Praktisch Burgerlijk Procesrecht
Hoofdstuk 1 Kennismaking
1.1 Materieel en formeel burgerlijk recht
Materiële burgerlijk recht omvat inhoudelijke rechten en plichten = rechtsregels om situatie,
rechtsverhoudingen en handelingen juridisch te definiëren en te kwalificeren. (Welke rechten heeft
iemand)
Formeel burgerlijk recht volgens welke procedureregels rechten en plichten kunnen worden
afgedwongen bij de rechter, ook wel burgerlijke procesrecht genoemd.
Burgerlijk procesrecht
Omvat vormvoorschriften en procedureregels waarmee een persoon in een civiele procedure zijn
materiële rechten en plichten kan effectueren, vast laten stellen, tot stand laten brengen, wijzigen of
beëindigen.
1.2 Functies van burgerlijk procesrecht
Aantal belangrijke functies:
Het handhaven en beïnvloeden van materiële burgerlijke rechten en plichten
Het voorkomen van gerechtelijke procedure
Het voorkomen van eigenrichting
Handhaven en beïnvloeden van materiële burgerlijke rechten en plichten
Het burgerlijke procesrecht verschaft een persoon bepaalde middelen om zijn burgerlijke
rechten en plichten te realiseren en te beïnvloeden. Hieronder valt:
o Effectueren = rechten opeisen bij de rechter
o Vaststellen van rechten en plichten
o Tot stand brengen van rechten en plichten
o Wijzigen van rechten en plichten
o Beëindigen van rechten en plichten
Voorkomen van een gerechtelijke procedure
Preventiefunctie de middelen die het BP biedt, zoals het instellen van een vordering,
kunnen een preventieve werking hebben. Onder dreiging van een gerechtelijke procedure
zijn burgers vaak bereid om (alsnog) vrijwillig hun verplichtingen na te komen.
Voorkomen van eigenrichting
Doordat het BP-middelen tot handhaving van de civiele rechtsorde ter beschikking stelt,
wordt eigenrichting zo veel mogelijk voorkomen.
1.3 Bronnen van burgerlijke procesrecht
De wet
o Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering Rv
o Wet op de rechterlijke organisatie Wet RO
Internationale verdragen en verordeningen
Jurisprudentie
Gewoonte
Algemene rechtsbeginselen
1
,Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering Rv
Geeft het wettelijk kader voor het een procedure bij de rechtbank, het gerechtshof en de
Hoge Raad, evenals voor de tenuitvoerlegging van gerechtelijke uitspraken
Landelijke procesreglementen zien op civiele dagvaardings-, verzoekschrift- en
kortgedingsprocedures.
Wet op de rechterlijke organisatie Wet RO
Is opgenomen hoe de rechterlijke macht in Nederland is georganiseerd
o De taken en bevoegdheden van de rechtbanken, gerechtshoven en de Hoge Raad
1.4 Algemene uitgangspunten
Uitgangspunten worden gevormd door algemene rechtsbeginselen en voorschriften voor procedures.
Enerzijds dienen ze als leidraad voor de rechter, anderzijds dienen ze voor procespartijen als
waarborg voor een eerlijk proces. Art 19 t/m 30 Rv, Art 6 EVRM
Recht op rechtspraak en rechtsbijstand
Houdt in dat door iedereen een geschil moet kunnen worden voorgelegd aan een
overheidsrechter en dat eenieder recht heeft op juridische bijstand in een procedure. Art 17,
18 en 112 Gw toegangsprincipe
Onafhankelijke en onpartijdige rechter
Uitganspunt = er recht wordt gesproken door een onafhankelijke en onpartijdige gerechtelijke
organisatie, bij de wet ingesteld.
o Onafhankelijkheid = rechter geen verantwoording verschuldigd is aan de overheid of
collega-rechters
o Onpartijdigheid= de rechter oordeelt zonder zich te laten leiden door personen van
de procespartijen
Partijen van mening dat dit niet het geval is? Verzoek tot wraking Art 36
Rv
Rechter zelf van mening dat hij niet onpartijdig kan zijn? Verzoeken zich te
laten vervangen door andere rechter, ook wel verschoning Art 40 Rv
Hoor en wederhoor
Ook wel, het gelijkheidsbeginsel. = beide partijen moeten in de gelegenheid worden gesteld
om hun standpunten in een zaak naar voren te brengen. Art 19 Rv
o Schending levert een essentieel vormverzuim op
Behandeling en beslissing binnen redelijke termijn
De behandeling van en beslissing over zaak dienen binnen een redelijke termijn te
geschieden. Rechter en partijen waken tegen onredelijk vertraging van procedure. Art 20 lid 1
en 2 Rv
Openbaarheid van zitting en uitspraak
Zittingen moeten in beginsel in het openbaar plaatsen Art 27 lid 1 Rv
o Uitzondering = als de goede zeden, openbare orde, nationale veiligheid, belangen van
minderjarigen, bescherming van het privéleven van procespartijen of belang van
goede rechtspleging besloten behandeling noodzakelijk maken Art 27 lid 1 aanhef en
sub a t/m d Rv
o Uitspraak ook openbaar Art 29 lid 1 Rv, hierop zijn geen uitzonderingen. Dit gaat niet
om de uitspraak zelf maar het digitale stuk van de uitspraak.
2
,Motiveringsbeginsel
De rechter moet zijn uitspraak motiveren Art 30 Rv. Uitspraak moet grondslagen bevatten
voor de beslissing en de argumenten waarop de rechter zijn beslissing heeft gebaseerd.
