Sociale Psychologie
Aronson, Wilson en Akert, Druk 8
Hoofdstuk 1
Psychologie De wetenschap van het gedrag en de psychische processen van het
individu
Sociale psychologie De wetenschappelijke studie naar de manier waarop gedachten,
gevoelens en gedragingen van mensen worden beïnvloed door de
werkelijke of imaginaire aanwezigheid van andere mensen (bijv.
ouders, vrienden, werkgever, leraren, vreemden). In feite de gehele
sociale situatie
Sociale invloed Het effect dat de woorden, daden of alleen al de aanwezigheid van
andere mensen hebben op onze gedachten, gevoelens, attitudes of
gedrag
Construct De manier waarop mensen de sociale wereld waarnemen, begrijpen
en interpreteren
Determinant Bepalende factor in een ontwikkeling of toestand
Individuele verschillen Die aspecten van de persoonlijkheid van mensen die hen
onderscheiden van andere mensen. Hoort bij
persoonlijkheidspsychologie
Fundamentele attributiefout Neiging om de mate waarin iemands gedrag wordt veroorzaakt door
interne, dispositionele factoren te overschatten en de rol van
externe, situationele factoren te onderschatten (bijv. serveerster
doet chagrijnig en je denkt eerder dat het een vervelend persoon is
dan dat je eraan denkt dat ze misschien wel iets heel naars heeft
meegemaakt vandaag)
Behaviorisme Stroming in de psychologie die de stelling verdedigt dat men, om
menselijk gedrag te kunnen begrijpen, slechts hoeft te kijken naar
de bekrachtigende eigenschappen van de omgeving – dat wil
zeggen: hoe positieve en negatieve gebeurtenissen in de omgeving
verband houden met specifieke gedragingen. Subjectieve zaken als
denken en voelen hoeft hier niet bij betrokken te worden
Gestaltpsychologie Stroming in de psychologie die het belang benadrukt van het
bestuderen van de persoonlijke (subjectieve) manier waarop een
object wordt waargenomen (het gestalt of geheel), in plaats van het
bestuderen van de manier waarop de objectieve, fysieke
eigenschappen van het object zijn samengevoegd
Positief zelfbeeld (zelfwaardering) Evaluatie van mensen van hun eigen eigenwaarde, dat wil zeggen:
de mate waarin ze zichzelf beschouwen als goed, competent en
beschaafd. Mensen kiezen vaak zichzelf goed voelen en daarvoor
wereld vervormen boven accuraat beeld van de wereld vormen
Sociale cognitie Hoe mensen denken over zichzelf en de sociale wereld; specifieker:
hoe mensen sociale informatie selecteren, interpreteren, herinneren
en gebruiken om oordelen te vormen en beslissingen te nemen
Sociale invloed
Rechtstreekse pogingen tot overreding:
Iemand probeert opzettelijk het gedrag van een ander te veranderen (bijv. wanneer
reclamemakers subtiele technieken toepassen om ons over te halen een specifiek merk
tandpasta te kopen, of bij verkiezingscampagne waarbij soortgelijke technieken worden gebruikt
om ons over te halen op een bepaalde politieke partij te stemmen, of als vrienden zeggen: kom
op neem nog een biertje, iedereen neemt er een). Vormen een groot deel van onderzoeksterrein
sociale psychologie.
,Maar:
Begrip ‘sociale invloed’ is voor sociaal psycholoog breder dan pogingen van ene persoon om gedrag
van ander persoon te veranderen
Sociale invloed gaat verder dan gedrag; omvat zowel onze gedachten en gevoelens als onze
zichtbare handelingen
Sociale invloed heeft meer uitingsvormen dan alleen opzettelijke pogingen tot overreding.
Door alleen al aanwezigheid van anderen wordt ons gedrag beïnvloed of hoeven niet eens
aanwezig te zijn (bijv. we worden geregeerd door goed- of afkeuring van onze ouders,
vrienden, leraren en door de reactie die we van hen verwachten). Soms botsen deze
invloeden (bijv. als jonge mensen gaan studeren en geconfronteerd worden met verschillen
tussen waarden en overtuigingen die ze van thuis hebben meegekregen, en die van
medestudenten of docenten) :sociaal psychologen vooral geïnteresseerd in vraag wat er dan
in het hoofd gebeurd)
Probleem bij mensen vragen ‘waarom?’: mensen zijn zich vaak niet bewust van oorsprong van hun
eigen reacties en gevoelens. We voelen ons vaak beter als we iemand de schuld kunnen geven. Het
reduceert onze verwarring, maar mag geen vervanging zijn voor een grondig inzicht in de
complexiteit van situaties (bijv. afvragen wat voor ‘gestoorde gekken’ aanslag van 9/11 hebben
gepleegd: uit onderzoek blijkt dat veel zelfmoordterroristen geestelijk gezond en meestal
hoogopgeleid zijn).
