hoofdstuk 3 De Poëtische functie
Roman Jakobsen literatuur wetenschapper en linguïst, uitgang = basis voor Literair Mechaniek
poëzie taalgebruik dat gebonden is door extra ordening met principe versregel
poëtische functie een taaluiting die zich oriënteert op de boodschap
poetische functie vorm van foregrounding
foregrounding een taaluiting valt op / wijkt af van het normale taalsysteem (deviatie/equivalentie)
foregrounding foregroundig geeft een extra betekenis aan
deviatie foregrounding door afwijking gewone zinsvolgorde / overschrijding syntactische regels
equivalentie foregrounding door herhaling in het ritme, klank, rijm en de zinsvolgorde etc.
equivalentie forgerounding in betekenis tegenstelling (grootste, kleinste) of soorteglijke betekenis
primaire orde / systeem gewone ordening van taal volgens het taalsysteem
secundaire orde/systeem een afwijking van de primaire orde (foregrounding)
poëtische orde foregrounding door equivalentie en deviatie op de primaire orde
iconiciteit de vorm van weerspiegelt iets van de inhoud / semantisering vormkenmerk
rijmschema's omarmend rijm abba / gepaard rijm aabb / gekruist rijm abab
Tachtigers groep schrijvers eind 19de eeuw die vernieuwing in poëzie inbrachten
Willem Kloos 1882 Tachtigers, vernieuwer (ook Gorter, Verwey, Van Eeden, Van Deysel)
strofe alinea in gedicht
assonantie / klinkerrijm en klank (klinker) herhaalt zich steeds / halfrijm (liefde die niet)
acconsonantie / medeklinkerrijm een medeklinker herhaalt zich steeds / halfrijm (gelaten, gerucht, zegt)
alliteratie / stafrijm gelijkheid beginmedeklinkers van 2 of meer beklemtoonde lettergrepen of woorden
communicatieschema zender, boodschap (in code), kanaal, ontvanger (encodeert de boodschap)
boodschap vorm en betekenis
signifiant / signifier betekenaar (van betekenis) bijvoorbeeld paard
signifé / signified betekende (van betekenis) ijvoorbeeld concept paard
informatieve- / referentiele functie informatie/mededeling overbrengen waarbij gespreksparteners accent leggen op inhoud
emotieve / expressieve functie de zender wil zich alleen maar uiten
fatische functie communicatie in sociale cohesie (dagelijkse chit-chat om je heen)
appelatieve / directieve functie taaluiting die apppel doet op ontvanger
metalinguale functie taaluiting die reageert op de taalcode (wetmatigheden van taalgebruik)
semiotiek de discipline die de aard en werking van tekens bestudeerd
parallelli herhaling van kenmerken (onderdeel equivalentie)
fonische herhaling herhaling op klank en metrum niveau o.a. begin medeklinker: Heelijk Helder Heineken
acroniem een letterwoord (ter vervanging van bepaalde woordcombinaties (NAVA, NMB etc.)
invectief scheldwoord (Ruth, kut = rijmend invectief)
interne foregrounding vorm van deviatie op de norm die in de tekst zelf is ontstaan of op de poëtische norm
metrische regelmaat evenveel lettergrepen, prettige ordening en met patroon
fonologie taalwetenschap naar kleinste betekenisloze onderdelen van taal (o.a. klankleer)
fonetiek bestudering spraakklanken
foniek fonologie + fonetiek
niveaus taal klankniveau, woord- en woordvormingsniveau, zinsniveau en betekenisniveau
klankniveau met fonetische en fonologische regels (incl. accent toekenning)
woord/woordvormingsniveau met lexicale en morfologische regels
zinsniveau met syntactische regels
betekenis niveau met semantische regels
macrotekstueelniveau betekenis van taaluiting in gebruikscontext ofwel pragmatische betekenis
typografisch wit op typografisch tekstniveau, gekoppeld aan klankniveau (wit na, tussen of in versregels)
typografie deviatie/equivalentie door gebruik afwijkend lettertype / grafische afwijking / typ.gr. wit)
ellips zinsdeel of deel van een zinsdeel ontbreekt en moet 'meegedacht worden'
stokregel herhaalde regel
ambiguïteit dubbelzinnigheid, aan een woord verschillende betekenissen toekennen
enjambement regelscheiding in een zin/versregel waar geen syntactische pauze is volgens de linguïstische eenheid
homonymie hetzelfde woord heeft 2 of meer betekenissen (bank)
seem / betekeniskenmerk / notitie sematische feature (deviatie in jy strooi 'n handvol woorde op papier)
anthithese tegenstelling
chiasme kruisstelling (uit moederborst groeit de zoon/uit vaderhoofd bloeit de dochter)
isotopie motieven (semantische structuur)
icoon In semiotiek is icoon een teken dat in zijn vorm overeenkomt met zijn betekenis
onomatopeeën / klanknabootsing stijlfiguur waarmee in woord(en) een geluid wordt nagedaan (kukeleku)
allusie toespeling op andere tekst(en) (allen te zien bij contextuele/intertekstuele kennis)
stilistiek/stijl poëtische foregrounding die overal waar taal is wordt gebruikt
stijlfiguur doelbewust gebruik van 1 of meer woorden die afwijken van de gebruikelijke betekenis
beeldspraak figuurlijke taal (stijlfiguur)
hoofdstuk 5 Klankherhaling
eindrijm klankovereenkomst aan het einde van twee of meer versregels met patronen in rijmschema's
hoorbaar functionerend eindrijm of rijm moet hoorbaar functionerend zijn
fonemen / spraakklanken zo heten klanken in de fonologie (de kleinste klankeenheden zonder betekenis op zich zelf)
halfrijm klinker of medeklinker herhaalt zich steeds ( resp. liefde die niet en gelaten gerucht zegt)
volrijm combinatie acconsonantie/assonantie maar met een niet identieke klank aan het begin van de syllabe
volrijm vormen zee , mee / bui en, krui en / gekust e, onbewust e / kus sende, klus sende / feest elijk, meest erlijk
rijkrijm, gelijk rijm, rime riche volrijm, maar tevens met identieke klank rijmende eerste letter syllabe (overzee, Zierikzee)
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper KarinHvA. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,99. Je zit daarna nergens aan vast.
