Responsiecollege 1 (vrijdag 21 april ’23) – onrechtmatige daad (deelnormen)
Vraag 1
Samantha laat een zwembad installeren in haar achtertuin. Een half jaar later is het zwembad
gereed en organiseren Samantha en haar man, Didier, een pool party om dit te vieren. Ook
uitgenodigd is buurman Piet, architect van beroep. Op een gegeven moment moet Didier naar
het toilet. Hij zet een sprintje in de richting van het huis en snijdt een stukje af langs het
zwembad. Piet loopt op dat moment rustig naar de duikplank om in het water te springen. De
vloer rondom het zwembad is nat en Didier glijdt uit. Op datzelfde moment doet Piet een paar
stappen naar achteren om een aanloop te nemen. Beide mannen komen met elkaar in botsing.
Piet valt achterover op de harde stenen vloer en loopt ernstig hersenletsel op.
Kan Piet schadevergoeding vorderen van Didier op grond van onrechtmatige daad?
Nee, er is sprake van ongelukkige samenloop van omstandigheden (OSVO): huis/tuin/keuken
ongelukjes, de ongelukjes die bij het leven horen.
De vereisten van art. 6:162 BW
1. Onrechtmatigheid
- Inbreuk op een recht
- Een doen of nalaten in strijd met een wettelijke plicht
- Een doen of nalaten in strijd met hetgeen volgens ongeschreven regels in het
maatschappelijk verkeer betaamt (=onzorgvuldig gedrag)
2. Relativiteit
3. Toerekening
4. Causaal verband
5. Schade
Welke deelnorm?
Smeehuizen: ‘Wat een rechter zich dus steeds zal afvragen, is of het geval waarmee hij wordt
geconfronteerd, een type geval is waarover de Hoge raad zich heeft uitgelaten.’
- LET OP: deze lijst is niet volledig, want het gaat hier om een open norm
Binnen gevaarzetting (Kelderluik/ onaanvaardbaar onveilige situatie):
- Gevaarzetting in professionele v. privésfeer, wel of geen overheid
- Terreinbeheer/gevaarlijke toestand: Jetblast-arrest
- OSVO: Zwiepende tak-arrest (privésfeer)
- Sport en spel: Tennisbal-arrest
- Zuiver nalaten
Buiten gevaarzetting:
- Hinder
- Profiteren van wanprestatie
- Derdenwerking contract/keten
- Beroepsaansprakelijkheid
- Bestuurdersaansprakelijkheid
- Aansprakelijkheid toezichthouder
- Aantasting eer/goede naam
, - Oneerlijke concurrentie
Welke gezichtspunten?
Kelderluiken: is er hier sprake van een gevaarzettingssituatie?
Het Gerechtshof ’s-Hertogenbosch over het gebruik van deze criteria in een soortgelijk geval:
‘Het hof acht deze criteria minder hanteerbaar in een situatie als de onderhavige, vooral omdat
die criteria in het bijzonder gezien op een potentieel onveilige of gevaarlijke situatie, terwijl in
dit geval veeleer sprake is van een – gestelde – gevaarlijke gedraging.’
(ECLI:NL:GHSHE:2016:2628, r.o. 4.11.2)
Dit was een soortgelijke situatie rondom een zwembad, waarbij de bewoner zelf onvoorzichtig
was en een ander verwonde. Het hof vonden de kelderluik-criteria minder handig in zo’n
situatie. Het gaat namelijk niet per se om een gevaarzettende situatie of iets wat blijft bestaan.
Het gaat over een gedraging die even bestaat, waarmee schade wordt berokkend. Dus hier –
ook gezien het feit dat het in de huis/tuin/keukensfeer was – is het voor de hand liggend om
aan te sluiten bij het criterium van OSVO.
Sprake van OSVO?
