Zeer uitgebreide samenvatting van het vak klinische gezondheidspsychologie in de geneeskunde. De samenvatting bevat alle stof uit de hoorcolleges. Afbeeldingen, tabellen en voorbeelden zijn verwerkt om de stof te verduidelijken.
Het vak wordt gegeven in de vierde periode van collegejaar
Klinische gezondheidspsychologie in de geneeskunde
Hoorcollege 1
De relatie tussen geest en lichaam: een korte geschiedenis
Prehistorie
Tijdens de prehistorie hadden mensen al in de gaten dat geest en lichaam invloed hebben op
elkaar. Ze dachten dat ziekten ontstaan als boze geesten het lichaam binnendringen. De
behandeling bestond dan ook uit pogingen om de geesten uit te drijven, bijvoorbeeld door
aderlatingen.
Oude Grieken
De oude Grieken hielden de humorale theorie van ziekte aan. Zij dachten dat ziekten
ontstonden wanneer de vier humoren (circulerende vloeistoffen van het lichaam) uit balans
waren. De oude Grieken maakten ook al een koppeling tussen lichaam en geest. De vier
humoren werden geassocieerd met persoonlijkheidstypes.
Vier humoren:
- Gele gal
o Geassocieerd met een boze instelling; makkelijk geïrriteerd, snel kwaad.
- Zwarte gal
o Geassocieerd met droefheid; neerslachtig, makkelijk depressief, introvert,
terneergeslagen stemming.
- Bloed
o Geassocieerd met een gepassioneerd temperament; vurig, energiek,
extravert.
- Slijm
o Geassocieerd met een relaxte benadering van het leven; kalm, rustig, vlak
affect.
De behandeling bestond uit het herstel van het evenwicht tussen de humoren.
Middeleeuwen
In de Middeleeuwen werd ziekte gezien als een straf van god. De behandeling bestond uit
het verdrijven van kwade krachten door het lichaam te martelen. Later werd dit vervangen
door gebed en goed doen.
Renaissance tot nu
In de Renaissance ontstond er betere wetenschappelijke kennis en beoordeling. Ook
ontstonden de eerste ziekenhuizen.
De praktijk is afhankelijk van laboratorium resultaten en gerapporteerde of waargenomen
lichamelijke factoren. Diagnose en behandeling zijn gebaseerd op organische en cellulaire
pathologie. Als resultaat hiervan ontstond het biomedisch model.
1
,Biomedisch model
Ziekte kan verklaard worden door te kijken wat er biologisch gezien in het lichaam gebeurd.
Er wordt gekeken naar afwijkende somatische lichaamsprocessen, zoals biochemische
onevenwichtigheden of neurofysiologische afwijkingen. Door dit model konden er veel meer
ziektes verklaard worden dan in de tijd van de oude Grieken.
Gezondheid wordt gezien als biochemisch of fysiek van aard. Psychologische en sociale
processen zijn grotendeels irrelevant voor het ziekteproces. Hierdoor kunnen niet alle
ziektes verklaren worden.
- Het vermindert ziekte tot processen op laag niveau.
- Het erkent sociale en psychologische processen niet als krachtige invloeden, het gaat
uit van een geest-lichaam dualisme.
- Het legt de nadruk op ziekte in plaats van op gedrag dat de gezondheid bevordert.
- Kan niet ingaan op complexiteit waarmee beroepsbeoefenaren worden
geconfronteerd.
o Als iemand in de collegezaal besmet is met covid, dan wordt niet elke student
die in die collegezaal zit ook ziek.
Bekeringshysterie
Het biomedische standpunt begon te veranderen met de opkomst van de moderne
psychologie. Hierin werd aangetoond dat psychologie ook een rol speelt bij ziekten.
Neuroloog Jean-Martin Charcot hypnotiseerde zijn patiënt. Hiermee laat hij zien dat als je
iets met de geest doet, dit ook het lichaam beïnvloedt. Freud werkte verder aan deze
theorie.
Specifieke onbewuste conflicten veroorzaken lichamelijke storingen die verdrongen
psychologische conflicten symboliseren; als je mentale problemen hebt, kan dit invloed
hebben op het lichaam.
Er ontstond een nieuw onderzoeksveld: psychosomatische geneeskunde.
Psychosomatische geneeskunde
Psychosomatische geneeskunde gaat over ziektes die veroorzaakt worden door mentale
(interne) problemen; specifieke ziekten (zweren, astma, hoge bloeddruk) komen voort uit
interne conflicten bij mensen.
Dunbar en Alexander brachten persoonlijkheidspatronen in verband met specifieke ziekten.
