Aantekeningen Inleiding Europees Recht
Week 1 – Geschiedenis en ‘State of the Art’ van de Europese integratie (EU)
Hoorcollege
Deel 1
De opleiding bestaat uit 3 cycli. Vandaag gaat over vijf stukken:
- Intro: recht en politiek
- De gemeenschappen (1950-1989)
- De Unie (1989/1993-heden)
- State of the Art na 12 crisisjaren
- Conclusies
Als eerste dus een intro tot het Europees recht. De wet is de wet of regels zijn regels, dit noemt men
positief recht. Maar:
- Elke wet is ontstaan; eerst was-ie er niet, toen wel. Wat zit daarachter? Motieven, conflicten,
compromissen, instellingen zijn allemaal van invloed geweest tot het totstandkomen van een
wet.
- Daarnaast kan elke wet worden gewijzigd (of verdwijnen)
o Dus: recht is ook weerslag van politiek en geschiedenis
Zo zijn er dus twee soorten activiteiten:
- Regels instellen/wijzigen: politiek (incl. de wetgever)
- Regels uitvoeren, handhaven en interpreteren: ambtenarij & rechterlijke macht
- Regelsmakers vs. regeltoepassers
o Maar hierbij geldt een belangrijke nuance: een gezaghebbende interpretatie kan regels
soms wijzigen; in het EU-recht is het EU-hof in Luxemburg ook regel-maker.
Binnen dit vak is daarom het grootste deel het toepassen en interpreteren van het recht (rechtsorde,
bronnen en bescherming). Zo gaan hoorcollege 1 en 3 over de regelmakers, de politiek, de
instellingen van de EU. ZO leer je dat het recht veranderlijk is en dat er politieke keuzes en motieven
achter zitten, mensenwerk dus!
Welk recht je ook bestudeerd, het recht heeft altijd te maken met de wereld buiten het recht. Zoals
economisch recht de krachten rond markt en winstzucht in goede banen te leiden, familierecht de
krachten van de liefde en milieurecht onze leefomgeving, zo:
- Probeert het Europees recht de krachten en verhoudingen tussen Europese staten een vorm
te geven, Frankrijk en Duitsland voorop, en te zorgen dat die staten hun burgers beschermen
o Europees recht is het antwoord op Europa’s politieke geschiedenis en gestalte geven
aan deze politiek.
Belangrijk is aan dit hoorcollege om te onthouden zijn:
, - 3 data
- 7 instellingen
- 10 verdragen (8 gelukte, 2 mislukte)
- 13 Europese politici/regelmakers
- 27 lidstaten
Deel 1 – de gemeenschappen
We kijken naar 3 onderdelen:
- De stichting
- Verdrag en instellingen
- Europa als markt
Allereerst: de stichting. Waar komt dat Europese recht vandaan. Het was een antwoord op de
politieke motieven van de stichters. De achtergrond daarbij was 1000 jaar aan grensgeschillen en 2
wereldoorlogen. De machtsverhoudingen waren niet meer houdbaar waardoor deze oorlogen
uitbraken. Niet alleen na de tweede wereldoorlog werd geprobeerd het anders te doen, maar ook na de
eerste ondanks dat dit niet succesvol was. Na 1945 ontstonden twee projecten om het anders te doen:
1. Op 19 september 1946 houdt Winston Churchill in Zürich kwam hij met het oprichten van
de Verenigde Staten van Europa.
a. Hij wou dit zodat Frankrijk en Duitsland samen met buurlanden iets op zouden zetten
waardoor de dreiging zou verdwijnen.
b. Tussen 7-11 mei 1948 kwamen politici samen om te denken over een ander project
namelijk het: Europese Congres van Den Haag. Hieruit volgde de Raad van
Europa in 1949. Die Raad van Europa is het onderwerp van hoorcollege 2.
c. Tegelijkertijd begint de Koude Oorlog op gang te komen wat de roep om de Raad van
Europa nog groter maakt aangezien de dreiging uit het oosten groter werd
2. De tweede optie was die van de Schumanverklaring van 9 mei 1950 wat werd bedacht door
Jean Monnet. Schuman deed in Parijs Appel namens Jean Monnet (omdat deze ambtenaar
was). Het idee was om een punt van beperkte strekking te nemen die beslissend van betekenis
was. Door de kolen en staal te Europeaniseren werden de krachten gebundeld. Nog voordat
dit werd uitgedaan deed Schuman een bericht naar Konrad Adenauer met de vraag of hij
daar in zag. Adenauer zag dit als een kans om weer mee te doen. Om weer lid te worden van
de familie, hij was bondsleider van West-Duitsland. “Frankrijk en Duitsland zijn buren” en
moesten dus met elkaar leren leven en politiek bedrijven.
a. Dus: Franse uitnodiging, Duits ja-woord, deelname Nederland, België, Luxemburg,
Italië, maar Britse afhoudendheid.
i. Deze zes stichters richten het Verdrag van Parijs op, en zo word de
Gemeenschap van Kolen en Staal opgericht
Deel 2b – verdrag & instellingen
Gemeenschap betekent een breuk met het bestaande internationale recht vanwege:
1. Het verdrag. Er werd gedacht dat een verdrag een hoop zou veranderen. En dat deze
vrede zou realiseren. Recht als middel voor politiek doel.
