Thema: Stemmingsstoornissen
De student kan de symptomen van stemmingsstoornissen ontdekken aan
de hand van een casus.
Stemmingsstoornissen: Psychische stoornissen die door een verstoorde
stemming worden gekenmerkt.
Bij mensen met stemmingsstoornissen is de stemming ongewoon ernstig of
langdurig verstoord, waardoor ze niet normaal meer kunnen functioneren. Ze zijn
ernstig gedeprimeerd of hebben buitengewone stemmingswisselingen.
Er zijn twee categorieën stemmingsstoornissen: depressieve-stemmingsstoornis
en bipolaire-stemmingsstoornissen.
depressieve-stemmingsstoornis: depressieve stoornis en persisterende
depressieve stoornis (dysthymie).
bipolaire-stemmingsstoornissen: bipolaire stoornis en cyclothyme stoornis.
Depressieve stoornissen worden unipolair genoemd, omdat ze slechts een
emotionele richting hebben; neerwaarts.
Stemmingswisselingstoornissen worden bipolair genoemd, omdat hierbij zowel
episoden van depressie en euforie (blij) of (hypo)manie voorkomen, die elkaar
meestal afwisselen.
Manie: een toestand van ongewone euforie, energie en activiteit.
Hypomanie is lichte toestand van manie, dus minder erg.
Depressieve stoornissen:
Depressie: een stemmingsstoornis die wordt gekenmerkt door episode van
ernstige depressiviteit.
Persisterende depressieve stoornis (dysthymie): een licht, maar chronisch
type depressieve aandoening.
minder erg dan een depressie, maar langere tijdsduur.
Mensen met dysthyme stoornis voelen zich in het grootste deel van de tijd
‘’slecht’’ of ‘’in de put’’, maar zijn niet zo ernstig gedeprimeerd als mensen met
een ernstige depressie.
Bipolaire-stemmingsstoornissen
Bipolaire stoornis: een psychologische stoornis die wordt gekenmerkt door
stemmingswisselingen tussen een toestand van extreme euforie en depressie.
Bipolaire stoornis wordt gekarakteriseerd door extreme wisselingen in
stemming, energie en activiteit. De stemmingswisselingen bewegen zich tussen
enerzijds verrukking en uitgelatenheid (manisch), en anderzijds de donkerste
diepten van somberheid (depressief).
Manische episode: een episode van onrealistisch versterkte euforie, extreme
rusteloosheid en buitensporige activiteit die wordt gekenmerkt door chaotisch
gedrag en een verminderend beoordelingsvermogen.
Meestal korter dan de depressieve episodes.
,Een manische episode begint meestal abrupt en kan binnen een tijdsbestek van
dagen aan intensiteit toenemen. De toenemende activiteit en energie zijn
kenmerkende aspecten van zowel manische als hypomanische episodes. Het
belangrijkste verschil tussen een volwaardige manische episode en een
hypomanische episode is intensiteit hiervan.
Praat snel, gedachten en spraak springen van het ene naar het andere, veel
zelfvertrouwen, zijn aandacht wordt gemakkelijk afgeleid, geringe behoefte aan
slaap.
Mensen met bipolaire stemmingsstoornis bevinden zich in een emotionele
achtbaan. Sommige mensen met bipolaire stoornis ervaren een gemengde
toestand waarbij manie en depressie beiden voorkomen.
Cyclothyme: Een stemmingsstoornis die zich kenmerkt door een chronisch
patroon van minder ernstige stemmingswisselingen dan bij bipolaire stoornis te
voorkomen.
Cyclothyme stoornis is een chronisch, cyclisch patroon van
stemmingswisselingen representeert dat tenminste 2 jaar aanhoudt.
De volwassenen met cyclothyme heeft gedurende een periode van minstens 2
jaar talrijke periodes van hypomanische symptomen die niet zodanig ernstig zijn
dat ze aan de criteria voor een manische episode voldoen, of met lichte
depressieve symptomen die niet voldoen aan de criteria voor een depressieve
stoornis. Bij de patiënt met cyclothyme fluctueren de symptomen eigenlijk tussen
de gematigde hoogtepunten en de gematigde dieptepunten.
