Milieu & Gezondheid
Hoorcollege 1: Cursus Introductie
Historie
- Agent Orange: over de bladeren van bomen. Het bleek dat soldaten en mensen die
daar woonden hadden gezondheidsklachten, zoals spina bifida.
- Mercury: methylkwik in rivieren. Neuronale effecten bij kinderen. (paralyse en
hoorproblemen)
- DDT: Hele effectieve stof tegen malaria. Het bleek carcinogeen, neurotoxisch en
hormoonverstorend te zien.
Als we stoffen bekijken wat deze stoffen doen in het lichaam kijken we naar toxicologie. Dit
zit dicht tegen de farmacologie aan. Medicijnen kunnen namelijk ook toxisch zijn.
Stoffen van nu
- Cosmetica
- Microplastics
- PFAS
- Bisphenol A - witte laag in een blik. Het is een plasticverharder. In Amerika heeft
95,2% een te hoog limiet in het bloed.
23% van de sterfgevallen kunnen gelinkd worden aan het milieu. In de cursus
hebben we het voornamelijk over de ‘chemicals’.
De vraag die we ons stellen: Is natuurlijk altijd beter? → Nee, aflatoxine,
schadelijk voor lever, kankerverwekkend. Kan de placenta passeren.
Lectine → Peulvruchten
Praktische kant
Cursuscoördinaten → Eva Sugeng en Han Geluk
- Eerste vier weken → tentamen
- Week 2 ™ 4 → practicumverslag
- Laatste weken → Posterpresentatie
Toesting
- Tentamen → 40%, minimaal een 5,5. 10 colleges. (Nederlands,
meerkeuze)
- Practicumverslag → 30%, minimaal 5,5. (Plantenoestrogenen)
- Project → 30%, minimaal 5,5. Met een reflectie kan je 0,5 punt extra
verdienen voor je cijfer poster.
Colleges worden opgenomen → behalve het werkcollege. Patrick de Kort weten
we nog niet zeker.
Practicum → 2 hoorcolleges, 3 werkgroepen. Alle onderdelen verplicht.
Tweetallen - random
Posteropdracht → poster, picht en reflectie. 22 maart inleveren. Je moet
aanwezig zijn. Horizontaal! Ook weer in het Engels, je moet refereren.
Feedbackfruits → 2 delen. Self-assessment en feedback.
Aanwezigheid
- 3 practicum werkgroepen
1
, - WG samenwerking en toxicologie
- Consult werkgroep
Werkgroep hoorcolleges toxicologie niet, wel voorbereiding!
Andere projectwerkgroepen niet, maar verantwoordelijkheid naar groepje
Hoorcollege 2: Dose-response & risk assessment
Dagelijks leven
Denk aan zonnebrand crème -> parabenen, musken. Plastic babyfles -> bisphenol-A
(=hormoonverstorende stof). PFAS zit in de ijsbeer, ijsbeer is top van de voedselketen en zit
daarom propvol met toxische stoffen. In nederland worden veel pesticiden gespoten in
agrarische gebieden. Pesticiden wordt vaak in verband gebracht met parkinson. In
partydrugs kunnen ook veel toxische stoffen zitten. Chroom-6 zit in oude verf, dat is nog
steeds een lopend dossier bij defensie. Onderzoek naar microplastics staat nog in de
babyschoenen.
Risico analyse
Doel: risico-baten afweging
- risico waarden vaststellen
- prioritisring
- risico monitoring
Verschillende vakgebieden: risicobeoordeling op wetenschappelijke basis,
risicomanagement. Risico beoordeling: kwantitatieve schatting van mogelijk effect op
gezondheid door blootstelling.
Toxicologische risicobeoordeling
1. Vaststellen van de blootstelling
2. Identificatie van intrinsieke gevaarlijke eigenschappen (hazard)
3. Karakterisering eigenschap
4. Vaststellen van het risico
Hazard: intrinsieke eigenschap van een stof. Risk: waarschijnlijkheid dat een hazard tot
uiting komt. Toxicologie bestaat al heel lang, al van voor de jaartelling van Christus. Vroeger
de vraag: kan je iets eten of niet? Moderne toxicologie: multidisciplinary science with direct
application.
