Samenvatting Psychopathologie
Hoofdstuk 1: psychische aandoeningen
Wanneer heeft iemand een psychische stoornis
1. Abnormaal/afwijkend gedrag bij een persoon:
a. Kenmerken van de persoon
b. Tijd en plaats van het gedrag (bv. boos worden in een situatie waar dit ongepast is)
c. Waarden en normen van heersende cultuur → in westerse benaderingen wordt
gekeken naar het brein zonder context en vanuit grote financiële belangen
2. Ernstige beperking in het sociaal of beroepsmatig functioneren (distress; lijdensdruk)
3. Beschreven in termen van de psychiatrie; wetenschappelijke consensus
DSM-5
Classificatiesysteem van psychische stoornissen
o Symptomen: kenmerk of klacht
o Syndromen: groep van symptomen
Classificeren: Kijken binnen welke categorie het gedrag past
Diagnosticeren (structuurdiagnose): Totale plaatje van iemand compleet. Gedrag, oorzaak
van gedrag, oplossing van gedrag. Gevaar dat er te snel gediagnosticeerd wordt door snelle
aannames van oorzaak → stigmatisering
o Structuurdiagnose = hoe iemand leven eruit ziet
Indiceren: indicatie vaststellen voor behandeling/begeleiding
Medisch model
Pluspunten:
+ Herkenning/erkenning
+ Communiceren (dezelfde taal; wetenschappelijke consensus)
+ Onderzoek
+ Behandelmogelijkheden
Minpunten
Simplistisch
Labeling
Stigmatisering
Medicalisering
Cultuur-maatschappelijk-tijdsgebonden
, ‖ Pagina |2
Volgens het Trimbos instituut
Ruim 4 op de 10 mensen hebben ooit in hun leven één of meerdere psychische
aandoeningen gehad (43%)
Drie hoofdgroepen – stemmingsstoornissen, angststoornissen en middelenstoornissen –
komen elk ongeveer even vaak voor: 1 op de 5 mensen heeft ooit een dergelijke stoornis
gehad.
Hoofdstuk 1
Positieve gezondheid (= bruikbaar werkmodel)
“Gezondheid is het vermogen zich aan te passen en eigen regie te voeren, in het licht van sociale,
fysieke en emotionele uitdagingen van het leven” (dus gezondheid is geen toestand, maar een vermogen om
zich aan te passen en regie te voeren).
Lichaamsfuncties Medische feiten Fitheid/conditie
Ervaren gezondheid Je gezond voelen
Lichamelijk functioneren Eten/drinken
Klachten en pijn Slapen
Energie Bewegen
Mentaal Cognitief functioneren Concentreren
welbevinden Eigenwaarde en respect Jezelf accepteren
Gevoel controle te hebben Vrolijk zijn
Veerkracht Omgaan met verandering
Je situatie begrijpen Onthouden
Emotionele stabiliteit Communiceren
Zingeving Doelen of idealen nastreven Levenslust
Toekomstperspectief Blijven leren
Acceptatie Vertrouwen hebben
Zingeving Zinvol leven
Kwaliteit van Welbevinden Hoe je woont
leven Geluk beleven Je veilig voelen
Kunnen genieten Lekker in je vel zitten
Levenslust Gelukkig zijn
Ervaren gezondheid Genieten
Balans ervaren Rondkomen met je geld
Meedoen Sociale en communicatieve vaardigheden Serieus genomen worden
Sociale contacten Samen leuke dingen doen
Betekenisvolle relaties Steun van anderen
Geaccepteerd worden en van betekenis Erbij horen
zijn voor anderen
Betekenisvol werk Zinvolle dingen doen
Maatschappelijke betrokkenheid Interesse in de maatschappij
Dagelijks Mogelijkheden voor algemene dagelijkse Hulp kunnen vragen
functioneren levensverrichtingen (ADL) Omgaan met tijd/geld
Werkvermogen Kunnen werken
Gezondheidsvaardigheden Je grenzen kennen
Zorgen voor jezelf
, ‖ Pagina |3
Psychische klachten
Problemen in psychisch functioneren
o Problemen in de hantering van stressvolle situaties
o Problemen met eigen zelfbeeld
o Problematische, niet-functionele opvattingen, overtuigingen of gedachtegangen
o Problematische gevoelens, emoties en impulsen
o Problematisch gedrag
Invloed op alle terreinen van het leven
Mensen in de directe omgeving van de persoon met psychische klachten lijden mee
KOPP (kinderen van ouders met psychische problemen) hebben drie keer grotere kans om
op volwassen leeftijd psychische problemen te ontwikkelen dan kinderen die opgroeien bij
psychisch gezonde ouders
, ‖ Pagina |4
Medische benadering psychische klachten
Klassieke medische benadering: benadering van psychische problemen als (hersen)ziekten of
ziekteverschijnselen. Stoornissen en problemen staan centraal. Op basis van die verschijnselen
wordt een diagnose gesteld, waar medicijnen en behandeling op gezet wordt. Diagnose wordt
behandeld, in plaats van de persoon.
Ontwikkelingen:
Verschuiving van denken in diagnoses naar denken in symptoomnetwerken
o Symptoomnetwerken: hangen samen en versterken elkaar. Zorgt voor comorbiditeit.
o Brugsymptomen: symptomen die bij beide diagnoses voorkomen
o Basis voor diagnostiek en behandeling op maat
Aandacht voor de betekenis van zogenoemde ‘transdiagnostische factoren’
o Transdiagnostische factoren: overeenkomende kenmerken die niet specifiek aan een
diagnostische categorie zijn gebonden maar door de grenzen van deze categorieën
heenlopen.
▪ Overeenkomende biologische factoren (erfelijke aanleg, informatieverwerking,
motivationele processen)
▪ Overeenkomende psychologische kenmerken (laag zelfbeeld, onzekerheid,
faalangstigheid, perfectionisme)
▪ Overeenkomende gedragingen en symptomen (vermijdingsgedrag, verslaving,
dwangmatig gedrag, sombere en/of angstige gevoelens, slaapklachten, dissociatieve klachten
of psychotische ervaringen)
▪ Traumatische ervaringen in het verleden (meest gemeenschappelijke factor bij
psychisch lijden. Geweld en agressie in jeugd, fysieke of emotionele mishandeling, seksueel
misbruik of pesten)
▪ Dezelfde therapieën zijn werkzaam (Cognitieve gedragstherapie, schematherapie,
Emotionally Focused Therapy, traumaverwerking, creatieve therapie, psychomotore therapie,
dramatherapie, muziektherapie en speltherapie)
Stress-kwetsbaarheidmodel
Een psychische aandoening of psychische ontregeling ontstaat door een combinatie van
enerzijds de kwetsbaarheid van het individu en anderzijds allerlei vormen van stress die hij
in zijn leefomgeving ervaart
