan is subjectief;
Ervaringen en herinneringen: dit zijn subjectieve bronnen die een benadering zijn
van de objectieve werkelijkheid;
Opvattingen (algemeen) en meningen (specifiek): subjectieve bronnen.
Er zijn bronnen gemaakt voor onderwijs-historisch gebruik:
Actueel gebruik: onderzoeksrapport, paper, artikel, proefschrift, documentaire,
audiomateriaal over opvoeding en onderwijs, digitaal materiaal;
Bewaarfunctie: naslagwerk, bibliografie, bandmateriaal, standbeeld, plaquette;
Vindplaats: archief, bibliotheek, museum, databank.
Er zijn ook heel veel bronnen niet gemaakt voor onderwijs-historisch gebruik:
Actueel gebruik:
o Schriftelijk: rooster, schoolboek, schoolagenda, notulen, krant, tijdschrift;
o Audiovisueel: schoolfilm, diaserie, schoolplaat, geluidsmateriaal;
o Overig: gebouw, meubilair, schooltas, schrijfmateriaal, advertenties.
Bewaarfunctie:
o Schriftelijk: schoolrapport, dossier, poëziealbum, tekening jaarverslag;
o Audiovisueel: klassenfoto of schoolfilm, schoolfeest, sportdag;
o Overig: gedenkplaat, diploma, archief, bouwtekening, oorkonde, rekening.
A. G. van Hulst maakte in 1905 de brochure “reinheid, rust en regelmaat”. Dit was een
beknopte uiteenzetting over hoe moeders hun zuigelingen op de minst omslachtige wijze
goed konden verzorgen.
2
