Hs- 17 Biopsychologie van emotie, stress en gezondheid
Vroege oriëntatiepunten in het biopsychologische onderzoek naar emoties
Het begint met de zaak Phineas Gage, uit 1848. Door zijn werk kreeg hij een ijzeren staaf door zijn
gezicht, schedel en hersenen en naar de andere kant. Hij overleefde dit ongeluk, maar zijn
persoonlijkheid was helemaal veranderd. De schade aan de hersenen van Gage trof beide mediale
prefrontale kwabben, waarvan we nu weten dat ze betrokken zijn bij planning, besluitvorming en
emotie.
Darwins theorie van de evolutie van emotie
De eerste grote ontdekking over emotie, was een publicatie van Darwin’s boek in 1872. Hij keek
hierin naar de emotionele reacties van mensen. Darwin geloofde dat uitingen van emoties, net als
ander gedrag, producten zijn van evolutie; daarom probeerde hij ze te begrijpen door ze bij
verschillende soorten te vergelijken. Vanuit daar heeft hij een theorie bedacht, bestaande uit 3
belangrijke hoofd ideeën:
1. Uitingen van emotie komen voort uit gedrag dat aangeeft wat een dier waarschijnlijk gaat
doen.
2. Als de signalen die door dergelijk gedrag worden geleverd ten goede komen aan het dier dat
ze vertoont, zullen ze evolueren op manieren die hun communicatieve functie versterken, en
hun oorspronkelijke functie kan verloren gaan.
3. Tegengestelde berichten worden vaak gesignaleerd door tegengestelde bewegingen en
houdingen, een idee dat het principe van antithese wordt genoemd. Belangrijk hierbij is dwang
en agressie, om deze te scheiden.
James-lange en Cannon-Bard theorieën
De eerste fysiologische theorie van emotie werd
voorgesteld door James en Lange in 1884. Volgens de
James-lange-theorie worden emotie-inducerende
sensorische stimuli ontvangen en geïnterpreteerd door de
cortex, die veranderingen in de viscerale organen
teweegbrengt via het autonome zenuwstelsel en in de
skeletspieren via het somatische zenuwstelsel. Vervolgens
triggeren de autonomische en somatische reacties de
ervaring van emotie in de hersenen. James en Lange
voerden aan dat de autonome activiteit en het gedrag die
worden veroorzaakt door de emotionele gebeurtenis
(bijvoorbeeld snelle hartslag en weglopen) het gevoel van
emotie produceren, en niet omgekeerd. Rond 1915 kwam
Cannon met een andere theorie: de Cannon-Bard theory.
Emotionele stimuli hebben twee onafhankelijke
prikkelende e ecten: ze wekken zowel het gevoel van
emotie in de hersenen op als de expressie van emotie in
het autonome en somatische zenuwstelsel. Zij
beschouwen emotionele ervaring en emotionele expressie
als parallelle processen die geen direct causaal verband
hebben. Beide theorieën zijn niet waar. Dit leiden tot de
moderne biopsychologie. Volgens deze opvatting kan elk
van de drie factoren in een emotionele reactie - de
perceptie van de emotie-inducerende stimulus, de
autonome en somatische reacties op de stimulus en de
ervaring van de emotie - de andere twee beïnvloeden.
In 1929 ontdekte Bard de decorticate katten. Katten
waarvan de cortex is verwijderd, reageren agressief op de
geringste prikkels: na een lichte aanraking krommen ze hun rug, richten hun haar op, sissen en
leggen hun tanden bloot. Brad verwees naar stam rage, kan worden uitgelokt bij katten van wie
de hersenhelften zijn verwijderd tot aan, maar niet met inbegrip van de hypothalamus; maar het
kan niet worden opgewekt als ook de hypothalamus wordt verwijderd. Hierdoor concludeerde hij
dat de hypothalamus essentieel is voor het uiten van agressieve reacties. En de functie hiervan is
om het te remmen en te sturen.
ff
,In 1937 stelde Papez voor dat emotionele expressie wordt
gecontroleerd door verschillende onderling verbonden kernen en
traktaten die de thalamus rinkelen. Het limbisch (limbic) systeem; die
uit de volgende onderdelen bestaat: kijk afbeelding hiernaast. Papez
stelde voor dat emotionele toestanden worden uitgedrukt door de actie
van de andere structuren van het circuit op de hypothalamus en dat ze
worden ervaren door hun actie op de cortex. limbic system theory of
emotion.
Klüver-Bucy Syndroom
Klüver en Bucy observeerde het syndroom bij apen, waar de voorste
frontale lobben waren verwijderd. Een kenmerk was, wat de apen ook
aten hun seksuele activiteit werd verhoogd en een gebrek aan angst.
Meeste symptomen zijn te verklaren door een beschadiging aan de
amygdala, speelt een grote rol bij emotie.
Emoties en het autonome zenuwstelsel (ANS)
Het experimentele bewijs suggereert dat de speci citeit van ANS-
reacties ergens tussen de extremen van totale speci citeit en totale
algemeenheid ligt. Polygraaf (leugendetectortest) is een
ondervragingsmethode die ANS-indexen van emotie gebruikt om de
waarheid van iemands antwoorden af te leiden. Veel onderzoek is er
gedaan naar mock-crime procedure: vrijwillers nemen dan deel aan
een schijn misdrijf en worden onderworpen aan de polygraaf, door
een examinator die zich niet bewust is van hun 'schuld' of 'onschuld'. De ondervraging methoden
is vaak controlevraag-techniek, waarbij de doelvraag wordt vergeleken met de controle vraag op
fysiologische reactie. De veronderstelling is dat liegen zal worden geassocieerd met een grotere
sympathische activering. Ondanks dat het gewoonlijk leugendetectie wordt genoemd, polygra e
detecteert ANS-activiteit, geen leugens. Maar buiten het experiment om, is hij niet betrouwbaar.
