Personen- en familierecht
Algemene bepalingen en naamrecht
- De persoon
o Persoon – degene die drager van rechten en verplichtingen kan zijn
o Begin en einde persoonlijkheid:
Vangt aan met geboorte (levend ter wereld komen)
Uitzondering – art. 1:2 BW –Het kind waarvan een vrouw zwanger is
wordt als reeds geboren aangemerkt (i.v.m. erfrecht). Het kind
wordt als geboren aangemerkt als het belang van het kind daarom
vraagt (i.v.m. alcohol- en/of drugsgebruik). Als een kind dood ter
wereld komt, wordt het geacht nooit te hebben bestaan
Eindigt door dood – alle rechten en verplichtingen die dan nog bestaan
gaan over op de erfgenamen
- Bloed- en aanverwantschap
o Bloedverwantschap is gebaseerd op geboorte > betrekking tussen personen van
wie:
De een van de ander afstamt (recht linie)
Of tussen personen die gemeenschappelijke stamvader hebben (zijlinie)
o Aanverwantschap is gebaseerd op huwelijk of geregistreerd partnerschap
o Bloedverwant is verzamelbegrip (vader, moeder, ouders, broer, tante,
grootouders, neef, etc.)
o Juridische bloedverwantschap > door:
Biologische betrekking: afstamming door geboorte, ook al is de
echtgenoot niet de verwekker
Erkenning (art. 1:203) (kan voor geboorte (dan staat iig vaderschap vast
i.g.v. bijv. een ongeluk))
Adoptie (art. 1:229)
o Art. 1:3 lid 1 BW – geeft aan hoe graad van bloedverwantschap moet worden
vastgesteld
Om aantal graden in zijlijn vast te stellen moet je eerst opklimmen tot
gemeenschappelijke voorouder
Je telt aantal geboorten (erkenning, adoptie en gerechtelijke vaststelling
van vaderschap staan hieraan gelijk)
Neef/nicht is vierde graad maar kan ook derde graad zijn (zoon van mijn
broer bijv.)
Het bepalen van de graad van bloedverwantschap is bijvoorbeeld van
belang voor:
Erfrecht (art. 4:10 e.v. BW)
Aanwezigheid van huwelijksbeletsel (art. 1:41 en 1:41a BW)
Bevoegdheid zich van afleggen getuigenverklaring te verschonen
(art. 165 lid 2 Rv)
o Aanverwantschap A– art. 1:3 lid 2 BW – door huwelijk of g.p. ontstaan
aanverwantschap tussen ene echtgenoot/ partner en bloedverwanten van
andere echtgenoot
Zelfde graad, maar aanverwantschap i.p.v. bloedverwantschap
- Family life – naast bloedverwantschap > het hebben van een familie- en gezinsleven;
nauwe, persoonlijke betrekking met een ander, vaak een kind.
o Basis voor jurisprudentie over family life is artikel 8 EVRM
o Family kan je niet vertalen met familie
o Bijvoorbeeld:
Tussen echtgenoten
Tussen grootouder en kleinkind
Tussen pleegouder en pleegkind
Het enkel biologische vaderschap is niet voldoende!
, o De bang wordt niet verbroken door enkel tijdsverloop. Er moeten zwaarwegende
omstandigheden zijn om de bang als verbroken te beschouwen.
o Het al dan niet bijstaan van family life is vooral van belang bij kwesties van
omgang, gezag, informatieplicht, kinderbescherming, afstamming, naamrecht,
erfrecht, etc.
o Het Marckx-arrest (uitspraak Europese Hof 13 juni 1979) – eerste aanzet naar
erkenning van family life en dus juridische banden buiten de in de wet geregelde
gevallen
Alexander Marckx was een Belgische ongehuwde moeder en beklaagde
zich erover dat zij haar eigen kind (Paula) moest erkennen om juridisch
familie te worden van dat kind. Ook was zij het er niet mee eens dat na die
omstreden erkenning haar familie juridisch geen familie werd van haar
eigen kind.
Het Europese Hof gaf mevrouw Marckx op alle punten gelijk. De Belgische
wet vormde een ontoelaatbare inmenging voor de normale ontwikkeling
van het gezinsleven.
- De naam
o Belangrijke functie, middel tot identificatie
o Verkrijging en wijziging van de geslachtsnaam
Per 1 januari 1998 > regels voor naam verkrijging ingrijpend veranderd
Voor 1998: kind kreeg achternaam van de vader
Na 1998: ouders mogen kiezen
o Naamkeuze is aan de volgende regels gebonden:
Ouders kiezen één van hun beider naam (dus geen naam van een
grootouder of fantasienaam)
Art. 1:5 lid 8 BW> eenheid van naam in het gezin > keuze voor
achternaam van het eerste kind geldt ook voor de volgende kinderen
In de wet is bepaald hoe en wanneer ouders die keuze kunnen doen en
welke naam het kind krijgt als er geen naamkeuze wordt gedaan
Met elkaar gehuwde ouders:
o Of reeds voor geboorte een keuze gemaakt (akte van
naamkeuze)
o Of bij geboorteaangifte (keuze opgenomen in akte van
geboorte (art. 1:5 lid 4 BW))
Indien geen keuze gemaakt: naam van de vader (art. 1:5 lid 5 BW)
In geval van huwelijk of g.p. waarbij de echtgenoot of g.p. niet de
ouder is krijgt het kind de naam van de moeder (uit wie het kind is
geboren) (art. 1:5 lid 4, vierde volzin en lid 5, aanhef en onder b)
Inmiddels is er een wetsvoorstel in behandeling betreffende een
gecombineerde geslachtsnaam!
