100% tevredenheidsgarantie Direct beschikbaar na je betaling Lees online óf als PDF Geen vaste maandelijkse kosten
logo-home
Eerder door jou gezocht
Eerder door jou gezocht
logo
Samenvatting Geschiedenis ALLE Examenstof Havo! €5,39
In winkelwagen
Snel navigeren naar
Voorbeeld
  2.  
  3. HAVO
  4.  
  5. Geschiedenis

Samenvatting

Samenvatting Geschiedenis ALLE Examenstof Havo!
 1 keer verkocht

Dit is een samenvatting van Alles wat je moet kennen voor je examen. De samenvatting is gemaakt a.d.h.v. het boek feniks gecombineerd met aantekeningen van de docent! Met deze samenvatting hoef je geen boek meer open te doen. Hij is erg lang, maar er zijn wel heel veel pagina's boek overzichtelijk ...

[Meer zien]

Voorbeeld 4 van de 64  pagina's

Document informatie

  • 21 april 2023
  • 64
  • 2022/2023
  • Samenvatting

Onderwerpen

Geschreven voor

Alle documenten voor dit vak (3009)

Verkoper

avatar-seller
RietmanJade

Ontvangen beoordelingen

Voorbeeld van de inhoud

Hoofdstuk 5
- Het veranderende mens- en wereldbeeld van de renaissance en het begin van een nieuwe
wetenschappelijke belangstelling
- De hernieuwde oriëntatie op het erfgoed van de Klassieke Oudheid
- Het begin van de Europese overzee expansie
- De protestantse reformatie de splitsing van de christelijke kerk in West-Europa tot gevolg had.
- Het conflict in de Nederlanden dat resulteerde in de stichting van een Nederlandse Staat
Wat is de renaissance?
De heroriëntatie, of wedergeboorte, van de klassieke oudheid, men gaat terug naar alles was in de oudheid
gebeurde:

 Cultuur
-kunst, zowel bouw als schilderkunst.
-architectuur
-sociaal-culturele veranderingen.
 Wetenschap
 Filosofie

De renaissance begon bij burgers, handelaren en bankiers. Tijdens de renaissance was Karel de vijfde heerser
over Spanje, het Duits rijk, Bourgondië en Zuid-Amerika.

De renaissance begon in Italië omdat:

 In het noorden van Italië, was de internationale handel al vroeg begonnen, dit zorgde voor veel rijke
handelaren.
 In het noorden van Italië profiteerde men van de kruistochten.
 Er waren nog veel bronnen van de romeinen. O.A. gebouwen en kunstwerken. Ook waren er
bibliotheken, hierin waren werken te vinden van klassieke schrijvers. Ook hadden de handelaren en de
ridders van de kruistochten teksten en kunstwerken vanuit het Midden-Oosten meegenomen.

De rijken in de stad, dit waren vooral handelaren en bankiers veroorloofden zichzelf een leven vol met
weelde

 Bouwden huizen
 Kochten standbeelden/schilderijen/kunstwerken.

In Italië was dus interesse en geld.

De paus, de kardinalen en de bisschoppen waren ook in Italië:

 Zij waren van hoge adel afkomstig en leefden als vorsten
 Streefden naar macht
 Streefden naar een leven vol pracht en praal
 Ze toonden hun bewondering voor de klassieke oudheid door hun kerken en paleizen vol te bouwen
met standbeelden, schilderijen en fresco’s in de stijl van de Grieken en Romeinen.

Door renaissance veranderde het wereldbeeld:

 Er waren handelsroutes met het Midden-Oosten maar deze waren minder toegankelijk geworden,
daarom ging men opzoek naar ene nieuwe route. Naar deze nieuwe landen namen ze de pest mee. En
het Ottomaanse rijk ging belastingen geven.
 Er was een technische vooruitgang in de bouw en navigatie.
 Ze wilden volkeren bekeren.