Omdat mensen als ze worden ondervraagd, automatisch meer activering hebben. De schuldig-
kennistechniek (guilty-knowledge technique), ook wel de verborgen informatietest genoemd,
omzeilt dit probleem. De ondervrager moet over een stuk informatie beschikken over het misdrijf
dat alleen de schuldige persoon zou kennen. De polygraaf beoordeelt eenvoudig de reactie van
de verdachte op een lijst met feitelijke en verzonnen details van het misdrijf. Onschuldige
verdachten reageren, omdat ze niets van het misdrijf afweten, op al deze details op dezelfde
manier; de schuldigen reageren verschillend.
Emoties en gezichtsuitdrukkingen
Ekman en zijn collega’s hebben heel veel onderzoek gedaan naar gezichtsuitdrukkingen.
Verschillende onderzoeken hebben aangetoond dat mensen uit verschillende culturen
vergelijkbare gezichtsuitdrukkingen maken in vergelijkbare situaties en dat ze de emotionele
betekenis van gezichtsuitdrukkingen die worden weergegeven door mensen uit andere culturen
dan die van hen correct kunnen identi ceren. Ekman en Friesen concludeerden dat de
gezichtsuitdrukkingen van de volgende zes emoties primair zijn: verrassing, woede, verdriet,
walging, angst en geluk. Andere emoties zijn een mix van deze primaire emoties. De hypothese
dat onze gezichtsuitdrukkingen onze emotionele ervaring beïnvloeden, wordt de gezicht
feedback hypothese genoemd. Omdat we vrijwillige controle over onze gezichtsspieren kunnen
uitoefenen, is het mogelijk om echte gezichtsuitdrukkingen te onderdrukken en valse te
vervangen. Er zijn twee manieren om ware uitdrukkingen te onderscheiden van een valse:
1. Micro-uitdrukkingen (korte gezichtsuitdrukkingen) breken van de echte emotie vaak door de
valse heen. Ze duren maar 0.05 seconde, maar met oefening kun je ze zien.
2. Er zijn vaak subtiele verschillen tussen echte gezichtsuitdrukkingen en valse die kunnen
worden gedetecteerd door ervaren waarnemers.
Onderzoek van Duchenne kwam uit dat er 2 verschillende spieren werken om blijheid uit te
stralen: orbicularis oculi, die het oog omringt en de huid van de wangen en het voorhoofd naar de
oogbol trekt, en zygomaticus major, die de liphoeken omhoog trekt, kan je vrijwillig controleren.
Ekman noemde de oprechte glimlach de Duchenne-glimlach.
fi fi fi fi
, Door de technologie (video) zijn er 4 belangrijke kwali caties op de organel theorie van Ekman:
1. Het is nu duidelijk dat Ekmans zes primaire gezichtsuitdrukkingen van emotie zelden in pure
vorm voorkomen - het zijn idealen met veel subtiele variaties.
2. Het bestaan van andere primaire emoties is erkend
3. Lichaamskenmerken, niet alleen gezichtsuitdrukkingen, een belangrijke rol spelen bij het uiten
van emoties.
4. Er zijn aanwijzingen dat Ekmans zes primaire gezichtsuitdrukkingen misschien niet zo
universeel zijn als oorspronkelijk werd aangenomen.
Deel 2: Angst, verdediging en agressie
Angst is de emotionele reactie op dreiging; het is de motiverende kracht voor defensief gedrag.
Defensief gedrag is gedrag waarvan de primaire functie is om het organisme te beschermen
tegen bedreiging of schade. Agressief gedrag daarentegen is gedrag waarvan de primaire
functie is om te bedreigen of te schaden.
Soorten agressief en defensief gedrag
Progressie in het begrijpen van agressie en defensief gedrag kwam door onderzoek van
Blanchard en Blanchard: colony-intruder model of aggression and defense bij ratten. Ze
onderzochten dit door te kijken naar de interactie tussen de alpha male (dominant) en een kleine
male. Door onderzoek maken de meeste onderzoekers nu onderscheid tussen verschillende
categorieën van dergelijk gedrag. Deze categorieën van agressief en defensief gedrag zijn
gebaseerd op drie criteria: (1) hun topogra e (vorm), (2) de situaties die ze uitlokken (3) hun
schijnbare functie. Kijk tabel 17.2.
De analyse van agressief en defensief gedrag heeft geleid tot de ontwikkeling van het target-site-
concept - het idee dat het agressieve en defensieve gedrag van een dier vaak is ontworpen om
speci eke sites op het lichaam van een ander dier aan te vallen en tegelijkertijd speci eke sites te
beschermen. Omdat de verschillende categorieën van agressief en defensief gedrag worden
gemedieerd door verschillende neurale circuits, werd er weinig vooruitgang geboekt bij het
identi ceren van deze circuits voordat de categorieën voor het eerst werden afgebakend.
Agressie en testosteron
Soma en zijn collega’s hebben het volgende gevonden over testosteron en agressie:
- Testosteron verhoogt de sociale agressie bij de mannetjes van vele soorten; agressie wordt
grotendeels teniet gedaan door castratie bij deze zelfde soort.
fi fi fi fi
