gedeeltelijke samenvatting van de hoofdstukken 3, 7, 11 (4 en 5) uit het boek Biological psychology van J. Kalat (13de editie). Let op! H4 en 5 zijn slechts gedeeltelijk samengevat.
Week 2: H3 anatomy and research methods
3.1 structuur van het zenuwstelsel
Terminologie om het zenuwstelsel te beschrijven
Neuroanatomie is de anatomie van het zenuwstelsel. Het zenuwstelsel is opgebouwd uit
vele neuronen en synapsen. Deze hebben allemaal gespecialiseerde functies, maar voeren
deze altijd uit in samenwerking. Het zenuwstelsel is opgebouwd uit:
1. Het centrale zenuwstelsel (CZS): brein en ruggengraat
2. Het perifere zenuwstelsel (PZS): verbind het brein en ruggenmerg met de rest van het
lichaam. Bestaat uit twee ‘delen:’
1) Somatisch zenuwstelsel: controleren van vrijwillige spieren en transporteert
zintuiglijke informatie naar het CZS.
2) Autonomisch zenuwstelsel: controleren van onvrijwillige spieren (hart en
organen). Onderscheid tussen:
- Sympathisch: kost energie
- Parasympatisch: bespaart energie
Er worden verschillende termen gebruikt om delen van het brein aan te
duiden:
- Dorsaal: bovenkant van het brein (richting de rug bij
dieren)
- Ventraal: onderkant van het brein (richting de buik
bij dieren)
- Sagittaal, horizontaal en coronaal (of frontaal) vlak
De ruggengraat
De ruggengraat is deel van het CZS en communiceert met alle
zintuiglijke organen en spieren behalve die in het hoofd. Aan beide
kanten van de ruggengraat zit een sensorische én motorische zenuw
verbonden. De binnenkomende, dorsale, wortels bevatten sensorische
informatie en de exciterende, ventrale, wortels motorische informatie.
De cellichamen van de zintuiglijke neuronen bevinden zich buiten de
ruggengraat en heten: dorsale wortel ganglia (dit is meervoud voor ganglion, wat een
‘neuronencluster’ betekent). De cellichamen van motorische neuronen bevinden zich binnen
de ruggengraat. In de H-vormige grijze materie van de ruggengraat zitten veel cellichamen
en dendrieten. De (gemyeliniseerde) axonen van deze neuronen bevinden zich in de witte
materie. Ieder deeltje van de ruggengraat verstuurt zintuiglijke informatie naar het brein en
ontvangt motorische commando’s van het brein. Alle informatie wordt getransporteerd door
de axonen.
,Het autonomische zenuwstelsel
Het autonome zenuwstelsel bestaat uit neuronen die informatie vangen van en commando’s
sturen naar het hart en de organen. Het bestaat uit twee delen:
1. Het sympathische zenuwstelsel: ook wel het ‘fight-or-flight systeem’ genoemd omdat
het de organen voorbereid op activiteit. Hierbij kun je denken aan het versnellen van
de ademhaling of hartslag.
2. Het parasympatisch (craniosacraal) zenuwstelsel: wordt ook wel het ‘rust en verteer
stelsel’ genoemd omdat het de niet-spoedeisende reacties faciliteert, zoals het
verteringssysteem. Het parasympatisch zenuwstelsel bevordert ook seksuele
opwinding zoals een erectie.
Het parasympatisch zenuwstelsel is het tegenovergestelde van het sympathisch
zenuwstelsel. Waar het sympathisch zenuwstelsel de hartslag versnelt, vermindert het
parasympatisch zenuwstel het. Toch zijn beide stelsels constant actief en prikkelen vele
stimuli delen van beide systemen.
Het parasympathisch zenuwstelsel staat ook bekend als het craniosacraal zenuwstelsel
omdat het bestaat uit hersen(cranial)zenuwen en de sacrale ruggengraat (5 wervels aan de
onderkant van de ruggengraat. De parasympathische ganglia (neuronenclusters) zijn
verbonden aan de ruggengraat via lange preganglionaire axonen en bevinden zich dicht bij
de organen. Korte postganglionaire vezels verbinden deze parasympathische ganglia met de
organen zelf. De parasympathische ganglia zijn niet verbonden aan elkaar waardoor ze
onafhankelijker werker dan de sympathische ganglia.
