Hoorcollege 1A: dinsdag 6 september – Wat is criminologie? Waar gaat criminologie over?
We kunnen ons niet bezig houden met de verschillende criminaliteitsfenomenen, als wij geen
idee hebben wat criminaliteit eigenlijk is, niet weten hoe criminologisch onderzoek wordt
gedaan en wat een theorie is en wat een functie van een theorie is. We moeten het wel per
fenomeen gaan doen.
Waarom is die fascinatie er, heeft criminaliteit zo’n grote aantrekkingskracht?
- Moraal
o Goed & kwaad
o Boete & straf
- Emoties
o Angst & boosheid
o Mededogen & bewondering
Criminologie heeft iets met criminaliteit te maken. Criminologie gaat over de kernonderwerpen
van de samenleving & die kernonderwerpen zijn allemaal verbonden met emoties bij iedereen
(angst, boosheid, boosheid, mededogen en bewondering). Dat zijn allemaal emoties die we aan
de verschillende onderwerpen, die ook weer verbonden zijn met criminaliteit, gaan koppelen.
Dat maakt onze fascinatie uit voor het thema criminaliteit, maar ook voor de discipline
criminologie: waarom mensen zeggen ‘Ik vind criminologie zo interessant!’.
*Schema in klapper waar de emoties allemaal een beetje gesorteerd zijn*
Wat is nou de criminologie? Waar gaat dat nou over?
Het onderwerp van criminologie is criminaliteit: criminologie onderzoekt criminaliteit. Dat is
uiteindelijk een totaal lastige definitie. Er zijn twee redenen waarom de definitie van
criminaliteit lastig is:
- Betekenis criminaliteit in nauwe zin: alleen dat wat in het wetboek van strafrecht staat.
Die gaat namelijk definiëren wat criminaliteit is en wat niet. Maar dat scheelt ons in een
dagelijks gesprek in principe niets. Als gewone burger weten we namelijk niet wat er
(nog) in de wetboeken staat en wat niet meer. In die zin helpt het dus niet om te zeggen:
criminaliteit is dat wat in de wetboeken staat, dat is voor juristen wel heel belangrijk,
maar voor de rest van de burger niet.
o Moet het voor criminologen belangrijk zijn? Als we toch als maatschappij ook
de term criminaliteit of crimineel gedrag gaan gebruiken. Daarvoor hebben we
ook nog andere termen voor, die helemaal niet in het wetboek staan, maar
waarvan we wel denken dat de samenleving, de maatschappij, hiermee moet
bezig gaan en de criminologie hier ook naar moet gaan kijken.
o Sommige onderwerpen vinden we zo erg dat we vinden: dit is echt crimineel. Je
gaat dan het label crimineel gebruiken voor iets dat je heel erg vindt. Je kijkt er
met een enorm moreel verwijt naar. We hebben het dan niet alleen over
individueel gedrag, maar ook over maatschappelijke instituties, zoals de
belastingdienst (bijv. toeslagenaffaire). Ook aan hen kunnen we het verwijt
maken: het is crimineel wat daar gebeurd.
o Het is dus lastig om te zeggen het onderwerp van criminologie is criminaliteit,
omdat het die beperking heeft & aan de andere kant ook die extreme uitweiding
mogelijk is.
- Grens tussen baldadigheid en crimineel gedrag is vaak niet scherp.
Gemaakt door S.L. van den Berg, NIET DOORSTUREN!
, o Dit zien we als we ons bezig houden met jeugdcriminologie. Dat is een hele
dominante stroming binnen de criminologie, dat heeft er mee te maken dat het
thema jeugdcriminaliteit erg belangrijk is binnen de ontwikkeling van jongeren.
Dit heeft er mee te maken dat als jongeren zich gaan ontwikkelen en opgevoed
worden, daar is een element van de jeugdige ontwikkeling dat jongeren leren
wat de normen zijn in een samenleving. En ze worden ook opgevoed: wat mag
en wat niet? Maar als we het hebben over normen leren, dat doen we niet zoals
een taal leren. Normen leer je door de grens te ervaren, als we de grens ervaren,
dan gaan we de grens en dus normen overtreden. Het is dus heel normaal, typisch
voor jongeren en dat betekent dat we die overtredingen, die afwijkingen, van
jongeren kunnen we eigenlijk nog niet als crimineel gedrag zien. Een
baldadigheid is dus niet crimineel gedrag, het hoort er een beetje bij.
o Jeugdcriminologen spreken dus ook niet snel in termen van criminaliteit, maar
veel vaker in termen als: afwijkend gedrag, delinquent gedrag, etc.