LET OP: dit is het einde van een redenering, geen criterium op zich
Arrest Zwiepende tak
Niet reeds de enkele mogelijkheid van een ongeval, als verwezenlijking van aan een bepaald
gedrag inherent gevaar, doet dat gedrag onrechtmatig zijn, maar dat zodanig
gevaarscheppend gedrag slechts onrechtmatig is indien de mate van waarschijnlijkheid van
een ongeval (het oplopen van letsel door een ander) als gevolg van dat gedrag zo groot is, dat
de dader zich naar maatstaven van zorgvuldigheid van dat gedrag had moeten onthouden.
- In dit arrest was het tegen een tak aan schoppen, dat is niet handig als er mensen
achter je lopen. Het is ook iets wat wel gewoon gebeurd bij een boswandeling, waar je
ook misschien rekening mee moet houden. Het is niet handig om te doen, maar de
kans op een (ernstig) ongeval is natuurlijk niet zo groot dat je kunt zeggen dat je dat
gedrag te allen tijde achterwege moet laten. Liever wel, maar als het gebeurt betekent
het niet per se dat het onrechtmatig is.
Wat dat betreft zouden we meegaan in de redenatie van OSVO: misschien onhandig, maar
niet onrechtmatig.
Enkele argumenten
Dit zijn allemaal omstandigheden die je moet weten en dan valt het de ene of andere kant op.
Maar hier zou je goed kunnen redeneren dat sprake is van OSVO.
Voor aansprakelijkheid
- Rennen door een menigte is vragen om ongelukken
- Algemeen bekend dat de vloer in een zwembad glad is
- Zeker volwassenen moeten beter weten
- Vooral Didier was bekend met de (gevaarlijke) situatie ter plaatse
- Eventuele WA-verzekering van Didier
,Tegen aansprakelijkheid
- Huis-, tuin- en keukenongelukjes horen bij het leven
- ‘Domme pech’ dat Piet net naar achteren liep
Conclusie van de rechter
Gerechtshof ’s-Hertogenbosch 28 juni 2016, ECLI:NL:GHSHE:2016:2628, r.o. 4.12.1
‘Het leven van alledag wordt onwerkbaar indien te allen tijde van iedereen de hoogste
zorgvuldigheid en oplettendheid zou worden geëist. Mensen zijn soms minder handig en daar
kunnen, soms, andere mensen de dupe van worden. Dat valt, bezien vanuit de optiek van die
andere mensen – de “slachtoffers” – onder de gevaren van alledag die voor risico van dat
slachtoffer zelf komen. In het onderhavige geval ware het wenselijk geweest indien
[geïntimeerde 1] een grotere mate van oplettendheid en behoedzaamheid in acht had
genomen dan hij feitelijk heeft gedaan, maar dat hij dat niet heeft gedaan maakt zijn gedrag
nog niet onrechtmatig jegens [appellant].’
Variant
Wat als Didier eerder op de avond al een bezoeker zag uitglijden langs het zwembad?
Dan had Didier zich (waarschijnlijk redelijkerwijs wel van het gedrag moeten onthouden of
zelfs zijn gasten moeten weghouden als het echt gevaarlijk is
- Long shot: aansprakelijkheid te verdedigen met het oog op preventie (Verheij, nr. 8:
functies van het aansprakelijkheidsrecht). Je wil op een gegeven moment ook
voorkomen dat iedereen met dit soort dingen wegkomt, waardoor iedereen ook steeds
onzorgvuldiger wordt.
