Het document bevat:
- aantekeningen van de hoorcolleges en werkgroepen volledig
- alle jurisprudentie
- samenvatting van verplichte literatuur en aanvullende artikelen
Zie ook mijn andere documenten voor een schematisch overzicht van alle jurisprudentie.
Materieel strafrecht: Hoorcollege en jurisprudentie - week 1
Datum: 28 april 2023
Onderwerpen: wederrechtelijkheid en schuld
Jurisprudentielijst:
HR 25 september 2018, NJ 2019/453, m.nt. H.D. Wolswijk (Sliding)
HR 31 oktober 2006, NJ 2007/79, m.nt. Keijzer (Leestafel zooien)
HR 15 oktober 1996, NJ 1997/199, m.nt. A.C. 't Hart (Porsche)
HR 25 maart 2003, NJ 2003/552 (HIV-besmetting I)
HR 1 december 2015, NJ 2016/41, m.nt. P.A.M. Mevis (Vuurwerkbom op ME-bus)
HR 1 juni 2004, NJ 2005/252, m.nt. G. Knigge (Blackout)
HR 22 mei 2012, NJ 2012/488, m.nt. F.W. Bleichrodt (Roekeloosheid I)
HR 19 september 2017, NJ 2017/426, m.nt. N. Rozemond (Roekeloosheid II)
1
,Voorwaarden voor strafbaarheid
Vier voorwaarden voor strafbaarheid:
1) Een menselijke gedraging
2) Die onder een wettelijke delictsomschrijving valt (legaliteitsbeginsel)
3) Die wederrechtelijk is
4) En die aan schuld te wijten is
Het legaliteitsbeginsel en wederrechtelijkheid zijn de objectieve zijde van het delict. De gedraging en de
schuld zijn de subjectieve zijde van het delict.
Het begrip wederrechtelijkheid
Wederrechtelijkheid heeft betrekking op gedragingen die normen overschrijden. Delictsomschrijvingen
berusten op het gehele objectieve geschreven en ongeschreven recht dat geldt in de samenleving.
Wederrechtelijk gedrag is gedrag dat strijdig is met de normen die in de samenleving gelden. Niet al het
wederrechtelijk gedrag is strafbaar: slechts een deel van alle gedragingen zijn wederrechtelijk en slechts
een deel daarvan is strafbaar gesteld.
Het strafrecht wordt gezien als ultimum remedium: de wetgever moet doorgaans eerst andere manieren
zoeken om normschendingen tegen te gaan of te voorkomen.
Iedere delictsomschrijving omschrijft een wederrechtelijke gedraging. Vervulling van deze omschrijving
betekent dat er sprake moet zijn van een wederrechtelijke gedraging. Het vervullen van de
delictsomschrijving levert dus in ieder geval het vermoeden van wederrechtelijkheid op.
Wederrechtelijkheid als bestanddeel
Verschillende vormen van wederrechtelijkheid in de delictsomschrijving:
Wederrechtelijkheid als stilzwijgend element van het strafbaar feit.
In veel gevallen staat de wederrechtelijkheid niet letterlijk in de delictsomschrijving, omdat iedere
delictsomschrijving al een omschrijving is van een wederrechtelijke gedraging.
Het begrip wederrechtelijkheid als bestanddeel letterlijk in de delictsomschrijving opnemen.
Uitzonderingen op de hoofdregel dat het meestal een element is. Synoniemen kunnen zijn: ‘zonder
daartoe gerechtigd te zijn’ ‘zonder voorafgaande toestemming’ ‘zonder verlof van het bevoegd gezag’
‘mishandeling’.
Het doel van het opnemen van wederrechtelijkheid als bestanddeel is om aan te geven dat sommige
situaties niet strafbaar zijn, hoewel ze wel onder de delictsomschrijving vallen.
Bestanddeel wederrechtelijkheid: enge opvatting
In iedere strafbepaling het begrip wederrechtelijk op een eigen manier moet worden uitgelegd en dus een
specifieke betekenis heeft. Deze betekenis komt overeen met het doel en de strekking van de bepaling:
facetwederrechtelijkheid. Dit omdat het geheel van het begrip wederrechtelijkheid, slechts op een facet
van toepassing is.