Toxicologie → bestudeert schadelijke effecten van biologische, fysische of
chemische agentia op een organisme
Regulatory, Mechanistic and descriptive toxicology.
Karakteristieken van blootstelling
- ingestie - gastrointestinal tract
- Inhalatie - longen (directe opname in bloed = meest effectief)
- Huid - dermal, topical (often slow)
- Experimenteel: intravenous, intraperitoneal, subcutaan.
Het maakt natuurlijk ook uit hoe vaak en hoeveel je wordt blootgesteld aan iets. Er kan
bijvoorbeeld accumulatie zijn bij stoffen waaraan je vaak wordt blootgesteld die slecht
afbreekbaar zijn.
2
, LD50=de helft van de proefdieren valt dood neer bij deze blootstelling. Acute toxiciteit: niet
altijd goede parameter.
Belangrijk: blootstelling - kinetiek (= wat doet lichaam met stof) - effect (dynamiek = wat doet
stof met lichaam)
Biotransformatie
Fase I: toevoegen polaire groepen, voorbereiden op fase II
Fase II: stoffen beter wateroplosbaar maken zodat ze makkelijker kunnen worden
uitgescheiden
Fase III: actief transport de cel uit
Maar soms worden stoffen zo juist schadelijker gemaakt > metabolisme: detoxificatie of
bioactivatie?
Toxine → geproduceerd door biologische systemen
Toxicant → geproduceerd door/bijproduct van mensen activiteit.
Ongewenst effect van chemische stof
Therapeutisch: alles behalve primaire doel van therapie = ongewenst effect
- Chemische allergie: Immuun-gemedieerd adverse reactie op chemische stof (na
eerdere blootstelling, sensitisatie)
- Idiosyncratisch reactie: abnormale reatie op chemische stof door genetische
gevoeligheid van individu (polymorphisms)
- Acuut versus vertraagde toxiciteit: carcinogenese 20-30 jaar. Degeneratie van
zenuwcellen door sommige pesticiden
- Reversibel versus irreversibel: hangt af van regeneratief vermogen orgaan.
- Locaal versus systemisch toxiciteit: direct of doelorgaan vs opname in lichaam
waarbij kinetiek belangrijke rol speelt.
- Interactie van chemische stoffen: mengsels. Addivity (1+2=3); synergism (1+2=4);
antagonism (1+2=2).
- Tolerantie na eerdere blootstelling: afname in distributie, afname gevoeligheid target.
Geneesmiddelen kunnen dus minder effectief worden.
Chemische stof heeft vaak een target en dat is de cel. Een groot gevolg is dat de cel kan
doodgaan, dat heet cytotoxiciteit. Een cel kan doodgaan door apoptose of necrose. De cel
heeft ook beschermende mechanismen, denk aan anti-oxidanten.Elk orgaan is anders dus
welke cel de target cel is maakt zeker uit. Vaak zie je toxische stoffen in de nieren en lever,
want daar is een grote bloedtoevoer en er is veel metabolisme. It’s the dose what makes the
poison -> dat zegt ze de hele tijd. Bij alcohol -> hoe meer je drinkt hoe groter de toxische
effecten.
Dose-response in een populatie
Sommige mensen uit een populatie hebben een hele heftige reactie op een dosis, maar
sommige mensen hebben dat juist niet. In een normaal verdeelde populatie ligt het lineaire
gedeelte van een dose-response curve tussen de 16 en 84%. Het grootste gedeelte van de
curve is gebaseerd op het grootste gedeelte van de populatie. De curve heeft een beetje
een S vorm, waarbij er onder niet zoveel gebeurt, dan een lineaire toename en bovenin waar
er heel erg veel gebeurd. Er zijn stoffen met een hoge potentie en een lage potentie. Bij een
3
