Ce magnifique gâteau
africain
SE06
Aantekeningen geschiedenis
periode 3
Lotte Rijken
,Inhoud
PowerPoint 1: imperialisme en modern imperialisme...........................................................................2
Titelverklaring en indeling..................................................................................................................2
01-04 Conrad: Heart of Darkness.......................................................................................................3
05-08 Oorsprong en betekenis van het woord...................................................................................3
Frankrijk..........................................................................................................................................3
Engeland.........................................................................................................................................3
09-15 Imperialisme gedefinieerd: Langer, Daalder (economisch voordeel; politieke macht;
ideologie en missie; uitlaatklep van maatschappelijke onrust)..........................................................4
Wat is het verschil tussen imperialisme en modern imperialisme? (!)...............................................4
16-22 Hobson: een studie van het imperialisme (1902).....................................................................4
23-30 Lenin: imperialisme als laatste stadium van het kapitalisme; vergelijking met Hobson...........5
Overeenkomsten Hobson en Lenin.................................................................................................6
Verschillen Hobson en Lenin...........................................................................................................6
31-34 Kritiek op een puur economische verklaring (die van Hobson en Lenin)..............................6
35-41 Vijf aspecten van het Moderne Imperialisme...........................................................................6
De rassentheorie als rechtvaardiging voor het modern imperialisme............................................7
42-47 Neo-Imperialisme: nieuwe vormen van imperialisme na de Tweede Wereldoorlog................7
Neokolonialisme.............................................................................................................................7
Sino-imperialisme...........................................................................................................................7
Conclusie............................................................................................................................................7
PowerPoint 2: Afrika vanuit Europees perspectief.................................................................................8
01-07 Vroege geschiedenis: Oorsprong naam en vroege verkenning door Grieken en Carthagers....8
Wat is de oorsprong van de naam?................................................................................................8
Wat hield de vroege verkenning in?...............................................................................................8
08-19 Romeins Afrika. Het raadsel van de Nijl....................................................................................8
Wat houdt het raadsel van de Nijl in?............................................................................................8
20-27 De Islam in Afrika......................................................................................................................9
28-50 Portugees Afrika: Hendrik de Zeevaarder, Diogo Cão, Bartholomeus Diaz, Vasco da Gama.
Motieven voor exploratie: specerijen, goud, slaven, kruistocht; slaaf als enig winstgevend product 9
Vasco da Gama...............................................................................................................................9
Hoe keken de Europeanen naar Afrika? (!)...................................................................................10
PowerPoint 3: de ontdekking van Nijl en Kongo...................................................................................10
01-03 Een lege kaart in de 19e eeuw, Royal Geographical Society...................................................10
04-09 Burton en Speke.....................................................................................................................10
1
, 10 Korte achtergrond bij expedities in tropisch Afrika.....................................................................10
11-13 Het Nijlduel in Bath (1864): drie theorieën.............................................................................10
14-20 Livingstone en Stanley, Stanley brengt duidelijkheid over Nijl en Kongo...............................11
PowerPoint 4 en 5: Egypte en de Soedan (‘case study’).......................................................................11
01-08 Napoleon en Mohammed Ali..................................................................................................11
09-12 Aanleg en betekenis van het Suezkanaal................................................................................11
13-21 Financiële problemen in Egypte, bankroet en overname door Engeland...............................12
22-25 Onrust in de Soedan. Godsdienst als bindmiddel tegen de ‘Turken’: de Mahdi.....................12
26-31 De Britten grijpen in: Gordon en de Mahdi............................................................................13
32-35 Frans Afrika: fonder en Afrique le plus grand empire colonial du monde , Kolonialisme als
compensatiegedrag..........................................................................................................................13
36-39 Kitchener : Omdoerman en Fashoda......................................................................................13
40-42 Imperialisme tegen een context van rivaliserende Europese staten......................................14
PowerPoint 1: imperialisme en modern imperialisme
Titelverklaring en indeling
Titel =citaat Leopold 2, koning van België, die het voor elkaar kreeg dat een stuk van Afrika cadeau
werd gedaan aan hen. België wilde het niet, dus daarom kreeg hij het. In deze tijd kwam er een
enorme vraag naar rubber. Dit kon bijvoorbeeld gebouwd worden in Congo. Leopold eiste van elk
dorp kilo’s van rubber van de bomen. Deze werden dus verplicht geoogst productiekosten waren
gratis, alleen het vervoer van Congo naar België kostte geld. Ivoor was in Europa ook een belangrijk
product, dat ook te halen viel in Congo. Resource curse=vloek van het hebben van grondstoffen (er
gebeurt niets of komt terecht bij een kleine groep)
Indeling PowerPoints + SE-vragen:
PowerPoint 1: hoe werd Afrika in het proces van globalisering getrokken en wat voor
motieven hadden de Europeanen om daarheen te gaan?
