THEMA 1 AFSTAMMING EN GEZAG
Juridische ouders
Juridische moeder = moeder waaruit kind is geboren, ook indien draagmoederschap
Juridische vader = de man die;
- Bij de geboorte met de moeder is gehuwd
- Kind heeft erkend
- Van wie door de rechter het vaderschap is vastgesteld
- Kind heeft geadopteerd
Per 1 april 2014 is er geen verschil tussen geregistreerd partnerschap en getrouwd bij krijgen
van een kind, vader automatisch juridische vader
Vaderschap ontkennen kan als de gehuwde man niet de biologische vader is (DNA-
onderzoek) en dan is de man niet langer juridische vader van het kind
Als vader overlijdt en kind binnen 306 dagen na overlijden wordt geboren, is hij juridische
vader
Het juridisch ouderschap kun je vinden in:
- Basisadministratie personen en Burgerlijke Stand voor basisinformatie
- Centraal gezagsregister Rechtbanken met rechterlijke uitspraken over
kinderbeschermingsmaatregelen, gezag na scheiding, voogdij, adoptie en
gezamenlijk gezag, hiierin staan niet automatische regelingen
Erkenning
Erkennen kan bij een kind dat geen juridische vader heeft (uit moeder zonder “man”) kan
door een man van minimaal 16 jaar oud worden erkend, dat betekent niet dat het biologische
vader is
Het kan niet:
- Als de juridische vader is overleden, de man blijft de juridische vader
- Bij een scheiding, de man blijft de juridische vader
- Als een man niet met de vrouw zou mogen trouwen in verband te nauw
verwantschap (zoon, broer of vader van de moeder)
- Een man van onder de 16 jaar
- Een man die onder curatele staat, tenzij toestemming van kantonrechter
- Als de jeugdige al 2 ouders heeft
Bij burgerlijke stand van de gemeente verklaren, dan wordt er akte opgemaakt en is het kind
uiteindelijk erkend
Voor kind tot 16 jaar heeft de man toestemming van de moeder nodig en bij 12-16 jaar ook
het kind en bij een kind van 16+ jaar hoeft alleen het kind toestemming te geven
Indien er geen toestemming wordt gegeven, kan de man met bewijs van biologische vader
(of donor) bij rechtbank om vervangende erkenning indien de erkenning de belangen van het
kind en moeder niet zal schaden
In principe is erkenning definitief, maar een kind kan t/m 20e jaar de rechtbank verzoeken
erkenning in te trekken indien de erkenner bijvoorbeeld niet de biologische vader blijkt te zijn
,Gerechtelijke vaststelling = rechter legt het juridische vaderschap aan de verwekker op,
indien overlijden van vader vóór erkenning of als verwekker erkenning weigert, hier kunnen
alleen moeder en kind naar vragen
Duo-ouderschap = vrouw kan sinds 1 april 2014 tweede juridische ouder worden, hierdoor:
- Hiermee wordt de vrouw met wie de moeder is getrouwd bij geboorte automatisch
tweede ouder (na 01-04-2014) indien kind is verwerkt vanuit officiële donorbank
- Een vrouw kan in alle gevallen met toestemming van moeder (en kind 12+) erkennen
- Een vrouw kan om vervangende toestemming voor de erkenning vragen bij rechtbank
- Moeder en kind kunnen gerechtelijk het duo-ouderschap laten vaststellen
Let op! Als vrouw kind krijgt met een bekende zaaddonor, moet er gekozen worden voor
erkenning door de andere vrouw of door zaaddonor, beide is niet mogelijk
Positie van de eicel- of spermadonor
Tot 2004 kon eicel- of spermadonor anoniem blijven, tegenwoordig niet meer
Bij Stichting Donorgegevens Kunstmatige Bevruchting kunnen nu gegevens en
persoonskenmerken worden opgevraagd door het kind van 12 jaar of ouder
Vanaf 16 jaar kan het kind een verzoek indienen om de identiteit bekend te maken, daar
moet de donor vervolgens toestemming voor geven en indien geen toestemming, dan moet
de stichting de beide belangen afwegen en een keuze maken
Gezag
Gezag is een mengeling van opvoeden en verzorgen, beheer van eventuele vermogen en
bezittingen van het kind en verrichten van juridische handelingen namens het kind
Ouderlijk gezag = gezag door ouder uitgeoefend
- Door twee getrouwde of geregistreerde ouders, ook na scheiding
(man-vrouw, vrouw-vrouw middels duo-ouderschap)
- Door moeder en een partner met informele relatie, dan heeft moeder alleen gezag
- Door één ouder na overlijden, het gezag gaat automatisch over op de overblijvende
ouder