Vraag 2
Het echtpaar De Vries schakelt een professioneel verhuisbedrijf in voor hun aanstaande
verhuizing van Groningen naar Vries. Het echtpaar spreekt met het bedrijf af dat zij de
verhuizers de gehele dag zullen helpen. Aan het eind van de dag helpt mijnheer De Vries een
van de verhuizers een kast naar de slaapkamer te tillen. De kast is door de verhuizers uit de
vrachtwagen in de hal neergezet en staat nog op twee zogenoemde hondjes (dat zijn
hulpstukken van het verhuisbedrijf). Nadat de beide mannen de kast van de hondjes tillen,
laten zij beide hondjes midden in de hal staan met de bedoeling om die hondjes op te ruimen
als ze uit de slaapkamer terugkomen. Op het moment dat de beide mannen de kast naar de
slaapkamer sjouwen, gaat de deurbel. Mw. De Vries loopt op een draf naar de voordeur, maar
struikelt onderwijl over een van de hondjes. Zij loopt daarbij zwaar lichamelijk letsel op. Zij
spreekt nadien het verhuisbedrijf aan en meent dat het bedrijf voor de ontstane schade
aansprakelijk is.
Formuleer kort en bondig argumenten pro en contra wat betreft het aannemen van
(buitencontractuele) aansprakelijkheid. Geef voorts gemotiveerd aan hoe de rechter volgens
geldend recht zal beslissen.
De vereisten van art. 6:162 BW
In dit geval kijken we naar onrechtmatigheid en meer specifiek de invulling van de
zorgvuldigheidsnorm. Dan is het handig om te kijken over welke deelnorm het hier gaat. Het
gaat hier over gevaarzetting. Hiervoor gebruik je de kelderluik-criteria (en overige arresten die
erbij gekomen zijn)
, 1. Onrechtmatigheid
- Inbreuk op een recht
- Een doen of nalaten in strijd met een wettelijke plicht
- Een doen of nalaten in strijd met hetgeen volgens ongeschreven regels in het
maatschappelijk verkeer betaamt (=onzorgvuldig gedrag)
2. Relativiteit
3. Toerekening
4. Causaal verband
5. Schade
Kelderluik-criteria ++ om te bepalen of sprake is van gevaarzetting
1. De omvang van de kans dat anderen niet goed opletten;
2. De omvang van de kans dat daardoor ongevallen ontstaan;
3. De aard en de ernst van de gevolgen die kunnen ontstaan (zaakschade of letselschade);
4. De mate waarin voorzorgs- of veiligheidsmaatregelen bezwaarlijk zijn (in termen van
kosten en moeite) voor degene die het risico creëert;
5. Aard van de gedraging;
6. Hoedanigheid van partijen: professionele partij tegenover spelende kinderen
+ alle omstandigheden van het geval (LET OP: zoals de mate waarin voorzorgsmaatregelen
gebruikelijk zijn)
Sprake van OSVO?
LET OP: dit is het einde van een redenering, geen criterium op zich
Arrest Zwiepende tak
Niet reeds de enkele mogelijkheid van een ongeval, als verwezenlijking van aan een bepaald
gedrag inherent gevaar, doet dat gedrag onrechtmatig zijn, maar dat zodanig
gevaarscheppend gedrag slechts onrechtmatig is indien de mate van waarschijnlijkheid van
een ongeval (het oplopen van letsel door een ander) als gevolg van dat gedrag zo groot is, dat
de dader zich naar maatstaven van zorgvuldigheid van dat gedrag had moeten onthouden.
- LET OP: voorzichtig mee zijn in professionele sfeer!
Enkele argumenten
Voor aansprakelijkheid
- Professioneel bedrijf, hetgeen een (verhoogde) zorgplicht meebrengt tegenover ‘leken’
als het echtpaar de Vries (factor 6). Het verhuisbedrijf heeft veel ervaring met deze
werkzaamheden en verdient er geld aan.
- Afgesproken dat meneer en mevrouw de Vries zouden helpen, dus daar moesten ze
rekening mee houden (factor 2)
Tegen aansprakelijkheid
- Mevrouw de Vries kon verwachten dat het een chaos zou zijn, en had zelf oplettender
moeten zijn (factor 1)
- Bezwaarlijk voor het verhuisbedrijf de gebruikelijke werkwijze aan te passen: hondjes
wegleggen is lastig als je een zware kast in je handen hebt (factor 4)
