Geschiedenis Hoofdstuk 9 en 10
Hoofdstuk 9
Paragraaf 9.1
Kenmerkende aspecten:
Het voeren van twee wereldoorlogen
Verwoestingen op niet eerder vertoonde schaal door massavernietigingswapens en de
betrokkenheid van de burgerbevolking bij oorlogvoering
Het was al 43 jaar vrede in Europa in 1914, er waren al veel conflicten geweest maar die waren
telkens bijgelegd, de kranten schreven wel over grote spanningen tussen de grote mogendheden
oorlog kwam er toch
De aanleiding voor de oorlog was de moord op de Oostenrijkse kroonpins Frans Ferdinand, 28 juni
1914 in Bosnische hoofdstad Sarajevo de moordenaar was lid van een terreurgroep die vanuit
Servië opereerde
Bosnië was een voormalig deel van het Ottomaanse rijk dat onder heerschappij was gekomen van
Oostenrijk-Hongarije maar Servië maakte ook aanspraak op Bosnië om een eind te maken aan
de Servische dreiging besloot Oostenrijk Servië te straffen
Nadat Duitsland Oostenrijk onvoorwaardelijke steun beloofd had, stelde Oostenrijk Servië een
ultimatum: Oostenrijkse rechercheurs moesten in Servië de vrije hand krijgen Servië weigerde
dat, nadat Rusland steun had beloofd
Op 28 juli verklaarde Oostenrijk Servië de oorlog Rusland mobiliseerde zijn leger waarna Duitsland
Rusland de oorlog verklaarde daarna mobiliseerde Frankrijk en verklaarde Duitsland ook dat land
de oorlog
Op 4 augustus trok het Duitse leger op weg naar Frankrijk het neutrale België binnen, dat was Voor
GB de reden om Duitsland de oorlog te verklaren
Vanaf dat moment vochten de:
Geallieerden GB, Frankrijk en Rusland
Centralen Duitsland en Oostenrijk
tegen elkaar en op den duur gingen bijna alle Europese landen meedoen (Nederland bleef neutraal)
het Ottomaanse rijk sloot zich aan bij de centralen en Italië bij de geallieerden toen de VS zich
in 1917 bij de geallieerden aansloot werd het een echte wereldoorlog
Oorzaken van de oorlog
Belangrijk was dat eind 19e eeuw twee bondgenootschappen in Europa waren ontstaan
- Oostenrijk en Duitsland beloofden elkaar steun als een van hen werd aangevallen
- Frankrijk en Rusland beloofden samen te vechten als een van hen in oorlog raakte met
Duitsland
De spanningen liepen op door nationalisme en onderling wantrouwen
- De Frankrijk wilde wraak voor de verloren oorlog tegen Duitsland (1870 – 1871) en wilde
Elzas-Lotharingen terug
, - Oostenrijk voelde zich bedreigd door Rusland, dat zijn ‘Slavische broedervolken’ op de Balkan
steunde
- Duitsland voelde zich omsingeld door Rusland en Frankrijk en vond tegelijk dat het recht had
op meer macht en aanzien
Om zijn koloniale rijk uit te kunnen breiden, bouwde Duitsland een enorme oorlogsvloot, wat leidde
tot een wapenwedloop op zee met GB
- GB had lang Rusland als belangrijkste bedreiging voor zijn wereldrijk gezien, maar door de
belangrijkste bedreiging voor zijn wereldrijk gezien, maar door de agressieve politiek van
Duitsland, veranderde dat
In Duitsland, maar ook in andere Europese landen heerste militarisme
- Het leger werd verheerlijkt, militaire waarden als discipline en strijdvaardigheid stonden
hoog in aanzien
- De ernst van oorlog werd onderschat
Generaals en politici dachten dat een oorlog net zou verlopen als de Frans-Duitse oorlog, met snel
oprukkende troepen en een beslissende slag Duitsland, Frankrijk en Rusland hadden
gedetailleerde oorlogsplannen, snelheid was daarbij belangrijk
- Toen de mobilisaties begonnen, vonden de generaals dat er geen weg terug was
De spanningen op de Balkan vormden de grootste bedreiging voor de vrede de situatie was er
instabiel door de zwakte van het Ottomaanse rijk en het agressieve nationalisme van kleine landen
als Servië, Bulgarije en Griekenland
- De betrokkenheid van de grote mogendheden Oostenrijk en Rusland maakte het extra
gevaarlijk
In de eerste weken van de oorlog vielen de Fransen aan in Elzas-Lotharingen, waar ze werden
teruggeslagen de Duitsers rukten snel op in België en Noord-Frankrijk, maar ook zij werden