- Door een ouder en een niet-ouder vanwege een relatie, waarbij de niet-ouder een rol
gaat spelen in het leven van het kind, hierbij kan er om gezag worden gevraagd bij de
rechter, dan wordt deze ouder niet juridische ouder, alleen ook gezag en dus
onderhoudsplichtig
Stellen die samenwonen hebben een informele relatie
Vroeger moest vader het kind erkennen, daarna gezamenlijk gezag apart aanvragen
- Vaak werd het alleen erkend, daarna geen gezamenlijk gezag aangevraagd
- In de praktijk leverde dit problemen op, vooral bij een scheiding, want vader is dan
alleen juridisch ouder, zonder gezag
Sinds 2023: via erkenning ontstaat ook gezamenlijk gezag, maar er zijn uitzonderingen:
- Als moeder geen gezag heeft (bijvoorbeeld niet in staat gezag uit te oefenen), dan
kan er dus ook geen gezamenlijk gezag ontstaan tussen erkenner en moeder
- Als er al gezamenlijk gezag is tussen moeders en iemand anders, dan hebben al 2
personen is gezag en dat is het maximum
- Als de erkenner niet in staat is om het gezag uit te oefenen of als dit is beëindigd
,Meerderjarigheidsverklaring
Minderjarigen zijn niet in staat om gezag uit te oefenen, maar een moeder van 16 of 17 jaar
oud, kan de rechter verzoeken voor een meerderjarigheidsverklaring
Met deze verklaring oefent zij officieel het gezag uit voor het kind
- Voor afstamming/juridisch ouderschap is geen meerderjarigheidsverklaring nodig
- Verdere gevolgen buiten het ouderschap?
- Minderjarigen zijn niet handelingsbekwaam, voor verkoop/verhuur, dan is er
toestemming nodig van de wettelijk vertegenwoordig
- Bij meerderjarigheidsverklaring is de persoon ook voor de wet meerderjarig,
dus niet meer onder het gezag van ouders en ook handelingsbekwaam
Voogdij
Voogdij is gezag door een niet-ouder uitgeoefend, hierbij gaat het om opvoeden,
vertegenwoordigen in rechtsverkeer en beheer van eventueel vermogen
Het kan door een natuurlijk persoon (familielid) of een rechtspersoon (GI), twee eisen:
1 Persoon moet meerderjarig zijn
2 Persoon moet bevoegd zijn voogdij uit te oefenen
Als beide ouders zijn overleden, stopt het ouderlijk gezag met bestaan
- Testamentaire voogdij = als ouders iemand hebben aangewezen in testament of
Centraal gezagsregister, dan laat de rechtbank dit aan die persoon weten en als deze
persoon de voogdij op zich wil nemen, kan dat via een verklarende brief
- Datieve voogdij = als ouders niemand hebben aangewezen, dan benoemt de
rechtbank een voogd in overleg met familieleden en de kinderen
Een verschil tussen gezag en voogdij is dat de ouders het recht en plicht hebben het kind te
verzorgen en op te voeden, terwijl een voogd het kind niet hoeft te verzorgen en op te
voeden maar dit uit handen kan geven
Ander verschil is dat ouders wel onderhoudsplichtig zijn en een voogd niet
, Medische behandelingen
Wet Geneeskundige Behandelingsovereenkomst (WGBO) is overeenkomst voor verhouding
tussen patiënt en medische hulpverleners
- Vanaf 16 jaar zijn minderjarigen handelingsbekwaam, bij “tot een redelijke waardering
van zijn belangen ter zake” dus zij mogen zelfstandig beslissen wat zij wel/niet
ondergaan indien zij in staat zijn de voor- en nadelen af te wegen
- Medische behandeling mag alleen worden gedaan met toestemming van:
- Ouders t/m kind van 12 jaar
- Kind 12-16 jaar, dan ouders en kind, maar als de meningen van beide botsen
kan de behandelaar na afweging als laatste optie op de wensen van het kind
voor wel/niet behandelen ingaan
- Geheimhoudingsplicht voor medische behandelaars zonder toestemming van patiënt,
bij kinderen vanaf 12 jaar moeten zij zelf toestemming geven voor informatie delen,
tenzij ze wilsonbekwaam zijn
Behalve voor andere medebehandelaars, voogden/ouders van kinderen tot 16 jaar en
meldpunten
Hierbij zit het aspect van wilsbekwaamheid, waarbij het belangrijk is dat een kind:
- Keuze kan uiten
- Begrip heeft van relevante informatie, dus in het algemeen én in de eigen situatie
- Logisch kan redeneren met het afwegen van risico’s, voor- en nadelen en
alternatieven
Kinderen tot 9;6 jaar zijn niet wilsbekwaam, kinderen boven 11;6 jaar wel, daartussen zit een
overgangsgebied
MacCAT = interview tool met vragen om tot een oordeel te komen van wilsbekwaamheid