, 2. Deze instellingen stonden deels los van nationale regeringen. Waarbij er vooral hoop was
op een:
a. Commissie (was: Hoge Autoriteit)
i. Hier was de grootste hoop op gevestigd.
b. Raad van ministers
c. Parlement (aanvankelijk ‘Vergadering’, alleen adviserend)
d. & Hof van Justitie (vroege drijvende kracht)
i. Vooral het Hof heeft een grote rol gespeelt bij de Europese integratie
Het bleef dus niet bij het verdrag van Parijs van Europese Kolen en staalgemeenschap, maar er
ontwikkelden zich meer verdragen als volgt:
- Verdrag van Parijs (1951): Europese Kolen- en Staalgemeenschap
- Verdrag van Parijs (1952): Europese Defensiegemeenschap
o Strandt in Franse Assamblée nationale (1954). Het scheurde Frankrijk in twee
vlakken.
- Verdragen van Rome (25 maart 1957)
o Europese Economische Gemeenschap
o Euratom
En met deze stap, die van de Europese Economische Gemeenschap krijgt Europa een gigantische
sprong naar een verenigde Europese handelsmarkt. Europa was er voor de lage politiek, voor de
economie. Het ging dus:
- Niet om hoge politiek (veiligheid: NAVO)
- Maar lage politiek (economie)
o En zo werd Europa vernoemd tot Marché Commun of Common Market (The
Journal of Common Market studies (gaat over de Europese Unie)).
En bij het klaarstomen van deze plannen waren er twee belangrijke aanjagers:
- Jan Willem Beyen: onbezongen held
- Paul-Henri Spaak: premier van Belgie. Meester van de Belgische compromissen.
o Diens naam is vooral bekend geworden met de herlancering van de Europese
Integratie.
o Beiden, en de samenwerking, is wezenlijk geweest als aanjager.
Zo waren er twee ontwikkelingen in de vroege markt:
- 1e fase: gemeenschappelijke markt & sectoraal beleid:
o Douane-Unie.
o Vier vrijheden
o Mededingingsbeleid
o Handelspolitiek
o Landbouwbeleid
o Visbeleid
- 2 fase: Interne markt & sectoraal beleid:
e
o Europese Akte (1986). Europa 1992. Cohesiefondsen.
Er werd gesproken over een Europa zonder grenzen, zodat goederen
gemakkelijker konden bewegen.
Die dynamiek kwam ten dele door politieke druk, maar er was ook een intrinsieke dynamiek van de
markt. Daarmee wordt bedoeld dat waar de markt eerst gelijk werd gesteld dit uiteindelijk een spill-
, over effect heeft naar andere sectoren zoals: milieu, regiobeleid en personenverkeer. Een belangrijke
uitspraak is die van:
- Cassis de Dijon-arrest uit 1978:
o Betekenis: De betekenis van het arrest Cassis de Dijon ligt vooral in de criteria die
het Hof geeft ten aanzien van uitzonderingen die mogelijk zijn op het vrije verkeer
van goederen. Er zijn meer rechtvaardigingsgronden dan de gronden die expliciet
genoemd worden in het huidige artikel 36 VwEU. Dit wordt wel de Rule of reason
genoemd. Bij die zogenaamde Rule of reason wordt gekeken of er wellicht
harmonisatie heeft plaatsgevonden, of de maatregel een publiek belang dient, of de
maatregel evenredig is toegepast en of het geval geen willekeurige discriminatie
betreft. Het arrest zou later een belangrijke rol spelen in volmaking van de Europese
interne markt.
o Deze rechtvaardigingsgronden mogen echter niet louter economisch zijn. Het moet
gaan om een dwingende reden van algemeen belang. Voorbeelden zijn
consumentenbescherming en het milieu.
Dan een iets algemener woord van die sfeer van het jonge Europa. Aan de ene kant saaie taaie
bureaucratie (regulering) en aan de andere ambitieuze beloftes en het dempen van nationalisme en
politieke passies. Europa wordt zo een regelfabriek. In die wereld van vroege consensus was er ook
tegenspraak, twee daar van zijn:
- Charles de Gaulle (1958-1969): geloofde niet in de Brusselse projecten. Hij geloofde in het
Europa van de staten.
o Blokkeert supranationale doorgroei (lege stoel-crisis)
Als deze beslissingen worden doorgezet, dan haal ik mijn ambtenaar terug.
- Margaret Thatcher (1979-1990):
o ‘I want my money back’
o Voorstander interne markt (1985)
o Brugge-rede (sept. 1988)
Ontpopt zich tot een eurosceptisch manifest.
Maar Europa was in de periode 1952-1989 vooral een vrij knusse cocon, een beschermde wereld.
Onder bescherming van Amerika.
Deel 3A – De Unie
Tot 1989 hadden we de Europese Gemeenschap. Maar op 9 november 1989 viel de Berlijnse Muur
nadat de Koude Oorlog tot een einde kwam. Op 10 november wordt de Berlijne Muur neergehaald.
Het was ook een moment van diplomatieke zorgen naast de blijdschap. Want Duitsland herenigde
zich weer en zou weer het grootste land worden midden in Europa. Europese landen hadden zorgen
dat dit weer kon leiden tot een nieuwe wereldoorlog. Alles raakt in beweging en er waren een paar
grote politieke vragen:
- Zal er een Duitse eenheid komen?
- Wat gebeurd er met Oost-Europa na de val van de Sovjet-Unie?
- Gaan de Amerikanen vertrekken? Of blijven die aanwezig in Duitsland?
- Welke plaats voor de Gemeenschap, die Europese Gemeenschap? Kunnen we die een plaats
geven?