Sociaal psychologen
Je kan pas begrijpen hoe mensen door sociale wereld worden beïnvloed als je begrijpt hoe ze
die sociale wereld waarnemen, begrijpen en interpreteren, is belangrijker dan weten wat de
objectieve eigenschappen van die sociale wereld precies zijn (bijv. als je wilt weten of Jonas
Anna mee gaat vragen op date, kan je beter onderzoeken hoe Jonas Anna haar gedrag naar
hem interpreteert dan dat je alleen naar details van Anna haar gedrag kijkt. Als ze naar hem
lacht kan jij dit opvatten als dat ze hem leuk vindt, maar hij kan dit interpreteren als gewone
beleefdheid)
Willen weten welke verklaring ergens voor het meest waarschijnlijk is. Daarvoor is serie
wetenschappelijke methoden ontworpen waarmee we onze aannames, vermoedens en
ideeën over menselijk sociaal gedrag empirisch (op waarneming/onderzoek gebaseerd) en
systematisch kunnen testen
Gedrag niet primair op persoonlijkheidsfactoren proberen te verklaren: machtige rol sociale
invloed is essentieel
Analyseniveau: individu in de context van een sociale situatie
Doel: identificeren van de universele eigenschappen van de menselijke natuur die maken dat
iedereen gevoelig is voor sociale invloed, onafhankelijk van sociale klasse of cultuur en
culture verschillen ontdekken in manier waarop deze wetten tot uiting komen
Bewegen zich tussen gebied sociologie en persoonlijkheidspsychologie
Macht van de situatie
Ogenschijnlijk onbelangrijke kenmerken van de sociale situatie kunnen een enorme invloed hebben
die veel groter is dan de verschillen tussen de persoonlijkheden van de betrokkenen (bijv. toen werd
gezegd dat een spel beursspel heette reageerde 2/3 competitief en toen ze gemeenschapsspel
hoorden reageerde maar 1/3 competitief, ligt dus niet aan persoonlijkheid of je liever coöperatief of
competitief speelt maar de naam van spel heeft invloed op het gedrag)
Macht van sociale interpretatie
, Sociale situatie= de objectieve eigenschappen van de situatie te bepalen, zoals hoe belonend die
situatie is voor mensen, en vervolgens te kijken naar het gedrag dat door die objectieve
eigenschappen ontstaat
Behaviorisme
Gedrag gevolgd door beloning kans groot dat we ermee doorgaan
Gedrag gevolgd door straf kans groot dat het afneemt en verdwijnt
Vergeten het belang van de manier waarop mensen hun omgeving interpreteren
Gestaltpsychologie
Je kan onmogelijk bepalen hoe een object wordt waargenomen wanneer je alleen de
bouwstenen van de perceptie in aanmerking neemt. Geheel is anders dan som der delen.
Richten op fenomenologie van de waarnemen – op hoe een object op hem of haar overkomt
– in plaats van op de afzonderlijke objectieve elementen van het object
Kurt Lewin (grondlegger van moderne experimentele sociale psychologie
Paste Gesaltprincipes ook op sociale perceptie (manier waarop mensen andere mensen en
hun motieven, intenties en gedragingen waarnemen) toe. Gegeven situatie beschouwen
door de ogen van degene van wie men wil weten hoe hij of zij deze sociale omgeving
construeert
Lee Ross
Naïef realisme= de overtuiging dat ieder van ons dingen waarneemt ‘zoals ze echt zijn’.
Als andere mensen dezelfde dingen anders zien zijn zij bevooroordeeld. Onderhandelingen
lopen vaak op niets uit: beide partijen gaan ervan uit dat andere redelijke mensen de dingen
op dezelfde manier zien als zij. Zelfs als beide partijen erkennen dat de ander kwesties
anders waarneemt denken beide dat de ander bevooroordeeld is, terwijl zij zelf objectief zijn
en vinden dat hun eigen waarneming van de werkelijkheid de basis voor overeenstemming
zou moeten zijn
Basisprincipes van informatie verwerken
Betekenisgeving
Cognitieve efficiëntie
Quick and dirty informatie verwerken. Vooral als persoon of situatie niet belangrijk voor je is.
Als dit wel het geval is, is er minder kans op vertekening
Motivationele vertekening
Positief beeld van jezelf of anderen handhaven en behoefte aan consistentie
Fundamentele menselijke motieven
Mensen zijn complexe organismen: op elk willekeurig moment liggen er allerlei elkaar overlappende
motieven ten grondslag aan onze gedachten en gedragingen (bijv. honger, dorst, angst, een
verlangen om dingen onder controle te hebben en de belofte aan liefde, gunsten of andere
beloningen). 2 van deze motieven zijn essentieel:
De behoefte om ons goed te voelen over onszelf
De behoefte om de wereld accuraat waar te nemen
Meestal proberen deze twee ons in tegengestelde richting te
trekken, waardoor we, om de wereld accuraat te kunnen
waarnemen, niet anders kunnen dan het feit onder ogen
zien dat we ons idioot of immoreel hebben gedragen (bijv.
dilemma: of terugtrekken uit oorlog waar veel geld in
gestoken is en veel doden zijn gevallen en als falend persoon
gezien worden of doorgaan en intensiveren en als groots
persoon worden gezien) Festinger: op dit moment kunnen
we waardevolste inzichten verwerven in werking van
menselijke gevoel en gedachten.