- Wat is het verschil tussen imperialisme en modern imperialisme? (!!!)
- Wat zijn de verschillen tussen de schrijvers over imperialisme? (!)
- Welke visie heeft Joseph Conrad op het imperialisme?
- Wat heeft Joseph Conrad met Freud te maken?
- Hoe is de betekenis van het woord imperialisme veranderd?
- Leg de 4 elementen om aan imperialisme te doen van Langer kort uit
- Wat zegt Hobson over imperialisme? Wat zegt Lenin daarover? En vergelijk de posities
met elkaar. (dit komt er in!)
- Wat wilde Hobson bereiken met zijn boek?
PowerPoint 2: Afrika vanuit Europees perspectief: hoe zagen Europeanen Afrika?
PowerPoint 3: de enige manier om het continent Afrika binnen te trekken: de ontdekking van
begaanbare rivieren, Nijl en Congo. Hoe hebben deze gediend als toegangswegen?
PowerPoint 4/5: geschiedenis van Nijlvallei (Egypte/Sudan/Uganda/Ethiopië)
- Hoe zie je de kenmerken van het modern imperialisme terug in deze Case Study? (!)
- Waarom is Mohammed Ali wel imperialist maar geen modern imperialist? (!)
2
, 01-04 Conrad: Heart of Darkness
Joseph Conrad: Heart of Darkness (novel, roman die in verschillende stukken wordt gepubliceerd in
een tijdschrift= feuilleton) gaat over de Kongo. De titel heeft een dubbele betekenis:
Letterlijke betekenis Heart of Darkness=centrum van Afrika, omdat daar zwarte mensen woonden en
de beschaving op een laag pijl staat in vergelijking met Europa, maar ook metafysisch: duistere
dingen in de mens, de mens die redelijk en beschaafd doet en de primitieve driften probeert te
sublimeren (=overstijgen) door bijvoorbeeld sport. Volgens Sigmund Freud wordt de mens gedreven
door 2 driften: eros (seksueel) en tanatos (moordzuchtig). Het idee dat je over iemand anders wilt
heersen en de baas te zijn over iemand kwam terug in het boek.
Het verhaal is gebaseerd op persoonlijke verhalen van hem in de Kongo: hij werkte in de Kongo. Mr.
Klein moest opgehaald worden, maar overlijdt tijdens de reis.
Een sleutelpassage in dit boek is een discussie tussen een paar jongens op een boot over wat het
betekent als een volk een ander volk overheerst ( Freud). Achter motieven zitten primitieve
driften. Het moest gaan over een idee dat groter is dan jezelf, een hoger doel, waar je voor kunt
knielen. Een hoger idee rechtvaardigt dus imperialisme=overheersen. ‘Het veroveren van de aarde,
wat meestal betekent dat ze wordt afgepakt van mensen met een andere huidskleur of met iets
plattere neuzen dan wij, is geen fraaie aangelegenheid wanneer je het van al te dichtbij bekijkt.
Wat het rechtvaardigt, is enkel en alleen het idee. Een idee dat eraan ten grondslag ligt, geen
sentimentele smoes, maar een idee. Een onbaatzuchtig geloof in dat idee—iets wat je kunt
oprichten, en waar je voor kunt neerknielen, en waaraan je kunt offeren…’
05-08 Oorsprong en betekenis van het woord
Wat betekent imperialisme?
Imperare=bevelen, gebieden, heersen over.
Imperator=heerser, opperbevelhebber, veldheer. Degene die heerst.
Imperium=macht, gezag, opperbevel, commando, ambtelijke bevoegdheid, machtsgebied,
staat, rijk. Het gebied waarover er geheerst wordt. De wil om over andere gebieden te
heersen zit diep in ons.
Frankrijk
Het woord imperialisme komen we het eerst tegen in de 19 e eeuw in Frankrijk. In deze
oorspronkelijke vorm heeft het wel een andere betekenis dan nu. Vroeger betekende imperialistes
de voorstanders van het Empire (het Franse rijk in Europa onder leiding van Napoleon en zijn
nazaten), de bonapartisten dus (Napoleon Bonaparte). Het had dus nog niets te maken met koloniën.
Engeland
In Engeland ontstaat een politieke discussie tussen de conservatieven (groot overzees rijk (British
Empire) houden en uitbreiden, vóór imperialisme) en liberalen (tegen uitbreiding rijk en
overheersing andere volken) over hoe imperialisme bekend staat, namelijk als het overheersen van
gebieden. De liberalen waren hier tegen, omdat zij voor vrijheid staan en dus andere volken niet
willen overheersen of onderdrukken ( k.a. opkomst van politiek-maatschappelijke stromingen
zoals nationalisme). Beide hadden een leider: William Ewart Gladstone (liberaal) en Benjamin Disraeli
(conservatief). Het imperialisme kreeg hier dus iets meer een moderne betekenis.
3