Bestanddeel wederrechtelijkheid: ruime opvatting
In strijd met het objectieve recht. De wederrechtelijkheid is gelijk aan de betekenis van het element
wederrechtelijkheid. Wederrechtelijkheid kan dan worden bewezen als de gedraging in strijd is met het
objectieve recht. Het gevolg van deze interpretatie is dat de reikwijdte van de strafbaarheid groot is.
Formele en materiële wederrechtelijkheid
Leer van de formele wederrechtelijkheid
2
, Het overtreden van de strafwet leidt tot wederrechtelijk handelen, tenzij de wet dat zelf opheft middels
een rechtvaardigingsgrond.
Leer van de materiële wederrechtelijkheid
De wederrechtelijkheid van een daad ontbreekt op gronden die niet door de wet zijn voorzien. Er zijn vier
manieren om tot het oordeel te komen dat de wederrechtelijkheid in materiële zin ontbreekt, zonder dat
de formele wet voorziet in een grond waarop de gedraging als gerechtvaardigd kan worden aangemerkt:
de leer van de materiële wederrechtelijkheid, de leer van de sociale adequatie, de leer van de
subsocialiteit en de creatieve interpretatie.
Leer van de materiële wederrechtelijkheid
Hiervan is sprake wanneer de wederrechtelijkheid ontbreekt op gronden die niet in de strafwet staan. Op
deze rechtvaardigingsgrond kan slechts in zeer uitzonderlijke gevallen een beroep worden gedaan.
Volgens sommigen is dit aanvaard in het Veeartsarrest. De Rb. kwam met het begrip ‘ontbreken van de
materiële wederrechtelijkheid’. Het Hof en HR ging hier niet in mee, omdat de rechter de rol van de
wetgever overneemt door de wet opzij te zetten.
De leer van de sociale adequatie
Deze leer neemt als uitgangspunt dat handelen niet strafbaar is indien die handelingen passen in het
verwachtingspatroon dar van de betreffende persoon in zijn functie mag worden verwacht. Handelingen
die passen in het verwachtigingspatroon van de maatschappelijke participanten zijn adequaat en
functioneel te noemen binnen de historisch bepaalde maatschappelijke orde.
Garantenstellung: maatschappelijke functies kunnen ook extra dimensie toevoegen door een zwaardere
verantwoordelijkheid vanwege de functie.
De leer van de subsocialiteit
De heer Vrij stelde voor om naast wederrechtelijkeid en schuld ook subsocialiteit op te nemen als
voorwaarde voor strafbaarheid. Het zou dan gaan om ‘gevaar voor de samenleving’.
De creatieve interpretatie
Deze leer houdt in dar de rechter in de wettelijke delictsomschrijving een of meer aspecten van
wederrechtelijkheid inleest op grond van veroorlovende normen die worden ontleend aan andere
rechtsgebieden, algemene rechtsbeginselen of rechtsgewoonten. Deze normen kunnen een
strafbaarstelling ten grondslag liggende normen aanvullen, inkrimpen of vervangen.
Aanvaarde interpretaties en excepties
Alleen de leer van de creatieve interpretatie is in de praktijk aanvaard en daarnaast zijn er een aantal
algemeen aanvaarde excepties. Dit zijn uitzonderingen aanvaard waarbij gedrag dat wordt strafbaar
gesteld door een delictsomschrijving als gerechtvaardigd wordt gezien:
Gedragingen op basis van verzetsrecht;
Wanneer men zich ten tijde van oorlog aansluit bij de vijand.
Instemming van de gelaedeerde;
Delicten gepleegd met toestemming van het slachtoffer zullen geen strafvervolging opleveren. Een
uitzondering hierop is beroving van het leven.
Sport & spel: in beginsel is er sprake van sociaal adequaat handelen, tenzij er zo ruw wordt gehandeld en
spelregels zodanig worden overtreden dat instemming daarop geen betrekking kan hebben. Zie de
arresten Sliding en Leestafel zooien.
Gedragingen op basis van het tuchtigingsrecht;
3
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper Kxlly. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €7,09. Je zit daarna nergens aan vast.