Adoptie – art. 1:5 lid 3 BW
o Keuze ter gelegenheid van rechtelijke uitspraak
o Geen keuze? Geslachtsnaam vader (i.g.v. man en vrouw en
deze zijn gehuwd)
o Geen keuze en adoptanten zijn zelfde geslacht of niet
gehuwd? Kind houdt de naam die het heeft
Erkenning – art. 1:5 lid 2 BW
o Naamkeuze geschiedt ter gelegenheid van de erkenning
o Geen keuze: naam van de moeder
o Wordt het kind erkend? Keuze
Gerechtelijke vaststelling – art. 1:5 lid 2 BW
o Ouders doen keuze ter gelegenheid van rechtelijke uitspraak
tot vaststelling van vaderschap
o Geen keuze: kind houdt naam van de moeder
, o Indien een kind van 16 jaar of ouder wordt geadopteerd,
erkend of indien ten aanzien van hem vaderschap
gerechtelijk wordt vastgesteld: kind maakt zelf een keuze
Art. 1:6 BW – bewijs van geslachtsnaam
Art. 1:7 BW – wijziging van geslachtsnaam geschiedt bij koninklijk
besluit op verzoek van de betrokkene of diens wettelijk
vertegenwoordiger
o Verzoeken worden beoordeeld door ministerie van justitie
o Beoordelingsregels betreffende wijziging zijn in a.m.v.b.
vastgelegd > er zijn bijv. regels voor wijziging van
onwelvoeglijke of bespottelijke namen, veel voorkomende
namen en namen van vreemde afkomst.
o Verkrijging en wijziging van voornamen – art. 1:4 BW
Lid 1 – namen gewoonlijk gegeven door degene die de geboorte aangeeft
Lid 2 – keuze voornamen is vrij, behoudens beperking van lid 2
Ongepast (scheldwoorden etc.), of overeenstemmen met bestaande
geslachtsnamen tenzij deze tevens gebruikelijke voornamen zijn
Lid 3 – wanneer ambtenaar het kind ambtshalve 1 of meer voornamen
geeft
Wijzigen – art. 1:4 lid 4 BW en 1:20 en 20a BW
Op verzoek door rechtbank bevolen > wijziging geschiedt door
toevoeging van latere vermelding aan akte van geboorte (o.g.v. een
rechterlijke last tot wijziging van de voornamen)
Naam van echtgenoten en geregistreerde partners: art. 1:9 BW >
keuzevrijheid > zowel voor man als vrouw (wijzigen
geslachtsnaam!)
Opletten bij combinatie van voornaam en achternaam: Aart Beving,
Con Domen
Woonplaats en de burgerlijke stand
- Woonplaats/domicilie – plaats waar men rechtens, dus ten aanzien van uitoefening
rechten en vervulling van zijn verplichtingen, geacht wordt steeds tegenwoordig te zijn,
ook bij feitelijke afwezigheid: in juridische zin is men aldaar bereikbaar
o Oftewel, het adres waar iemand officieel woont en is ingeschreven
o Geen woonstede/woonplaats? Dan plaats waar iemand feitelijk verblijft:
werkelijk verblijf
o Woonplaats is op vele terrein van belang:
De plaats van nakomen van een verbintenis (art. 6:41 BW)
De rechtsmacht van de Nederlandse rechter (art. 2 e.v. Rv)
De relatieve competentie van de rechter (art. 99 Rv)
De kieswet, belastingen, bijstand
o Zelfstandige woonplaats – art. 1:10 lid 1 BW: woonplaats (in juridische zin als
woonplaats aangemerkt) van een natuurlijk persoon; onafhankelijk van een
ander
o Afhankelijke woonplaats – art. 1:12 lid 1 BW: de minderjarige volgt de
woonplaats van degene die gezag over hem uitoefent
Ouders gescheiden? Minderjarige volgt woonplaats van gezag dragende
ouder bij wie hij overwegend blijft
o Gekozen woonplaats – Art. 1:15 BW – mogelijkheid om andere dan
daadwerkelijke woonplaats te kiezen
Wordt niet ingeschreven in de BRP
Noodzakelijk gekozen woonplaats (bijv. hypotheek) en vrijwillig gekozen
woonplaats (bij overeenkomst)
Briefadres is gekozen woonplaats
- De burgerlijke stand (titel 4)