Conclusie: criminologie is veel breder, jeugdcriminologie begint bij baldadig gedrag. Als we
naar de burger, naar de maatschappij, gaan kijken dan kunnen we ook nog zeggen: er horen ook
nog verschijnselen bij die helemaal niet in het wetboek van strafrecht staan. We kunnen verder
ook concluderen dat er extreem veel verschillende gedragingen, criminaliteitsfenomenen, zijn
die zich verschuilen achter de term criminaliteit. Dit kunnen we zien als we de volgende
onderwerpen bekijken.
Criminologische onderwerpen
Voetbalgeweld, jeugdbendes, mafia, genocide, hacking, internetfraude, staking, pesten,
drugscriminaliteit, eigenrichting, straatroof, winkeldiefstal, verkeersdelicten, seksueel misbruik
etc.
- Zoveel verschillen: wat is de gemeenschappelijke overeenkomst? Het wetboek van
strafrecht benoemt ze allemaal als criminaliteit. Het zijn allemaal typische fenomenen
die criminologen gaan onderzoeken en waarvan ook wordt verwacht dat criminologen
hierover iets kunnen vertellen, wat op haar feiten en diepgaande inzichten is gebaseerd.
- Criminologie gaat in eerste instantie kijken, begrijpen waar gaat het over gaat. Term uit
Duitse wetenschapstheorie: ‘verstehen’ waar het over gaat. Bijv. wanneer is er sprake
van genocide, wat is het, wat houdt het in? De tweede stap is dan om te zeggen: en hoe
kunnen we dit verklaren? → Verstehen (begrijpen) en verklaren.
o Daarvoor moeten we inzichten, feiten, data verzamelen. We moeten er als
criminologen ook op letten dat we niet heel veel feiten en theorieën uit ons hoofd
gaan leren
o ‘Criminologen is ook niet geholpen door te veel mantra’s van feitjes, rijtjes en
theorieën’ (Sibo van Ruller)
o Waarom? Omdat er morgen iets gebeurt en dan word je gevraagd: kun je hier
iets over zeggen als criminoloog? ‘Dan gebeurt er weer wat ergs op straat. Of
ze lezen in de krant over verse massagraven… Geen rijtje in de wereld helpt om
zoiets te begrijpen.’
1. Wat is criminologie?
Logie= latijn voor wetenschap, dus de wetenschap van (…)
Criminologie is een wetenschap die betrouwbare en precieze kennis wil leveren over
criminaliteit, over mensen die misdaden plegen en over hoe daarop gereageerd kan worden:
- Haalt kennis over criminaliteit uit de waarneembare werkelijkheid: wat gebeurt er, wat
kan ik zien? Hoe is het feitelijk? Als criminoloog interesseert het je niet hoe het hoort
Gemaakt door S.L. van den Berg, NIET DOORSTUREN!
, (dat is een normatieve invalshoek die heb je als criminoloog niet, daar hou je je niet mee
bezig (je hebt een empirische). Juristen gaan normatief aan de slag: hoe hoort het, dat is
geen kwestie voor criminologen. We stellen niet de vraag: is dit rechtmatig, wenselijk?
Maar hoe zit het in elkaar, werkt het. We houden ons wel met normatieve onderwerpen
bezig (bijv. criminaliteitsbeleid), maar we stellen empirische vragen. We gaan ons dus
niet richten op de vraag: is dit rechtmatig of wenselijk? Maar hoe zit het in elkaar?
Werkt het? Dat zijn geen normatieve invalshoeken. Er zijn dus wel normatieve
criminologische vragen, maar die worden empirisch beantwoord. Dat is eigenlijk het
wezenlijke verschil met strafrechtwetenschap, tegenover eigenlijk elke sociale
wetenschap (die empirische benadering geldt voor elke sociale wetenschap)
o Het gaat over het ‘SEIN’ (hoe het is) en niet zo zeer over het ‘SOLLEN’ (hoe
het hoort) en normatieve kwesties.
- We kijken naar de werkelijkheid om te zien wat er gebeurt. Voor dat kijken en
waarnemen hebben we verschillende methoden in de sociale wetenschap om de
werkelijkheid waar te nemen: interviews afnemen, observaties doen → Verstehen. Veel
later gaan we dan de analyse doen.
- Is op (wetenschappelijk) ervaring, bevindingen en observatie gegrond en daaruit
voortvloeiend weten
= een empirische wetenschap
Misvattingen
- Alomvattend is die definitie wel, dat heeft er mee te maken dat er veel meer vakken zich
bezighouden met de criminaliteit, die toch eigenlijk helemaal niet tot de criminologie
worden gerekend. Criminologie is GEEN synoniem voor strafrechtswetenschap (daar
gaat het over hoe het hoort, criminologie kijkt naar hoe het is), het is ook geen
politiewetenschap, geen forensisch wetenschap. Ze worden wel criminologisch
opgeleid, maar het zijn geen criminologen → Criminoloog is onafhankelijk.
- Wie is een criminalist? → Politie, criminalistiek is opsporing.