Geen rechtsweigering en volledige beslissing
Rechter dient in alle gevallen een beslissing te geven over geschil dat aan hem is voorgelegd,
mag niet weigeren om uitspraak te doen. Art 26 Rv en Art 13 Wet Algemene bepalingen.
Eindbeslissing van rechter moet volledig zijn, alle geschilpunten betreffen art 23 Rv
Beginsel van partijautonomie
1. De grondslag voor de beslissing van de rechter wordt gevormd door de stellingen van de
procespartijen Art 24 Rv. Partijen bepalen de omvang van de gerechtelijke procedure.
a. Rechter oordeelt alleen over vorderingen, verzoeken, verweren, stellingen en
argumenten die partijen aan hem voorleggen. Rechter is lijdelijk.
b. Omdat het beginsel van partijautonomie met de lijdelijkheid van de rechter verband
houdt, wordt het ook wel het lijdelijkheidsbeginsel genoemd.
Ambtshalve aanvulling van rechtsgronden
2. Rechter heeft de verplichting om, indien nodig, op eigen initiatief de rechtsgronden aan te
vullen Art 25 Rv.
a. Als partij zijn vordering of verweer baseert op een onjuiste rechtsgrondslag, moet de
rechter de procespartij te hulp schieten door de juiste rechtsgrond aan te vullen.
b. Voorwaarde = procespartij voldoende feiten en omstandigheden aanvoert om de
juiste rechtsgrond te kunnen onderbouwen
Hoofdstuk 2, Deelnemers aan het burgerlijk procesrecht
Procespartijen
Aan een civiele procedure kunnen natuurlijke personen en rechtspersonen deelnemen.
Vertegenwoordiging van natuurlijke personen
Natuurlijk persoon niet handelingsbekwaam Art 3:32 Bw moet worden vertegenwoordigd door een
handelingsbekwame persoon die optreedt als zijn wettelijke vertegenwoordiger.
c. Vertegenwoordiger = formele procespartij neemt beslissingen in procedure en op
wiens naam de procedure wordt gevoerd.
d. Vertegenwoordigde = materiële procespartij het rechtssubject van de
rechtsbetrekking waarover het geschil bestaat.
Vertegenwoordiging van de rechtspersoon
Ä Rechtspersonen kunnen niet ‘zelf’ procederen, ze kunnen immer geen feitelijke handeling
verrichting zoals het verschijnen ter zitting.
Ä Een rechtspersoon moet zich laten vertegenwoordigen door een natuurlijk persoon.
Ä Rechtspersoon is zowel formele als materiële procespartij. Dit is alleen anders als een
rechtspersoon handelingsonbekwaam is (faillissement).
Procederen uit groepsbelang of algemeen belang
Ä Het is mogelijk dat een partij een procedure start vanwege een groepsbelang of algemeen
belang eiser treedt op als belangenbehartiger voor collectief belang.
Ä Algemene regels collectiviteitsactie art 3:305a t/m 305c Bw. Hierdoor kan een vereniging
of stichting een rechtsvordering instellen met als doel het beschermen van belangen van
andere personen.
Ä Kan nooit schadevergoeding worden gevorderd Art 3:305a lid 3 Bw
3
, Rechtsbijstandverleners
Er zijn verschillende soorten rechtsbijstandverleners
Advocaat
Rechtsbijstandverlener die krachtens de advocatenwet is beëdigd om procespartijen van deskundige
rechtsbijstand te voorzien.
Verplichte procesvertegenwoordiging
In alle gerechtelijke procedures Art 79 lid 2 Rv
o Uitzondering = procedures bij de kantonrechter, mogen partijen in persoon zonder
advocaat verschijnen Art 79 lid 1 Rv. Dit geldt ook voor de verweerder in een
kortgedingprocedure Art 225 lid 1 Rv.
o Bij alle andere procedures dus wel verplicht
Cassatieadvocaat gespecialiseerde advocaat bij de Hoge Raad Art 407 en 409 Rv
Andere rechtshulpverleners
Naast advocaten zijn er andere rechtsbijstandverleners actief. Art 80 lid 1 Rv een partij zich
in een dergelijke procedure kan laten bijstaan of zich door een gemachtigde kan laten
vertegenwoordigen.
Kort geding uitzondering = in een dergelijke procedure mag iemand zich niet laten bijstaan
door een gemachtigde die geen advocaat is art 225 lid 1 Rv. Onder het laten bijstaan moet
worden verstaan dat een partij een vertrouwenspersoon het woord laat voeren tijdens een
zitting, partij zelf wel aanwezig.
o Bij vertegenwoordiging = de gemachtigde is bevoegd de proceshandelingen in naam
van de partij te verrichten, dit mag iedereen zijn en hoeft dus geen advocaat te zijn.
Schriftelijke volmacht voor gemachtigde = art 80 lid 2 Rv
Advocaat of gerechtsdeurwaarder hoeft geen schriftelijke volmacht te hebben. Rechter moet
ervan uitgaan dat zij uit hoofde van hun beëdigde functie niet zonder volmacht van partij
handelen Art 80 lid 3 Rv.
Gerechtsdeurwaarder
Drie kerntaken van een gerechtsdeurwaarder:
Het uitbrengen van exploten
Het leggen van conservatoir beslag
Het ten uitvoer leggen van uitspraken van de rechter
Uitbrengen van exploten
Schriftelijke aanzegging of mededeling van de ene partij aan de andere, die door een
gerechtsdeurwaarder wordt ondertekend en uitgebracht.
o Het ondertekenen en het uitbrengen door de gerechtsdeurwaarder = betekenen van
exploot.
o Vereisten exploten art 45 t/m 66 Rv
Het leggen van conservatoir beslag
4