Wat is het humanisme?
In de middeleeuwen dacht men veel, voornamelijk over het geloof en over hoe ze later na hun dood een plekje
in de hemel kregen. Denken werd door de kerk gestimuleerd zolang het maar niet tegen de kerk inging.

,Maar hier kwam verandering in toen de humanisten in de 15 e en 16e eeuw meer gingen denken over het hier en
nu. Zij werden gevolgd door:

 Intellectuelen
 Schrijvers
 Filosofen.

Ze discussieerden over de politiek, godsdienst en de moraal. Met nadenken, redeneren en argumenteren
probeerden ze achter de waarheid van de wereld te komen om zich daarop aan te passen.
Wie was Erasmus?

Erasmus van een Nederlandse humanist, de kerk gebruikte een oude vertaling van de bijbel, de Vulgaat. Hij
vond dat dit niet goed was en dat er een nieuwe bijbel gemaakt moest worden op basis van de oudste
overgeleverde Griekse en Latijnse teksten in combinatie met de wetenschap. De bijbel moest aansluiten bij de
wetenschap.

Erasmus vond fouten in de Vulgaat, dit was voor de kerk een ramp omdat hun regels waren gebaseerd op de
Vulgaat, klopte de Vulgaat niet, dan was er dus ook twijfel aan de regels.

Er waren ook humanisten die het lichaam bestudeerden, ze gebruikten hiervoor theorieën uit de oudheid maar
namen deze niet klakkeloos over.

De wereldreizen hadden gevolgen:

 Ander wereldbeeld
 Christendom werd wereld godsdienst
 Wereld economie
 Slavenhandel in Afrika, door Amerika

Het doel van de wereldreizen was altijd India, maar hier belanden zij niet altijd

Wie waren de Familie Dimedici?
Dit was een superrijke bankiersfamilie, hier kwamen handelaren, bankiers en pausen uit voort.

Handelaren uit Noord-Europa haalden producten uit het Noordzee- en Oostzeegebied en verkochten dit in
Brugge. De stad werd dus een knooppunt tussen 2 handelsnetwerken.

Wie was Toscanille?
Rond 1450 was de kaart van het Middellands-zeegebied door de handel best gedetailleerd, die van de wereld
niet. Toscanille kwam kaarten tegen van de Griekse Cartografen Ptolemaeus en Strabo, zij leefden in de eerste
eeuw. Toscanilli combineerde deze kaarten met de nieuwe Europese en Arabische kennis over zeeroutes en
kustlijnen.

Portugal en Spanje kochten van de Noord-Italianen, Ottomanen en Arabieren. Dit was duur en zelf handelen
was nog goedkoper. Over land kon dit niet omdat de Arabieren en Ottomanen weigerden de Europeanen in hun
gebieden te laten handelen. De Europeanen wisten de weg niet naar Indië. De Portugezen deden reizen,
onderweg gebruikten ze eilanden om te stoppen. Dit werd ook de basis voor verdere reizen. De reizen
verdienden goed maar waren gevaarlijk, maar een deel van de schepen kwam terug.

In Spanje was koning Ferdinand en koningin Isabella aan de macht. Zij waren ook bezig met het vinden van
zeeroutes naar Azië.

Wie waren de conquistadores?

Dit was de arme Spaanse Adel, zij gingen op zoek naar rijkdom en geluk. Ze kregen als beloning voor het
veroveren van land grote landgoederen. De adel maakte de inheemse volken tot slaven, die sterven aan ziekten
en uitbuiting. De Spanjaarden den de Portugezen gingen dus op ontdekkingsreis en belandde in Amerika, hier
bezette zij de kustplaatsen en stichtte factorijen, hier konden de inheemse volken komen voor handel. Ook
trekken de soldaten de binnenlanden in, hier komen ze indianen, Inca’s en Azteken tegen.