- Nog een misvatting: criminologen onderzoeken het brein van criminelen (dat is
psychologie).
2. Wat is criminologie?
Een multidisciplinaire wetenschap
- Dit betekent eigenlijk heel simpel dat zij haar begrippen, theorieën en
onderzoeksmethoden ontleent aan verschillende andere sociale wetenschappen.
- Het onderzoeksobject van criminologie is de criminaliteit en de beheersing daarvan.
o Het vooraf lopende proces is voor criminologen ook interessant, dat is namelijk
het proces wat ertoe lijdt dat een verschijnsel überhaupt als criminaliteit wordt
gedefinieerd. Het is niet zo dat alles wat in de wetboeken van strafrecht staat,
daar ook altijd instond. Er komen ook hele nieuwe fenomenen bij, denk maar
aan het fenomeen van internet, digitale fenomenen. Soms is het de moraal die
veranderd.
o Ook het proces achteraf moet bekeken worden: criminaliteit en de beheersing
daarvan. Maar het achteraf plaatsvindende proces is niet alleen de beheersing
door de overheid, de sociale controle, de reactie van het strafrecht, maar ook de
reactie van de maatschappij op iets. Dat heeft ook weer heel veel impact op de
hele proces vooraf: het vaststellen van criminaliteit.
*Filmpje over uitgaansgeweld in Groningen: een criminoloog aan het woord dr. Jan Nijboer
→ wat gebeurt er als we slapen?*
Gemaakt door S.L. van den Berg, NIET DOORSTUREN!
, Criminologie onderzoekt
Definitie Sutherland → Criminologie is het vakgebied dat onderzoekt:
- Hoe en waarom (verklaring) strafwetten worden gemaakt,
- Hoe en waarom strafwetten worden overtreden en
- Hoe en waarom door de samenleving op misdrijven wordt gereageerd
o Door de wetgever, door politie en justitie door de media en door de burger
Beperking?
We hebben wel een criminaliteitsbegrip dat sterk aan het strafrecht is georiënteerd.
Samenvatting: de opdracht van criminologie (maatschappelijke opdracht)
- Realistische beeldvorming;
- Zinvolle discussie over politieke en morele vraagstukken in verband met problemen
rondom misdaad en straf;
- Een objectieve, neutrale houding innemen, moreel en emoties buiten laten.
o Dit is zeker in de discussie over onderzoeksresultaten lastig: als criminoloog
word je vaak gedwongen om morele uitspraken te doen over de fenomenen die
je hebt onderzocht.
Founding fathers criminologie → LET OP: naam, discipline, jaar hoef je niet te kennen voor
tentamen, gaat echt over inzicht dat later wordt besproken, beetje context creëren.
Cesare Beccaria (rechtsfilosoof: hoe strafrecht zou moeten zijn): pleidooi tegen de willekeur in
de strafoplegging en de wreedheid van de straffen (1766)
- Felle kritiek op strafrecht uit zijn tijd, lijfstraffen, het was erg willekeurig,
klassenstrafrecht. Het is dus een rechtsfilosofisch pleidooi: hoe strafrecht zou moeten
zijn.
- Hij heeft een rationele kijk, geen emoties
Adolphe Quetelet (cartograaf): maatschappelijke wetmatigheden bepalen de ontwikkeling van
de criminaliteit meer dan individuele wilsbesluiten (1835)
- Een van de eerste criminoloog die zag dat er een patroon zat in de
criminaliteitsontwikkeling. Hij heeft als een van de eerste data verzameld over de
criminaliteit.
- Het was een tijd waarin de statistiek namelijk is ontstaan: systemen worden ontwikkeld
hoe je gegevens van de bevolking kan verzamelen. Het was voor het eerst mogelijk om
kenmerken van de bevolking te verzamelen en te analyseren. Zo kwam hij erachter dat
er niet alleen verbanden zijn tussen bijvoorbeeld leeftijd en gender, maar hij vond ook
correlatie tussen criminaliteit en onderwijsniveau, onderwijsniveau, armoede, klimaat,
seizoensverandering (invloed van de oogst) etc.
o Hij heeft dus een verband gelegd met de sociaaleconomische ontwikkelingen en
hij was eigenlijk de eerste die dat deed.
- Een van de belangrijkste inzichten die hij heeft verbonden met zijn onderzoek:
ontwikkeling van criminaliteit heeft veel meer te maken met maatschappelijke
wetmatigheden dan met het individu zelf, met wilsbesluiten van het individu. De mate
van criminaliteit in een samenleving wordt daardoor bepaald door maatschappelijke
wetmatigheden (bijvoorbeeld: graanprijs, werkloosheid, armoede etc.)
- Uniek voor die tijd: namelijk niet de tijd van de sociale wetenschappen.
Gemaakt door S.L. van den Berg, NIET DOORSTUREN!
