Probleem 2.7.3– Het interesseert mij allemaal helemaal niets!
LD 1: Wat is ODD & wat is CD?
Bron: Kennisclip 1
Oppositioneel opstandige gedragsstoornis (ODD) &
norm-overschrijdende/antisociale gedragsstoornis (CD)
Gedrag wordt gezien als oppositioneel of regel overtredend als het kind
zich verzet tegen de regels of leiding die door de volwassene wordt
gegeven. Het kind kan weigerend, driftig of boos reageren op correcties =
vooral ODD. Niet hetzelfde als delinquent gedrag, want dan wordt echt de
wet overtreden.
Gedrag is antisociaal wanneer de fundamentele normen of rechten van
andere geweld wordt aangedaan. Dit gebeurd wanneer er sprake is van
vechten/stelen of wanneer belangrijke bij de leeftijd horende sociale
normen en regels worden overtreden (liegen, spijbelen) = Vooral CD
ODD en CD zijn verschillende stoornissen en worden ook verschillend
beschreven in DSM-V
o ODD = patroon bestaande uit boze, prikkelbare stemming. Brutaal
en ongehoorzaam gedrag of ontevredenheid die tenminste 6
maanden duurt.
o CD = sprake van aanhoudend gedragspatroon waarbij de
grondrechten van
andere en bij de
leeftijd horende sociale
normen en regels worden geschonden
Prevalentie
o CD = 2-10% stijgt in prevalentie van kindertijd naar adolescentie,
terwijl ODD gelijk blijft
o ODD = 1-15% begint op gemiddeld jongere leeftijd dan CD
Meest voorkomende psychiatrische stoornissen in de
kindertijd
Antisociale gedragsstoornissen als CD en ODD komen vaker
voor bij jongens dan bij meisjes
ODD bevindingen zijn minder eenduidig, maar wijzen wel
naar hogere prevalentie bij jongens.
, Gender verschillen: ligt aan waar je naar kijkt! In de normale variatie in
agressie, vaak gender verschillen (jongens vertonen meer agressie, maar
meeste onderzoek focust zich ook op jongens en ligt ook aan de uiting van
agressie)
o Meisjes = relationele een indirecte agressief gedrag (= de relatie
wordt beschadigd roddelen, discrimineren etc.)
Voorspeller voor internaliserend gedrag
o Jongens = fysiek agressief gedrag
Voorspeller voor antisociaal gedrag op latere leeftijd
Prognose agressief gedrag piekt rond 2/3 jaar, en neemt daarna af.
o Fysieke agressie neemt af en wordt deels vervangen door verbale
agressie.
o Reactieve agressie neemt ook af, terwijl proactieve agressie gelijk
blijft
o Regel overtredend gedrag neemt wel toe met de leeftijd
ODD en CD voorspellen delinquent gedrag op latere leeftijd.
Kinderen met deze diagnose hebben grotere kans op
persoonlijkheidsstoornissen, depressie, verslaving,
werkeloosheid, wisselen van baan, afhankelijk van sociale
voorziening, herhaalde echtscheiding, ziekenhuisopname en
somatische aandoening
Prognose is ongunstiger als symptomen vroeg zijn begonnen,
er sprake is van fysieke agressie en ook door co-morbiditeit
met ADHD, zwak begaafd, lager activatie zenuwstelsel.
Model van Loeber & Hay
o Aan zwaarder regel overtredend gedrag, gaat altijd milder regel
overtredend gedrag vooraf.
Onderscheid in antisociaal gedrag in kindertijd [vroege starters] en
adolescentie [late starters]
o Vroege starters hebben meer agressieve symptomen, meer co-
morbiditeit met ADHD of taal/ontwikkelingsstoornis in vergelijking
tot de late starters
o Over het algemeen hebben de vroege starters meer problemen en
peer persistent antisociaal gedrag. Het type komt minder vaak voor
dan late
o Late starters hebben vaak betere sociale - & schoolse vaardigheden.
Kinderen hebben wel een betere prognose, blijft over het algemeen
beperkt tot de adolescentie fase
Co-morbiditeit
o ODD en CD hebben onderling hoge mate van co-morbiditeit!
Bron: Prins, 2014 (H11)
Agressie en regelovertreding: normale een afwijkende vormen
De termen agressie/delinquentie/antisociaal gedrag worden in jeugdzorg
en onderwijs veel door elkaar gebruikt.
o Agressie = gedrag dat bedoeld is om een ander te schaden en deze
ander ook daadwerkelijk schaadt, waarbij deze ander de schade wil
vermijden. Pas wanneer agressief gedrag normen van
volwassenen of van kinderen onderling overschrijdt en het dagelijks
, functioneren van kinderen belemmert, is het problematisch te
noemen.
Reactieve agressie reactie op een vermeende bedreiging
die wordt gekenmerkt door sterke lichamelijke arousal en
impulsief handelen
Proactieve agressie doelgericht gedrag dat weloverwogen
wordt uitgevoerd.
o Regel overtredend gedrag= een overkoepelende term voor al het
gedrag dat in strijd is met de op dat moment voor de betreffende
persoon geldende regels. dit kunnen formele maar ook informele
regels/verwachtingen zijn.
Er is hier geen onderscheidt omdat het moeilijker is een
heldere theoretische basis van verschillende vormen te
onderscheiden aan de hand van een specifieke etiologie.
Het woord stoornis zou dus hier alleen iets zeggen over het type
gedragspatroon, maar zegt niks over de oorzaken van dit gedragspatroon.
Ontwikkelingsverloop oorspronkelijk werd er verwacht dat agressief
gedrag aangeleerd wordt en er zodoende kinderen zijn wiens agressiviteit
steeds verder toeneemt. Dit blijkt
echter niet zo te zijn, in der eerste 2
levensjaren neemt het gedrag sterk
toe en piekt het tussen de 2 en 3 jaar.
Vervolgens neemt de frequentie weer
geleidelijk af, waarbij fysieke agressie
sterk afneemt en deels wordt
vervangen door verbale agressie.
o Als we dan ook kijken naar
regel overtredend gedrag, zien
we dat die wel toeneemt met
de leeftijd. Zwaardere vormen
van regel overtredend gedrag
zijn vrijwel altijd vooraf gegaan
door mildere vormen.
o Ernstig delinquent gedrag bleek dus zelden of nooit uit het niets op
te treden.
Agressie en regelovertreding: risico- en beschermende factoren
Een voortdurende wisselwerking tussen kind en omgeving kan leiden tot
een vicieuze cirkel waarin gedrag van het kind de omgeving ongunstig
beïnvloedt en de omgeving het gedrag van het kind ongunstig beïnvloedt.
Hoewel er dus sprake is van meerdere factoren die elkaar beïnvloeden,
moeten zij toch uit elkaar getrokken worden om hun bijdrage aan de
ontwikkeling te verduidelijken.
Het is van groot belang om te beseffen dat iedere risicofactor op zichzelf
slechts weinig tot geen voorspellende waarde heeft: een duidelijk
verhoogd risico ontstaat pas bij een samenspel van meerdere factoren.
Daarbij zijn risicofactoren niet noodzakelijk de oorzaken van wat ze