Gematigde hoogtepunten: ze zijn actiever en verwezenlijken ze meer
persoonlijke of professionele projecten
Gematigde dieptepunten: ze laten die onafgemaakt
Zelfdoding of suïcide Is een belangrijke doodsoorzaak bij zowel jongeren als
ouderen mensen.
De student kan de oorzaken van stemmisstoornissen ontdekken aan de
hand van een casus.
Humanistische theorieën:
1. Volgens de humanistische theorie wordt men depressief wanneer ze geen
betekenis aan hun bestaan kunnen geven, en wanneer zij geen authentieke
keuzes kunnen maken die tot zelfvervulling leiden. Wanneer men gelooft dat ze
hun mogelijkheden niet hebben vervuld, kan er schuldgevoel ontstaan. Wanneer
men het zichzelf makkelijk maakt, kunnen zij, volgens de humanistische
psychologen, een gevoel van saaiheid creëren wat resulteert in depressief
gedrag: lethargie, een sombere stemming en teruggetrokkenheid.
2. Evenals de psychodynamische theoretici, richten de humanistische theoretici
zich op het verlies van het gevoel van eigenwaarde, wat kan ontstaan wanneer
men dierbaren verliest of bij tegenslagen op t werk. We hebben de neiging om
onze identiteit en ons gevoel voor eigenwaarde te verbinden met onze sociale
rollen (ouder, partner etc). Als deze verbinding verbroken wordt door
bijvoorbeeld het overlijden van een partner, kan ons gevoel van nuttigheid en
,eigenwaarde uiteenspatten. Depressie is een veelvoorkomend gevolg van
dergelijk verlies.
Leertheorieën
Terwijl de psychodynamische perspectieven zijn gericht op innerlijke, vaak
onbewust oorzaken, richten leertheoretici zich meer op situationele factoren
zoals het verlies van positieve bekrachtiging.
We functioneren het beste wanneer het niveau van bekrachtiging (straf/beloning)
overeenkomt met onze inspanningen. Door verandering van de frequentie of van
de effectiviteit van deze bekrachtiging kan het evenwicht zodanig verschuiven
dat het leven niet langer de moeite waard is.
De leertheoreticus Peter Lewinsohn suggereerde dat depressie het gevolg is van
een verstoring van het evenwicht tussen gedrag en bekrachtiging. Door gebrek
aan beloning voor iemands inspanningen, kan de motivatie uitgeput raken en
kunnen de gevoelens van depressie worden opgewekt. Wanneer iemand inactief
wordt en zich terugtrekt uit sociaal contact is er minder gelegenheid voor
bekrachtiging en gebrek aan bekrachtiging verergert het isolement. Het lager
activiteitsniveau dat kenmerkend is voor depressie kan ook een bron zijn van
secundaire winst of secundaire beloning: soms verzamelen familieleden en
vrienden zich rond iemand met een depressie en nemen zijn
verantwoordelijkheden van hem over. Op deze manier kan sympathie een vorm
van beloning worden, waardoor het depressieve gedrag in stand wordt
gehouden.
Problemen met sociale interacties kunnen het gebrek aan positieve bekrachtiging
verklaren. De interactionele benadering ontwikkeld door psycholoog James Coyne
(1976) stelt dat aanpassingen aan het leven met een depressief persoon zo
stressvol kunnen worden dat de omgang met de partner of een familielid steeds
minder belonend wordt. Depressie kan met andere woorden afwijzing bij anderen
oproepen.