,Wie waren de Azteken?
de Azteken waren indianen met een hoogontwikkelde cultuur en ze waren machtig in het midden van Amerika.
Ze leefden in grote steden en

 Handelaren
 Ambachtslieden
 Bieren
 Zorgden voor een bloeiende economie.
 De conquistadores sloten bondgenootschappen met de inheemse volken die tegen de Azteken waren.

Er ontstond een strijd tussen de Spanjaarden en de Portugezen, de oplossing is het verdrag van Tordestellas.
Het ontdekte gebeid wordt in 2en gesplitst waardoor de Portugezen onbewust veel meer land krijgen.

De conquistador veroverden omdat ze grote landgoederen kregen als beloning, de lokale indianen werkten hier
als op de plantages en in de mijnen. Ze werden uitgebuit en het werk was zwaar, dit leidde tot slachtoffers. Voor
de doden moesten nieuwe werknemers komen, dit waren de slaven.

Wie was De las casas?
Hij was een Spaanse geestelijke, die trok door Amerika en wilde in plaats van de indianen de afrikanen
gebruiken als slaaf. In 1542 kwamen er nieuwe wetten waarin stond dat indianen (als ze niet christelijk
waren/werden) volwaardige mensen waren, ze mochten niet worden uitgebuit.

Maar dit hielp eigenlijk niet en het uitbuiten van indianen ging door, er stierven er veel en daarom moesten er
nieuwe arbeidskrachten komen, de trans-Atlantische slavenhandel begon. Afrikaanse slaven werden naar
Amerika vervoerd.

Hoe ging het op sociaal gebied?
Het hoofd van de kolonie was de onderkoning, hij leidde een ambtenarenapparaat. De kolonie had slechte
verbindingen, en inwoners hielden zich niet aan de wet.

Er was een soort standen maatschappij die ervoor zorgde hoe een grote kans jij had op een goede baan. Ook
waren de weten en regels voor iedere groep anders, hoe lager hoe sneller je gestraft werd. De indeling was als
volgt:

 Inwoners met 2 Europese ouders
 Inwoners met 1 Europese ouder
 Indianen, slaven

De ontdekking van Amerika had veel gevolgen:

 Voor de indianen was de komst van de Spanjaarden vreselijk.
 De Spaanse missionarissen bekeerden de indianen tot het christendom, maar velen bleven hun oude
goden aanbidden
 De driehoek handel ontstond tussen Europa, Afrika en Amerika, driehoek tekenen
 Het goud vanuit Amerika werd naar Spanje vervoerd ieder jaar, hiermee werden oorlogen betaald
 Europa profiteerde van de winst van de handel, daarom verbood Spanje de landen nog langer handel
te drijven, Nederlanders, fransen en Engelsen luisterden hier niet na
 De handel in de middellandse zee nam af, dit kostte de Noord-Italiaanse handelaren veel geld.



Rond 1500 had de kerk veel inspraak op de samenleven:

 Zij zorgden voor zieken, armen en ouderen
 Kerk bepaalde de normen, wie zich hier niet aan hield was een ketter.
 De paus leidde een gemeenschap en werd gezien als de plaatsvervanger van God op de aarde.
 hij vocht oorlogen uit

Op het gegeven moment leverde meerdere dingen kritiek op de kerk en daarmee de paus:

,  De leefwijze van de paus
 De aflaten, hij verkocht deze om geld te krijgen voor de bouw van de Sint Pieter in Rome, met zo’n
aflaat vergaf de kerk namens God de zonden.
 Vage vuur
 Ongeletterde geestelijke (konden niet lezen)
 Verkoop van de functies (simonie)
 Niet door goede werken maar door genade zalig.

Wie was Maarten Luther?

Hij was een Duitse monnik. Hij vond dat er veel misstanden waren in de kerk en publiceert in 1517 dan ook 95
stellingen hierover. Het ging voornamelijk over:

 Waar al kritiek op was binnen de kerk (2-5)
 Aanwezigheid van kunst in de kerkgebouwen

Door de pers, die net was uitgevonden kon hij zijn ideeën snel verspreidden. Luther wilde de misstanden
rechtzetten, dit wilde hij door reformatie/hervorming.

