Deze samenvatting is gebaseerd op het boek 'Thema's Maatschappijleer VWO 4'. Deze samenvattingen zijn in 2022 en 2023 gemaakt. De samenvatting gaat over Hoofdstuk 3 "Parlementaire democratie". De zinnen en/of begrippen die rood gemarkeerd zijn, zijn op onze toets gevraagd en heeft het boek aangegev...
Hoofdstuk 3 : Parlementaire democratie
§1 Wat is democratie?
Wereld bedekt met staten
1648 = Vrede van Münster gesloten (Vrede van Westfalen)
→ erkenning van de soevereine staat
Soevereiniteit Wanneer een staat op duidelijk, begrensd gebied het hoogste gezag
uitoefent en het geweldsmonopolie heeft. / Het exclusieve recht van een
staat om zonder inmenging van buitenaf beslissingen te nemen.
Thomas Hobbes: soevereine staat met soeverein vorst is nodig om ‘oorlog van allen tegen
allen’ te voorkomen.
Het belang van politiek
Politiek Het maken van keuzes waaraan alle burgers in een staat zijn gebonden.
→ uitgevoerd door ‘dienaren van de macht’ (ministers, ambtenaren, politie,
leger)
Algemeen belang Zaken die voor veel mensen belangrijk en nuttig zijn.
Politiek besluit:
- Efficiënt besturen (daadkrachtig)
Je kijkt vooral naar doelmatig resultaat.
of
- Maximale participatie (burgers meer invloed geven)
Je kiest ervoor een proces van democratische besluitvorming, waarbij je de
verschillende belangen zorgvuldig afweegt.
Democratie
De Griekse oudheid kent de eerste vorm van een directe democratie.
De naam democratie komt van de Griekse
woorden: démos (volk) en kratein (regeren).
Directe democratie Een bestuursvorm waarbij de
bevolking direct invloed
uitoefent op de politieke
besluitvorming.
Representatieve Een bestuursvorm waarbij
democratie het volk vertegenwoordigers
kiest die de beslissingen
nemen en aan de bevolking
verantwoording moeten
afleggen over hun beleid.
Voordelen:
- Er hoeft niet door de hele bevolking over elk onderwerp gestemd te worden.
- Verschillende instituties controleren elkaar (trias politica).
,Kenmerken van een democratie:
● Er is individuele vrijheid.
● Er gelden politieke grondrechten.
● Politie en leger hebben beperkte bevoegdheden.
● De rechtspraak is onafhankelijk.
● Er is persvrijheid.
2 soorten representatieve democratieën:
● Parlementair stelsel
○ Gekozen parlement is hoogste orgaan.
○ Uitvoerende macht wordt gekozen door parlement en moet verantwoording
afleggen aan parlement.
○ Staatshoofd is meestal niet gekozen en heeft beperkte macht.
○ → Koning? dan spreken we van een constitutionele monarchie (NL)
● Presidentieel stelsel
○ Volk kiest parlement én president.
○ President heeft veel politieke macht.
○ President is hoofd van de regering en kan ministers benoemen en ontslaan.
○ Om macht te beperken heeft de president meestal niet het
ontbindingsrecht: het recht om het parlement te ontbinden.
Parlementair stelsel Representatieve democratie waarbij de bevolking via
verkiezingen een volksvertegenwoordiging kiest, het
parlement.
Constitutionele monarchie Een staatsvorm waarin de taken en bevoegdheden van het
staatshoofd in de Grondwet zijn vastgelegd.
Presidentieel stelsel Representatieve democratie waarin de bevolking niet alleen
het parlement, maar ook het staatshoofd kiest.
In Nederland:
Sinds 1814 → Constitutionele monarchie
Sinds 1848 → Parlementaire democratie met een constitutionele vorst (Willem
II)
Parlementaire democratie Een democratie met een parlementair stelsel.
Grondwet laat zien hoe belangrijk de waarden ‘vrijheid’ + ‘gelijkheid’ voor de democratie zijn.
In de Grondwet staat vastgelegd:
- De taken en bevoegdheden van de drie machten.
- Politieke grondrechten.
- Regels voor politieke besluitvorming.
- Media zijn vrij en de overheid moet ervoor zorgen dat ze over de juiste informatie
beschikt.
, Autoritaire regimes
Dictatuur De meest vergaande vorm van een autoritair regime, waarin inwoners vrijwel
rechteloos zijn.
Autoritair regime Een bestuursvorm waarbij alle macht in handen is van één persoon
(dictator), een familie, een kleine groep mensen, een partij of militairen.
/ Staatsvorm waarbij de drie machten niet gescheiden zijn, maar in
handen van een kleine groep mensen zijn.
In een dictatuur vindt indoctrinatie plaats. Sommige landen hebben zowel dictatoriale als
democratische kenmerken. Zoals Rusland en Turkije.
Kenmerken van een autoritair regime:
● Geen onafhankelijke rechtspraak
● Grondrechten worden niet gerespecteerd
● Oppositiepartijen zijn vaak verboden
● Er is vaak overheidsgeweld.
● Verkiezingsfraude, manipulatie en geweld
● Geen persvrijheid → censuur
Censuur Overheidscontrole van de media en kunstuitingen.
Soorten regimes:
● Ideologische autoritaire regimes
○ Bijvoorbeeld gericht op het communistische gedachtegoed.
Voorbeeld: Noord-Korea & Cuba
● Religieuze autoritaire regimes (ook wel theocratie)
○ Dictatuur waar wetgeving door religie wordt ingegeven.
Voorbeeld: Iran.
● Militaire autoritaire regimes
○ Dictatuur waarbij de macht duidelijk bij het leger ligt.
Voorbeeld: Myanmar (Birma).
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper nynkebouwhuis. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,59. Je zit daarna nergens aan vast.