Als je een bepaalde persoonlijkheid hebt dan zal je een bepaalde ziekte eerder ontwikkelen.
- ‘Ulcer-prone personality’: iemand met een buitensporige behoefte aan
afhankelijkheid en liefde. Deze mensen zouden eerder maagzweren ontwikkelen,
omdat ze veel behoefte hebben aan aandacht en als ze dit niet krijgen dan krijgen ze
veel stress. Hierdoor komt er te veel maagzuur in de maag. Dit maagzuur kan je maag
aantasten en dan kan er een maagzweer ontstaan.
Er kwam kritiek op dit idee: een innerlijk conflict of een persoonlijkheidstype is niet genoeg
om een ziekte te veroorzaken.
Biopsychosociaal model
In 1977 bedacht Engel het biopsychosociaal model. Gezondheid en ziekte zijn het gevolg van
een samenspel van biologische, psychologische en sociale factoren. Om een diagnose te
kunnen stellen moet je naar alle drie de factoren kijken.
2
,Voordelen:
- Handhaaft dat processen op macroniveau voortdurend op elkaar inwerken om
gezondheid en ziekte te beïnvloeden.
- Benadrukt zowel gezondheid als ziekte.
Kritiek:
- Sociaal aspect niet goed vastgelegd in onderzoek.
- In de tijd bestuderen, complexe interactiesystemen verkennen.
Biomedisch vs biopsychosociaal model
Biomedisch model Biopsychosociaal model
- Gaat vooral over ziek zijn. - Drie factoren samen.
- Ziekte staat centraal. - Hele ervaring eromheen staat centraal.
Biomedisch model Biopsychosociaal model
Oorzaak Extern Biopsychosociale factoren
Rol van het gedrag Beperkt Groot
Behandeling Medische behadeling Patiënt en arts
Rol van de arts, patiënt, Arts Patiënt, systeem
systeem
Rol van gedragsfactoren van Beperkt Groot: zelfbeheer is
de behandeling belangrijk
Gezondheid-ziekte Geen continuüm Continuüm
Tegenwoordig wordt er vooral met het biopsychosociaal model gewerkt. Hierin is de relatie
tussen de arts en patiënt tweerichtingsverkeer, waardoor de patiënt veel meer betrokken is
bij het hele proces. Hierdoor zijn ze ook veel meer therapietrouw, zijn behandelingen
effectiever en los je bepaalde aandoeningen eerder op.
Klinische implicaties van het biopsychosociale model
Het model geeft inzicht in de interacterende rol van biologische, psychologische en sociale
factoren, wat bijdraagt aan het stellen van een diagnose. De nadruk ligt op de relatie tussen
patiënt en behandelaar, die verbetert door:
- Het gebruik van (zorg)diensten door de patiënt.
- De doeltreffendheid van de behandeling.
- De snelheid waarmee ziekte wordt opgelost.
3
, Epidemiologie
Top 10 van aandoeningen op basis van prevalentie in 2018
- In Nederland hebben mensen vooral last van nek- en rugklachten.
- Door deze statistieken bij te houden kunnen er inschattingen worden gemaakt over
hoeveel mensen er ziek gaan worden en wat voor zorg ze nodig zullen hebben; je
kunt een inschatting maken van de grootte van de patiëntenpopulatie.
Top 10 sterfte op basis van doosoorzaken in 2020
- Covid-19 is de eerste doodsoorzaak in 2020.
- Als je één categorie zou maken voor kanker, dan zou die waarschijnlijk bovenaan
staan. Dit geldt ook voor hart- en vaatziekten.
Prevalentie chronische aandoeningen op 1 januari 2021.
- 59% van de Nederlanders heeft tenminste één chronische aandoening.
- Een kwart van de kinderen tussen 0 en 4 jaar hebben al een chronische aandoening.
- Meer dan 95% van de mensen ouder dan 75 heeft minstens één chronische
aandoening.
- 87% van de mensen ouder dan 75 heeft twee of meer chronische aandoeningen.
Het is vaak moeilijk te achterhalen waar klachten precies vandaan komen, omdat zoveel
mensen meerdere aandoeningen hebben. Bij behandeling moet er dan ook rekening
gehouden worden met alle aandoeningen die een patiënt heeft.
Geestelijke problemen en lichamelijke ziekte
De gedachtegang is dat psychologie vooral psychische problemen oplost en de geneeskunde
vooral fysieke problemen. Er zijn iets meer grijze gebieden.
- Wat is het verband tussen psychische problemen en ziekte/aandoeningen?
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper diedevanbezouw. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,29. Je zit daarna nergens aan vast.