teruggeslagen daarna groeven beide partijen zich in voor het eind van het jaar waren West-
Vlaanderen en Noord-Frankrijk in tweeën gedeeld door loopgraven, met ertussen een niemandsland
vol landmijnen, prikkeldraad granaattrechters en stompen van vernietigde bomen dit westelijke
front bleef bijna vier jaar muurvast zitten
Er kwamen veelmeer fronten met loopgraven aan het oostfront vochten Duitsland en Oostenrijk
tegen Rusland, dat te maken had met grote binnenlandse problemen
Honger onder de bevolking liep in februari 1917 uit op een opstand tegen de regering, de tsaar trad
af en de nieuwe regering zette de oorlog voort, maar het land bleef in chaos in oktober grepen de
communisten onder leiding van Lenin de macht zijn regering sloot op 3 maart 1918 vrede met
Duitsland
Drie weken later begonnen de Duitsers in het westen een voorjaarsoffensief, voor het eerst sinds
1914 rukten ze tientallen kilometers op maar de geallieerden gingen in de tegenaanval en ze
hadden nu twee beslissende voordelen:
- Amerikaanse troepen
- Tanks
Toen de Duitsers achter hun oude linies werden teruggedrongen, besefte de legerleiding dat de
oorlog verloren was ze stelde een burgerregering aan die moest proberen vrede te sluiten
Terwijl het Duitse leger nog in Frankrijk en België stond, kwamen in Duitsland arbeiders en matrozen
in opstand, toen de keizer hoorde dat het leger niet meer voor hem wilde vechten, vluchtte hij naar
, het neutrale Nederland vervolgens vroegen de Duitsers om een wapenstilstand die op 11
november inging
De Eerste Wereldoorlog leidde tot ongekende verwoestingen de vernietigingskracht van wapens
was enorm toegenomen door de industrialisatie
- Nieuwe wapens: gifgas, vlammenwerper, vliegtuig, onderzeeër
Duitsland begon in 1917 een onbeperkte duikbotenoorlog met boten die torpedo’s afschoten op
vijandelijke en neutrale schepen Duitsland wilde zo de Amerikaanse voedselleveranties aan GB
treffen maar de gevolgen waren juist voor Duitsland fataal omdat dit voor de VS het motief werd
om Duitsland de oorlog te verklaren
Door het oorlogsgeweld kwamen 10 miljoen soldaten om en raakten minstens 20 miljoen soldaten
gewond, vele waren voor het leven verminkt. Bij veel overlevenden leidde het tot ondraaglijke
psychische klachten
De legers bestonden vooral uit het dienstplichtigen en vrijwilligers, de achterblijvers moesten de
productie op gang houden, daarvoor werden massaal vrouwen en ouderen de economie werd
volledig afgestemd op de oorlog, er werden enorme hoeveelheden wapens gefabriceerd
Door de beperking van de productie van consumptiegoederen ontstonden voedseltekorten
Duitsland had ook last van een geallieerde blokkade van zijn havens, hierdoor stierven ook veel
Duitsers van de honger
België en Noord-Frankrijk leden vierjaar onder een wrede Duitse bezetting, dorpen en steden lagen
in puin en vijandelijke legers kenden geen genade, veel burgers werden gedood, ook in andere
landen, o.a. door haatcampagnes of verdenking van samenwerking met de vijand
Gevolgen van de oorlog
Na de oorlog werd Duitsland gedwongen een vernederend vredesverdrag te tekenen: Vrede van
Versailles Duitsland moest Elzas-Lotharingen teruggeven aan Frankrijk, verloor grondgebied aan
nieuwe staat Polen, raakte al zijn kolonies kwijt, mocht slechts een klein leger houden, kreeg als
schuldige aan de oorlog enorme herstelbetalingen opgelegd en mocht een lid worden van de
Volkenbond
Van de oude multi-etnische staten bleef alleen Rusland bestaan, in 1917 hadden zich onder meer
Georgië en Oekraïne afgescheiden, maar de communisten heroverden die landen en namen ze op in
hun nieuwe staat Sovjet-Unie
Het Habsburgse rijk (Oostenrijk-Hongarije) viel uiteen, de nieuwe staat Joegoslavië werd gevormd
met o.a. Servië dat zijn vooroorlogse doel van een groot-Servië bereikt had
Het Ottomaanse rijk hield ook op te bestaan, in de Arabische delen werden nieuwe staten gevormd
die onder toezicht van GB en Frankrijk kwamen