De axonen van het parasympathisch zenuwstelsel laten de neurotransmitter acetylcholine
vrij op de organen, terwijl de meeste sympathische zenuwstelselaxonen norepinefrine
loslaten. Door dit onderscheid exciteren of inhibiteren bepaalde drugs het ene systeem of
het andere. Medicijnen tegen verkoudheid bijvoorbeeld inhiberen parasympathische
activiteit (de stroom van sinusvloeistof) en exciteren hierdoor sympathische activiteit
(verhoogde hartslag, opwinding etc.).
Het achterbrein
De hersenen bestaan uit drie delen: het achterbrein, het middenbrein en het voorbrein. Het
achterbrein bestaat uit de medulla, pons en het cerebellum. De medulla, pons, middenbrein
en bepaalde structuren van het voorbrein vormen de hersenstam. De medulla kan
beschouwd worden als een verlenging van de ruggengraat. Het hoofd en de organen zijn
verbonden aan de medulla door middel van 12 paren hersenzenuwen. De hersenzenuwen
afkomstig uit de medulla controleren vitale reflexen zoals ademhaling. Opiaat receptoren
zijn overvloedig in de medulla en onderdrukken activiteit waardoor ze een gevaarlijke
vermindering in hartslag en ademhaling kunnen produceren.
De pons bevat net als de medulla kernen van verschillende hersenzenuwen. De pons is
eigenlijk een soort brug waarop axonen uit de verschillende hersenhelften ‘oversteken’ naar
de tegenovergestelde kant van de ruggengraat waardoor de linkerhersenhelft de
, rechterkant van het lichaam, en de rechterhersenhelft de linkerkant van het lichaam
bestuurd.
Het cerebellum levert een grote bijdrage aan de controle van beweging. Het is o.a. een
belangrijke structuur voor balans en coördinatie, timing, shiften van attentie, leren en
conditioneren.
Het middenbrein
De bovenkant van het middenbrein wordt het tectum genoemd. De zwellingen aan beide
kanten van het middenbrein heetten de superieure colliculus (zien) en de inferieure
colliculus (horen). Beiden zijn belangrijk voor de verweking van sensorische informatie.
Onder het tectum ligt de tegmentum. De substantia nigra is een soort dopamine-bevattende
route in het middenbrein waarmee paraatheid voor beweging gefaciliteerd wordt.
Het voorbrein
Het voorbrein bestaat uit twee hemisferen die de tegenovergestelde kant van het lichaam
besturen (de linkerhersenhelft bijv., bestuurt de rechterkant van het lichaam). De buitenkant
van het voorbrein wordt de cerebrale cortex genoemd. Hieronder bevinden zich structuren
zoals de thalamus en de basale ganglia. Het limbisch systeem vormt grens om de hersenstam
en bestaat uit de reukbol, hypothalamus, hippocampus, amygdala en cingulaire cortex. de
functies van deze structuren zijn als volgt:
- Amygdala: evalueren van emotionele informatie (vooral angst)
- Hypothalamus: controle van eten, drinken, temperatuur en reproductieve
gedragingen
Thalamus
De thalamus komt overeen met twee kleine avocado’s die naast elkaar zitten in beide kanten
van het brein (eentje in de linker en de ander in de rechter). De thalamus wordt ook wel
gezien als ‘relay-station’ doordat de meeste sensorische informatie (m.u.v. olfactorische
informatie) eerst naar de thalamus gaat. Hier wordt deze informatie verwerkt en de output
naar de cerebrale cortex gestuurd. De cerebrale cortex stuurt ook weer bepaalde belangrijke
informatie terug naar de thalamus waardoor de nadruk op deze input wordt gelegd.
Hypothalamus en hypofyse
Door zenuwen en het loslaten van hormonen geeft de hypothalamus signalen door naar de
hypofyse waardoor deze de hormoonafgifte aanpast. Schade aan de hypothalamische
nucleus leidt tot abnormaliteiten in gemotiveerd gedrag. de hypofyse is een endocriene klier
die is verbonden aan de hypothalamus. In reactie op de hypothalamus creëert de hypofyse
hormonen die via het bloed naar organen worden gevoerd.
Basale ganglia
De basale ganglia is een groep subcorticale structuren (caudate nucleus, de putamen en de
globus pallidus) die lateraal (aan de buitenzijde) van de thalamus ligt. De basale ganglia is
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper nelebijker. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,92. Je zit daarna nergens aan vast.