Luther vond dat de bijbel genoeg was, daarna kon een gelovige zelf zijn relatie met God vormgeven. Hierin
waren:

 Priesters en geestelijken niet nodig
 Kon er volkstaal gebruikt worden en niet het latijn

Luther schreef een Duitse bijbel met een inleiding, waardoor een gelovige ze kon begrijpen.

Verschillende jaartallen:
1519 Karel V wordt keizer van het heilige romeinse rijk, de paus was het niet met Luther eens en deed hem in
de ban, hierdoor was Luther uit de kerk gestoten. Karel V zacht godsdienstig ruzies als een bedreiging voor de
eenheid van zijn rijk, daarom deed hij Luther in de rijksban, iedereen kon hem doden zonder straf te krijgen.

1521 er was een keizerlijke rijksdag in Worms waarop Luther moet verschijnen, Hij moet zijn leer herroepen of
hij gaat in de rijksban. Met het Edict van Worms wordt Luther Vogelvrij verklaard, mensen mochten hem doden
en kregen heir een beloning voor.

De volgelingen van Luther stichtten eigen kerkgemeentes, zij werden gesteund door vorsten in het Heilige
romeinse rijk, dit is het begin van de kerksplitsing. Steeds meer mensen gingen luther achterna ook steden en
vorsten. Dit deden ze om:

 Het geloof
 Zodra ze luthers waren geworden konden ze bezittingen van de roomse kerk stelen. De gronden van
de kerken werden aan de gronden van de protestantse edelen gevoegd.

1531-1547 Dit zorgde voor een oorlog tussen 2 partijen:

 Lutherse vorsten
 Karel v en roomse vorsten

In 1555 kwam na een oorlog het Augsburgs religievrede tot stand, onderdanen van een vorst moesten hierdoor
het geloof van de graaf/hertog aannemen of anders naar een ander gebied moesten verhuizen. Dit gelde voor
de Duits gebieden. Karel v vond dit een persoonlijke nederlaag en trad af, politiek verliest hij en persoonlijk
verliest hij de aanhangers van zijn Rooms Katholieke godsdienst. Zij zoon Filip II volgt hem op in nederland en in
Spanje, in het Heilige Romeinse Rijk volgt zijn broer Ferdinand hem op.

Wie was Calvijn?
Calvijn had vooral aanhangers in Frankrijk dit waren de hugenoten, zelf kwam hij uit Frankrijk en Zwitserland.
Calvijn beweerde dat voordat iemand geboren was al was beslist of hij naar de hemel ging. Daarom hoefde de

Dit zijn jouw voordelen als je samenvattingen koopt bij Stuvia:

Bewezen kwaliteit door reviews

Bewezen kwaliteit door reviews

Studenten hebben al meer dan 850.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet jij zeker dat je de beste keuze maakt!

In een paar klikken geregeld

In een paar klikken geregeld

Geen gedoe — betaal gewoon eenmalig met iDeal, creditcard of je Stuvia-tegoed en je bent klaar. Geen abonnement nodig.

Direct to-the-point

Direct to-the-point

Studenten maken samenvattingen voor studenten. Dat betekent: actuele inhoud waar jij écht wat aan hebt. Geen overbodige details!

Veelgestelde vragen

Wat krijg ik als ik dit document koop?

Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.

Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?

Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.

Van wie koop ik deze samenvatting?

Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper RietmanJade. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.

Zit ik meteen vast aan een abonnement?

Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,39. Je zit daarna nergens aan vast.

Is Stuvia te vertrouwen?

4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)

Afgelopen 30 dagen zijn er 69052 samenvattingen verkocht

Opgericht in 2010, al 15 jaar dé plek om samenvattingen te kopen

Begin nu gratis
€5,39  1x  verkocht
  • (0)
In winkelwagen
Toegevoegd