De interactionele benadering is gebaseerd op het begrip van reciproque
interactie: mensen beïnvloeden elkaars gedrag. Volgens deze theorie reageren
mensen die vatbaar zijn voor depressie op stress door te eisen dat dierbaren hen
in hogere mate geruststellen en sociaal ondersteunen. Eerst slagen mensen die
depressief worden er mogelijk in die ondersteuning te verkrijgen, maar na enige
tijd beginnen hun eisen en gedrag echter woede of irritatie te wekken. Hoewel
dierbaren hun negatieve gevoelens misschien voor zich houden, kunnen deze
gevoelens op subtiele wijze tot uiting komen waarmee een gevoel van afwijzing
aan het licht komt. Depressieve mensen kunnen op afwijzing reageren met
diepere depressie en grotere eisen waarmee ze een vicieuze cirkel in gang zetten
van verdere afwijzing en diepere depressie.
Ook kunnen ze zich schuldig gaan voelen omdat ze hun familieleden verdriet
doen, waardoor de negatieve gevoelens over zichzelf mogelijk worden versterkt.
Het blijkt dat veel mensen van wie de partner voor depressie wordt behandeld
, zelf ook melding maken van een hoger dan gemiddeld emotioneel lijden.
Wanneer partners niet aan elkaars psychologische behoeften tegemoetkomen,
zich te kritisch tegen elkaar opstellen of elkaar kwetsen kan dat het emotionele
welzijn schaden. wat we echter (nog) niet weten is of een gebrek aan sociale
vaardigheden en oorzaak of gevolg is van depressie.
Cognitieve theorieën
Cognitieve theoretici brengen de oorsprong in het aanhouden van depressie in
verband met de manier waarop mensen zichzelf en de wereld rondom hen
beleven. Aaron Beck brengt het ontstaan van depressie in verband met het feit
dat de patiënt tijdens de jeugd negatief beïnvloede of vertekende manier van
denken heeft aangenomen: De cognitieve triade van depressie.
De cognitieve triade bestaat uit negatieve aannamen over zichzelf over de
omgeving, of de wereld, en over de toekomst. De cognitieve theorie stelt dat
mensen die deze negatieve denkwijze aannemen een groter risico hebben om
depressief te worden wanneer ze met stressvolle of teleurstellende
levenservaringen worden geconfronteerd. Beck beschouwt deze negatieve
inzichten over het zelf en de wereld als mentale blauwdruk of cognitief schema,
dat tijdens de jeugd wordt aangenomen op basis van vroegere leerervaringen.
kinderen kunnen denken dat niets wat ze doen goed genoeg is om hun ouders (of
andere belangrijke personen zoals leraren) een plezier te doen. Daardoor gaan zij
zichzelf als incompetent beschouwen en krijgen ze een sombere kijk op hun
toekomstperspectieven. Deze aannamen kunnen hen tijdens het latere leven
overgevoelig maken waardoor ze elk falen of elke teleurstelling interpreteren als
een manifestatie van iets wat wezenlijk verkeerd of inadequaat is aan henzelf. De
neiging om het belang van kleine mislukkingen uit te vergroten is een voorbeeld
van een fout in het denken die Beck een cognitieve vervorming noemt. Hij neemt
aan dat deze cognitieve vervormingen voor depressie zorgen bij een negatieve
gebeurtenis.
Psychiater David Burns (1980) noemt een aantal cognitieve vervormingen
(denkfouten) die met depressie in verband staan:
1. Alles-of-niets denken: het beschouwen van levensgebeurtenissen als
helemaal goed of helemaal slecht als zwart of wit zonder grijstinten.
Perfectionisme is een voorbeeld van alles of niets denken. Perfectionisme
gaat gepaard met een toegenomen kwetsbaarheid voor depressie en met
een slechte prognose van de behandeling.
2. Overgeneralisatie: het geloof dat een negatieve levensgebeurtenis zich in
de toekomst in soortgelijke situaties zal herhalen.
3. Mentaal filter: wanneer iemand zich alleen op negatieve details van
levensgebeurtenissen richt, worden de positieve kenmerken van zijn
ervaringen verworpen. Beck noemde dit selectieve abstractie, wat
betekent dat de betrokkene de negatieve details uit levensgebeurtenissen
selectief er uithaalt en de positieve kenmerken negeert.
