Aantekeningen Colleges Klassieke Teksten in de Neerlandistiek
Oudere Nederlandse Letterkunde (Bart Ramakers)
College 1 – 25/4/2022
Renaissance Self-Fashioning – Greenblatt (Amerikaanse literatuurwetenschapper)
- Gericht op vroegmoderne teksten
- De historische letterkunde die de moderne letterkunde bij de hand neemt
- Aantal beroemde antropologen (bezig met vreemde cultuur)
- New Historicism: kijken naar het verleden, verleden trachten te verklaren, op een
nieuwe manier waarbij je je van een aantal zaken bewust bent. We zijn in dialoog
met het verleden, een voortdurende uitwisseling van uitingen. Jij bent met die tekst
uit het verleden in gesprek. De tekst zegt niet altijd hetzelfde, ligt aan wat jij ertegen
zegt. Verschillende interpretaties, geen objectieve betekenis
o Cultural poetics: een grond van regels die in de tijd van de tekst golden die
aan de basis van een tekst kunnen zitten
- Intertekstualiteit -> kijk op teksten uit het verleden wordt beïnvloed door individuele
ervaringen
o Interpretatie hangt af van je eigen belezenheid, iedereen leest wat anders
o Habitus (gedrag, uiterlijk, houding)
- Visie op self-fashioning Burckhardt: autonome vorming van het individu, ontwikkelt
zich in vrijheid tot een individu
o Greenblatt: dat is een illusie. Niet zozeer de individu, maar wordt gestuurd
door de maatschappij of het systeem om de individu heen (afkomst, religie)
o Foucault: instituties beïnvloeden individu door taal, incorporeren
- Je definieert jezelf, wie je bent, ten opzichte van de ander (alien). Je hebt een
achtergrond nodig. Als die er niet is, creëer je die wel
o Protestanten – katholieken, hogere sociale laag – lagere sociale laag
- Self-fashioning; verschillende definities
o Identiteitsontwikkeling, op 3 niveaus: zelfvorming, cultuur (macht), sociaal
(regels, rituelen, sociale codes)
- De literatuur is een wereld waarin je je op een afzonderlijke manier kunt self-
fashionen (op een andere manier dan je eigenlijk bent); soort escape room
o Diepe wens onder de renaissancemens om zich individueel te ontwikkelen en
autonoom te zijn, alleen dat was niet eenvoudig en bepaald door conventies
o Role-playing: je speelt een rol, je bent niet je autonome zelf
Onderzoek Greenblatt
- Als je je met het verleden bezighoudt, ben je ook bezig met het heden
Stephen Greenblatt (1943, Boston, Massachusetts)
- Literatuurhistoricus, renaissancist, Shakespeare-specialist, schrijver
, - Proefschrift (Yale): Sir Walter Ralegh. The Renaissance Man and his Roles (1980)
- University of California, Berkely 1972-1998: Renaissance Self-fashioning: From More
to Shakespeare (1980)
- Harvard University Professor, Department of English
Self-fashioning
- Greenblatt neemt stelling in het sinds Burckhardt gevoerde debat over de autonomie
van het vroegmoderne individu:
o Burckhardt: voor het eerst kan de mens zijn droom van absolute, autonome
vrijheid realiseren
o Greenblatt daarentegen is sceptisch over mogelijkheid tot de vorming van
autonomie, eigen identiteit in de vroegmoderne tijd
- Greenblatts visie (en tegenwerping op Burckhardts visie) op vroegmoderne
identiteitsontwikkeling:
o Self-fashioning = zelfvorming. Zelfvorming van vroegmoderne auteurs vindt
altijd plaats binnen een machtssysteem (politiek, religieus, sociaal; regels,
rituelen, sociale codes, etc.)
- Zelfvorming is tweeledig
o Auteurs worden gevormd (are fashioned) door het machtssysteem
o Tegelijkertijd vormen zij zichzelf (fashion themselves) binnen de grenzen van
dat machtssysteem door het te internaliseren
o Hun (literaire) werk biedt hen de mogelijkheid binnen dat machtssysteem
publieke sociale rollen vorm te geven
- De rol van literatuur in self-fashioning: literatuur functioneert binnen het
machtssysteem op drie in elkaar grijpende manieren (Intro, p. 4)
o Als manifestatie van het concrete gedrag van de individuele auteur
o Als uitdrukking van de codes [van het machtssysteem] waardoor dat gedrag
vorm krijgt
o Als een reflectie op die codes [van het machtssysteem]
- Anders gezegd: auteurs fashion, are fashioned en are aware of being fashioned by
discourse – aldus Jan Veenstra in ‘The New Historicism of Stephen Greenblatt’
- Self-fashioning: wat is het, een methode, een theorie?
o Interpretive practice (Intro, p. 4) -> een leeswijze (dus niet: een
wetenschappelijke theorie), waarbij teksten cultureel-antropologisch worden
gelezen: literatuur begrijpen als deel van het gehele tekensysteem dat cultuur
vormt
o Uiteindelijk doel: zicht krijgen op ‘a poetics of culture’ / de ‘cultural poetics’
van de vroegmoderne tijd (Intro, p. 5)
Poetics of culture/cultural poetics (poëtica) = leer van de
onderliggende principes, vormen en productietechnieken van literaire
teksten in het algemeen en van de dichtkunst in het bijzonder
Poetics/poëtica’s van cultuur = poëtica’s die zich over het bredere
culturele domein uitstrekken
