Sociologie voor Psychologiestudenten 2022/2023
Opzet hoorcolleges.............................................................................................................................2
Hoorcollege 1: Inleiding......................................................................................................................4
Hoorcollege 2: Karl Marx..................................................................................................................11
Hoorcollege 3: Emile Durkheim........................................................................................................17
Hoorcollege 4: Max Weber...............................................................................................................25
Hoorcollege 5: John Dewey en pragmatisme...................................................................................35
Hoorcollege 6: John Dewey en sociale controle...............................................................................41
Hoorcollege 7: Sociale ongelijkheid..................................................................................................47
Hoorcollege 8: Sociale cohesie.........................................................................................................55
Hoorcollege 9: Rationalisering..........................................................................................................68
Hoorcollege 10: Globalisering en migratie........................................................................................78
Hoorcollege 11: Cultuur en massamedia..........................................................................................83
Artikel Burawoy................................................................................................................................89
1
,Opzet hoorcolleges
Hoorcollege 1: Inleiding (Bram)
Dit college geeft een inleiding in het vak, aandacht voor de opzet van de cursus; wat is sociologie; wat
is het verschil met psychologie; het ontstaan van sociologie; 3 hoofdvragen (ongelijkheid, cohesie,
rationalisering); en 4 perspectieven (conflict, functionalisme, symbolisch interactionisme en rational
choice).
Hoorcollege 2: De grondleggers: Karl Marx (Bram)
Bespreking van de hoofdlijnen uit het werk van Karl Marx, gekoppeld aan de drie hoofdvragen, en de
invloed van de Marx op de 4 perspectieven.
Hoorcollege 3: De grondleggers: Emile Durkheim (Bram)
Bespreking van de hoofdlijnen uit het werk van Emile Durkheim, gekoppeld aan de drie hoofdvragen,
en de invloed van Durkheim op de 4 perspectieven.
Hoorcollege 4: De grondleggers: Max Weber (Bram)
Bespreking van de hoofdlijnen uit het werk van Max Weber, gekoppeld aan de drie hoofdvragen, en
de invloed van Weber op de 4 perspectieven.
Hoorcollege 5: John Dewey en pragmatisme (Herman)
Bespreking van de grondslagen van het pragmatisme aan de hand van de ideeën van John Dewey. De
relatie tussen de grondleggers van de sociologie en John Dewey wordt uitgewerkt.
Hoorcollege 6: John Dewey en sociale controle (Herman)
Het werk van John Dewey wordt gekoppeld aan het idee van sociale controle. De relatie met het
werk van met name Durkheim wordt hier verder toegelicht.
Hoorcollege 7: Sociale ongelijkheid (Gil)
Thematische uitwerking van de hoofdvraag over sociale ongelijkheid. Denk hierbij aan bijvoorbeeld
ongelijkheid in Nederland, onderwijsongelijkheid, ongelijkheid op de arbeidsmarkt, ongelijkheid
tussen mannen en vrouwen, leeftijd, etniciteit. Vraagstukken als armoede en stratificatie.
Hoorcollege 8: Sociale cohesie (Bram)
Thematische uitwerking van de hoofdvraag over sociale cohesie. Waarom zijn mensen bij elkaar?
Groepen, relaties (huwelijk/echtscheiding), en binding met de samenleving.
Hoorcollege 9: Rationalisering (Bram)
Thematische uitwerking van de hoofdvraag over rationalisering. Het moderniseringsproces
(individualisering, secularisering) als doelrationeel proces; bureaucratie, en McDonaldisering.
Hoorcollege 10: Globalisering en migratie (Peter)
Het proces van globalisering wordt toegelicht en o.a. gekoppeld aan glocalization. Kennis over en
inzicht in een van de grote vraagstukken van de laatste decennia: migratie.
Hoorcollege 11: Cultuur en massamedia (Peter)
Wat is cultuur? Ideeën van de Frankfurter Schule en uit het symbolisch interactionisme worden
toegelicht, o.a. het Thomas theorema. Voorts wordt er dieper ingegaan op de invloed van
massamedia op de samenleving en vice versa.
