INLEIDING SOCIAAL RECHT
Hoorcollege aantekeningen
KIMBERLEY DRENT
Niet doorsturen
Kimberley Drent – Niet doorsturen!
,Inhoud
Hoorcollege 1 – Inleiding ........................................................................................................................ 2
Hoorcollege 2 – Inleiding en personele werkingssfeer ......................................................................... 13
Hoorcollege 3 – Het waarborgen van een sociaal minimum ................................................................ 18
Hoorcollege 4 – Het recht op (minimum)loon ...................................................................................... 24
Hoorcollege 5 – Ziekte en arbeidsongeschiktheid ................................................................................ 32
Hoorcollege 6 – Bedingen en wijziging arbeidsvoorwaarden ............................................................... 40
Hoorcollege 7 – Ontslagrecht I .............................................................................................................. 49
Hoorcollege 8 – Ontslagrecht II ............................................................................................................. 58
Hoorcollege 9 – Collectief AR: cao- en stakingsrecht ............................................................................ 66
Hoorcollege 10 – WW en bijstand ........................................................................................................ 72
Hoorcollege 11 – Medezeggenschap .................................................................................................... 79
Hoorcollege 12 – Internationaal en Europees sociaal recht ................................................................. 90
Hoorcollege 13 – bespreking oefententamen....................................................................................... 95
1
Gemaakt door Kimberley Drent – Niet doorsturen!
,Hoorcollege 1 – Inleiding
Ontstaan en functies AR
Als de docent het over arbeidsrecht heeft, dan bedoelt zij dat in ruime zin. Zowel het arbeidsrecht in
beperkte zin en socialezekerheidsrecht valt daaronder, dus aangeduid als sociaal recht. Dan is de
eerste vraag waartoe het arbeidsrecht dient. Dat is een enorm uitgebreid stelsel van regels, zowel op
Nederlands als op Europees niveau en zelfs op Internationaal niveau. Om die vraag te kunnen
beantwoorden; waarom is dat ooit ontstaan? Daarvoor moet je terug naar begin van de industriële
revolutie. Daar begon het besef door te dringen dat het werken in Nederland niet helemaal lekker
ging. Mensen werkten in zware fabriekspanden en op het land, het werk was gevaarlijk, er was geen
bescherming tegen gevaren zoals lawaai, ongelukken, lange werkdagen, je verdiende een
hongerloontje etc. Als jij niet meer kon werken vanwege ziekte, blijvende arbeidsongeschiktheid,
ouderdom of als je werkloos was, dan was er vrijwel niets geregeld. Socialezekerheidsrecht werd
niet georganiseerde van overheidswege; er was dus geen sociale zekerheidsrecht. Dan moest je
terugvallen op je sociale gemeenschap zoals de kerk, je sociale kring en je familie. Dat was de
situatie in Nederland.
Een voorbeeld van zo’n situatie is hoe een ‘normale’ werkweek van een machinist in 1980 eruitzag.
Dag Tijd Aantal uren
Dag 1 05:15u – 23:30u 18,5u
Dag 2 07:30u – 23:30u 16,5u
Dag 3 06:00u – 23:00u 17u
Dag 4 Rustdag Ketel wassen + herstellingen
aan de trein
Dag 5 05:30u – 19:00u 13u
Dag 6 06:45u – 24:00u 17u
Dag 7 Rustdag Volledig
Totaal 82u
Als je kijkt dan valt het eigenlijk nog mee. Zowel de zondag als dag 4 zijn een rustdag, maar op dag 4
moet je nog wel van alles doen. Als je kijk naar aantal uren, dan zit je op de eerste twee dagen al op
35 uren. In totaal 82 uren is een werkweek, dan is die rustdag van dag 4 nog niet eens meegerekend.
De machinist zegt hier zelf op: `Door zulke lange dienstdagen wordt ons huiselijk en familieleven
verwoest. Ons huis is voor ons niets meer dan een slaapstee. Onze kinderen zien we soms in geen 4 of
5 dagen, want 's morgens als we gaan, slapen ze en 's avonds of 's nachts als we thuis komen
evenzoo....ons menschzijn verdwijnt geheel en al onder dat aanhoudend en langdurig afbeulen.’ Het
familieleven wordt verwoest.
Als je kijkt hoe dat nu is anno 2023, dan hebben wij de Arbeidstijdenwet. Daar staan
maximale arbeidstijden en minimale rusttijden in, we hebben een Vakantiewet, een Wet Arbeid en
Zorg (WAZO; daar staat o.a. in: doorbetaalde zwangerschapsverlof, kraamverlof voor de mannen,
ouderschapsverlof, calamiteitenverlof etc). Die Arbeidstijdenwet wordt nu nog niet eens genoeg
geacht. Er ligt nu een wetsvoorstel waarmee het recht op de onbereikbaarheid in de wet wordt
vastgelegd. Want zelfs met deze wetgeving, staat het krijgen van een burn-out als nummer één
ziekte in Nederland. Daarvoor dient dat wetsvoorstel; iedereen moet zeker zijn van ongestoorde
vrije tijd, want door de komst van smartphones zijn werknemers altijd bereikbaar en voelen ze de
druk om in hun vrije tijd te moeten reageren op werkberichten.
