Hoorcolleges Klinische ontwikkelingspsychologie
Openingscollege
Pathologie verwijst naar een medische model, maar abnormaal vs normaal is geen hard onderscheid
Problemen liggen meer op een dimensie van meer of minder aangepast aan een specifieke context
(wat normaal is verschilt per leeftijd)
Dimensionele vs categorale benadering
Het probleem ontstaat als een (ongewenste) variant van de ontwikkeling:
Sws veel individuele variatie in de ontwikkeling
Ontwikkeling is zelden zonder ‘problemen’
Het gaat om ‘te veel’, ‘te weinig’, ‘te traag’; ‘niet leeftijdsadequaat’ (extremen)
Met negatieve gevolgen voor welzijn, functioneren en verdere ontwikkeling
We moeten de normale ontwikkeling begrijpen om het ontstaat van een probleem te begrijpen en
vice versa.
meerdere wegen naar Rome, zo is er ook equifinality (twee verschillende oorzaken zelfde
probleem) en multifinality (zelfde risicofactor verschillende problemen).
Door weten dat equifinality bestaat, weet je dat soms ook een andere hulp nodig is, ondanks dezelfde
stoornis.
Door multifinality weten we dat het altijd nodig is om het hele systeem te bekijken
Transactionele modellen:
Meestal meerdere factoren die ontwikkeling bepalen
Met gewenste of minder gewenste uitkomsten
Kind en omgevingsfactoren beïnvloeden elkaar
factoren kunnen elkaar versterken en risico verhogen
maar ook kunnen beschermende factoren risico verminderen (bijv. veerkracht of bepaalde
omgevingsfactoren)
vroege interacties kunnen latere beïnvloeden (cascade)
Kinderen veranderen deels continu en
deels stapsgewijs (transities) in vaardigheden. Zijn er meer transities, dan kan er meer misgaan.
Zodoende ontstaan veel problemen in transitie periodes.
In de ontwikkeling vertonen jongens en meisjes verschil, zo hebben jongens meer externaliserende
problematiek en vroege (neurodevelopmental) problemen en meisjes hebben meer internaliserende
problematiek en vaker in de adolescentie
,Kenmerken van problematiek kunnen leeftijdsspecifieke zijn. Zo uit problematiek zich misschien
anders op verschillende leeftijden of ontstaan sommige kenmerken pas later
Diagnostiek gaat niet om het vaststellen van een ‘ziekte’ of stoornis, maar om het hele proces van
intake behandeling en over preventie van problemen door gezonde ontwikkeling. Het gaat vooral
om het stellen van goede vragen, goed onderbouwen van keuzes en conclusies en afwegingen
daarbij.
Stappen diagnostische cyclus (en wat anders in kind en jeugd dan volwassenen):
Wat bij intakegesprek anders is:
Ethiek (ouderlijke macht, toestemming)
Rechtsposities: Als het kind 12 of jonger is, moeten beide ouders toestemming geven.
Tussen 12-16 moeten ouders en kind akkoord zijn en bij 16-18 alleen van het kind (met
diens toestemming ook ouders)
Een psycholoog heeft ook een informatieplicht aan beide ouders (tenzij niet in belang van
kind) en toestemming vragen voor opvragen info elders
Meerdere informanten (ook ouders en leraren)
Kind, zeker jong, kan nog niet goed praten over problemen
Niet altijd gemotiveerd voor hulpverlening
Leeftijdsspecifieke uitingen en normeringen
Andere betrokken instanties (voogd, kinderbescherming
Klachtenanalyse
a.d.h.v. concrete voorbeelden (specifiek gedrag in specifieke situaties)
altijd controleren (bijv. bij ouders) of je een juiste vertaalslag maakt, samenvatten
met een betrokken en professionele houding, goede gespreksvaardigheden en
waarborgen van privacy en rechten
Handelingsgerichte diagnostiek (HGD)
niet wat heeft het kind, maar ‘Wat heeft het kind nodig’?
het is interventie gericht
ook het positieve in het cliëntsysteem benutten
systematisch en transparant
samen met kind, ouders en leerkrachten samenwerken
transactioneel perspectief
, Probleemanalyse (vertalen van de klachten van de cliënt naar professionele
beschrijvingen van die problematiek)
clusteren – bij elkaar zetten van gedragsgedragingen uit zelfde
ontwikkelingsdomein/probleemcluster
(clusters beschrijven specifiek waarneembaar gedrag (dus geen cognities, want die kan je
niet waarnemen en dat zijn vaak de mogelijke verklaringen voor het gedrag)
ernsttaxatie (zie hieronder voor criteria)
onderkennende hypotheses opstellen en toetsen
eventuele DSM5 classificatie
Mogelijke probleemclusters waar veel mee gewerkt wordt:
Met behulp van empirische bepalingen zijn ook clusters bepaald, dit zijn de ASEBA clusters:
Angstig/depressief
Teruggetrokken depressief
Agressie
Regel overtredend gedrag
Aandachtsproblemen
Denkproblemen
Voor een ernsttaxatie wordt gekeken of: 1) bij de leeftijd passend, 2) mate van, frequentie, duur
(recent of langdurig), 3) hardnekkigheid, 4) in hoeverre verstoring van functioneren, 5) situatie
gebonden of algemeen, 6) past het bij (sociaal)culturele achtergrond, 7) op zichzelf staand op reactie
op gebeurtenis, 8) voor wie is het een probleem (psychosociale stress), 9) is het gedrag specifiek voor
bepaalde stoornis (dat niet hoort bij de normale ontwikkeling, bijv. wanen)
De normering van de ASEBA probleemclusters (en andere screeningstesten) geven ook indicatie van
‘ernst’ (is het boven een bepaalde score voor deze leeftijd en sekse?)
Geen diagnose kunnen stellen, betekent niet dat iemand geen hulp nodig heeft. De jeugdwet heeft
hierbij geholpen dat er zonder diagnose ook hulp geboden kan worden, dan meer op preventie
Elementen binnen intakegesprek:
Persoonsgegevens
Reden aanmelding
Klachten expliciteren (gedrag in context)
Positieve aspecten
Wensen en verwachtingen betrokkenen
Attributies over oorzaak