Hoorcollege 12: Sociologie: een typologie & responsiecollege (Bram)
2
,In dit slotcollege passeren de besproken hoofdvragen en perspectieven nog eenmaal kort de revue,
de onderlinge verbanden en verschillen worden geëxpliciteerd. Daarnaast is er aandacht voor de rol
van de socioloog. Het tweede deel van het college is responsiecollege. Hiervoor kunnen de studenten
in de week voorafgaand hun vragen insturen via de email.
3
, Hoorcollege 1: Inleiding
Waarom sociologie?
Het grootste verschil tussen psychologie en sociologie is dat de psychologie altijd uitgaat van het
individu, maar de sociologie gaat (bijna) altijd uit van een groep en de maatschappij. De psychologie
zoekt de problemen dus vaak in het individu en geeft dan ook individuele verklaringen (de psyche).
De sociologie zoekt dit probleem in de maatschappij en geeft een sociale verklaring (buiten de
psyche). Vaak is het als psycholoog handig om ook naar de context te kijken en hier helpt sociologie
bij. Denk hierbij aan armoede, want dit is een sociologisch probleem. Neem dus de sociale context
mee!
Een voorbeeld van het meewegen van de sociale context kan je hieronder vinden:
Als je een psychische aandoening hebt dan is de kans groter dat je een moord pleegt. De mate
waarin je een onderdeel vormt van een groep en geïntegreerd bent heeft een dempend effect op het
plegen van een moord. Mensen willen graag bij een groepje horen en conformeren aan een groep.
Hoe losser je van de samenleving staat, hoe losser je van groepen staat, hoe groter de kans tot
deviant gedrag. De mensen die moorden plegen leven vaak erg geïsoleerd. Bij iemand waar ‘een
steekje los’ is kan diegene worden geremd door de omgeving. Dit maakt de sociologie een aanvulling
op de psychologie.
Sociologen zijn geïnteresseerd in de samenleving. Op dit moment leven we onder het neoliberalisme
en dit werd ingezet door Margaret Thatcher. Zij stelde dat er geen maatschappij is, maar dat er
individuen en families zijn. Volgens haar kun je alle dingen die je overkomen aan jezelf toeschrijven.
Armoede is volgens haar dan dus ook een gebrek aan motivatie. Als je iets goeds doet kan je het aan
jezelf toeschrijven, maar als je je tentamen niet haalt ook.
Gek genoeg doen heel veel mensen dezelfde dingen. Mensen demonstreren samen, mensen dragen
dezelfde kleding, etc. Mensen hebben dus de neiging om zich te hechten aan andere mensen. Als je
net anders bent dan een groep, dan wordt je afgestoten. Je kiest je vrienden dus omdat je relatief
gelijke ideeën hebt.
Sociologen doet systematisch onderzoek naar de menselijke samenleving en onderzoekt hierbij
menselijke patronen van denken, voelen en handelen. Ze zoeken deze patronen in de samenleving
om categorieën te onderscheiden. Elk individu is uniek, maar toch behoren we tot verschillende
categorieën in de samenleving. Om op een sociologische manier naar de wereld te kijken zijn twee
verschijnselen belangrijk: het bestaan van marges in de samenleving en het hebben van een sociale
crisis. Als je je dus een buitenstaander voelt, kan je dit perspectief beter zien.
Verder bekijken sociologen hoe we in het bijzondere toch het algemene kunnen zien.
Een sociologisch perspectief zorgt ervoor dat we actiever en bewuster zijn van de omgeving om ons
heen. Dit levert een aantal positieve effecten op:
Debunking: Door gebruik te maken van het sociologische perspectief kunnen we nagaan
welke dingen wel en welke dingen niet kloppen aan het “alledaagse denken”. Het blijkt dat
niet alles wat er gedacht wordt ook waar is en met het sociologische perspectief kunnen we
dus controleren wat er wel en niet klopt.
Begrip: Door het sociologische perspectief hebben we een beter begrip van de
omstandigheden waar we inzitten en waarom we hier tegenaan lopen. Dit betreft de
mogelijkheden, maar ook de hindernissen waar we tegenaan lopen.
Empowering: Het sociologische perspectief laat het nadeel voor sommige groepen zien. Dit
zou mobiliserend kunnen werken. Het geeft ons dan dus de mogelijkheid om een meer
actieve rol aan te nemen in de samenleving waar we ons in bevinden.
(H)Erkenning: Tenslotte zorgt het sociologische perspectief er ook voor dat we leven in een
wereld die zich juist kenmerkt door diversiteit.
4