2
Gemaakt door Kimberley Drent – Niet doorsturen!
, Functies arbeidsrecht:
De belangrijkste functie van het arbeidsrecht is niet het ordeningsrecht, maar het
beschermingsrecht. Het arbeidsrecht moet de zwakke partij bij een arbeidsovereenkomst de
werknemer beschermen tegen de machtige werkgever. Waarom is dat? Het volgende komt uit de
MvT uit 1907: ‘[Arbeiders] moeten, willen zij leven, arbeiden en een arbeidscontract sluiten. De
druk, waaronder zij verkeren, laat het bedingen van billijke voorwaarden niet toe.’ Dus het
arbeidscontract werd daarom ook wel het dwangcontact genoemd, want de werkgever legt je
contract voor en dan is het tekenen of niet. Zo niet, dan heb je een probleem met je
levensonderhoud, want arbeidsinkomen is voor de meesten het enige inkomen. Als jij het niet
tekent, dan voor jou 10 andere; dus daar zit macht van de werkgever. Dat gold destijds, maar het
kan ook andersom. Denk aan profvoetballers; die hebben ook een arbeidscontract en daar zit de
machtsverhouding bij de werknemer en niet bij de werkgever. Over het algemeen is de werknemer
de zwakke partij.
Als je dit zo ziet, dan hebben we grotendeels dwingen recht. Als je ervan af zou kunnen
wijken, dan kan het helemaal verkeerd gaan. De werknemer heeft juist als zwakke partij die
bescherming nodig van het dwingende recht. Dat noemen wij ongelijkheidscompensatie.
Dat dwangcontact en het voorbeeld van de machinist komt misschien vreemd over. Zo is het niet
meer in Nederland of in Europa toch? Dat is voor een groot deel zo, maar ook in Nederland zijn er
schrijnende toestanden en als je verder van huis gaat zijn er nog veel meer schrijnende toestanden.
Denk aan de kledingindustrie. Wij kopen in Nederlandse kledingzaken onze kleding, maar waar
wordt die kleding gemaakt? Dat zijn internationale productieketens. En waar profiteren wij als
consument van? Misschien wel 19 -eeuwse arbeidsomstandigheden en arbeidsvoorwaarden elders;
dus dit probleem speelt nog steeds. Vergeet niet dat zo’n systeem wat wij in Nederland en de EU
hebben, heel veel geld kost. Daarom is simpele arbeid vaak makkelijk naar het buitenland te
verplaatsen, want daar is het veel goedkoper. Eén van de redenen waarom het daar goedkoper is, is
dat de werknemers daar nauwelijks bescherming hebben want dat kost geld.
Er zijn ook voorbeelden die hebben geleid tot een debat over het feit of ondernemingen ook niet
maatschappelijk verantwoord moeten zijn. Zo’n voorbeeld deed zich vorig jaar bij het WK voetbal
voor. Daarbij werd voor het eerst gepubliceerd dat er 6500 migrant workers zijn omgekomen. Dat
heeft te maken met die World Cup. Het ging niet alleen om het bouwen van de stadions, maar ook
om het bouwen van de wegen die daar naartoe moesten leiden en de hotels. Die mensen kwamen
om, moesten minimaal 10 uur per dag werken in 45 graden. Daarbij stierven ook veel jonge
arbeiders aan uitputting, hartaanval, uitdroging etc. Dit was behoorlijk ernstig. Dit soort zaken
waarbij je bijvoorbeeld als Nederlandse onderneming profiteert van de misstanden in andere
landen, heeft geleid tot een debat over ‘moeten ondernemingen niet maatschappelijk verantwoord
onderneming’; CSR: Corporate social responsibility.
Dat heeft ook een internationale variant. Dat heet IMVO; Internationaal Maatschappelijk
Verantwoord Ondernemen. Daar zie je die internationale productieketen en dan proberen ze met al
die spelers in die keten (overheden, vakbonden, ondernemingen) tot een convent te komen om te
zorgen dat ze in die hele keten een leefbaar loon krijgen, nette arbeidsvoorwaarden, goede
arbeidsomstandigheden, geen kinderarbeid en het liefst ook nog iets met het milieu. Dan kan je wel
Nederlands of EU-arbeidsrecht hebben, maar hoe pak je dat aan over de grens? Bijvoorbeeld dus
door dit soort convenanten.
Ten slotte wordt in Nederland ook uitgebuit. Dat gaat meestal om buitenlandse werknemers. Den
aan tuinbouw, wegenbouw, horeca. De horeca was recent in het nieuws ‘Aziatische wokkoks
kwetsbaar voor uitbuiting, ‘’Ik ga naar werk en naar bed, dat is het’’. Die man slaapt op zolder boven
het restaurant, waar hij 500 euro voor moet betalen. Hij werk ontzettend veel uren en op veel
dagen. Dat is moderne slavernij. Hij moet daar blijven werken, want als hij binnen drie jaar weggaat
3
Gemaakt door Kimberley Drent – Niet doorsturen!
