WEEKOVERZICHT AANSPRAKELIJKHEIDSRECHT
BLOK I – Doelen/functies van aansprakelijkheid en vestiging van aansprakelijkheid
Hoorcollege 1: Doelen en functies van het aansprakelijkheidsrecht
Theorie:
Contractuele aansprakelijkheid: niet-nakoming van een verbintenis uit overeenkomst (art. 6:74 BW)
Buitencontractuele aansprakelijkheid: verbintenissen uit de wet en schadevergoeding
Uitgangspunt: iedereen draagt zijn eigen schade. De benadeelde dient zoveel mogelijk in
een situatie te worden geplaatst alsof de gebeurtenis waarop de aansprakelijkheid berust, niet
zou hebben plaatsgevonden (= corrigerende rechtvaardigheid).
Uitzondering: wanneer iemand anders op grond van een verbintenis uit de wet
verantwoordelijk kan worden gehouden voor het ontstaan van de schade, dan kan de schade
op hem worden afgewenteld.
Distributieve rechtvaardigheid = ieder draagt zijn deel (verdelingsvraagstuk)
Doel aansprakelijkheidsrecht = om te bepalen in welke gevallen en in welke mate schade moet
worden verplaatst van de benadeelde naar degene die de schade heeft veroorzaakt.
Functies van het aansprakelijkheidsrecht
1) Compensatie (inclusief corrigerende rechtvaardigheid) van het onrecht dat de benadeelde
door de veroorzaker is aangedaan = een juridisch-financiële doelstelling
Gaat om herstel in de oude toestand (restitutio in integrum)
Drie remedies:
a) Schadevergoeding
1. Materiele schadevergoeding: schade als in geleden verlies (verlies = het verschil
tussen de situatie na de gebeurtenis en de situatie voor de gebeurtenis) (art. 6:103
BW jo. 6:106 BW).
2. Immateriële schadevergoeding (smartengeld): wanneer er sprake is van lichamelijk
letsel, aantasting van de eer en de goede naam, of een andere aantasting in persoon
(art. 6:106 lid 1 onder b BW). De hoogte wordt vastgesteld afhankelijk van alle
omstandigheden van het geval (art. 6:97 BW).
b) Verklaring voor recht
c) Rechterlijk bevel
Corrigerende rechtvaardigheid = rechtvaardigheid als herstel in bilaterale transacties. Als de
ene partij de andere partij onrecht aandoet, moet de andere partij die partij compenseren – er
moet een balans zijn tussen de compensatie en het onrecht, het moet een evenwicht zijn.
privaatrecht
Verdelende rechtvaardigheid = verdelen van schaarse goederen (bijvoorbeeld: wie krijgt welk
stuk, hoe bepalen we wie welk stuk krijgt?) Betreft de verdeling onder een groep personen.
publiekrecht
2) Genoegdoening (inclusief niet-financiële belangen) = moreel-psychologische doelstelling
Erkenning van het leed van de benadeelde, een element van boete en schuld van de
veroorzaker. Komt veelal tot uiting in een verklaring voor recht. Kan op basis van
verschillende motieven:
a) Erkenning
b) Boetedoening;
Voorbeeld: HR Baby Kelly en HR Jeffrey en HR Srebreniça
3) Preventie (inclusief kostenallocatie, risicospreiding en vermijden van inefficiënt gedrag) =
feitelijk-economische doelstelling
Het voorkomen van onrechtmatig gedrag of onrechtmatige gedragingen
Speciale preventie = preventie gericht op de veroorzaker alleen
Generale preventie = gericht op het algemeen belang, de gehele samenleving.
4) Algemeen belang: partijen komen gezamenlijk op voor een algemeen belang (bijvoorbeeld
klimaat)
Jurisprudentie:
HR 21 februari 1997, ECLI:NL:HR:1997:ZC2286, NJ 1999/145 (Wrongful birth);
Rechtsregel:
De Hoge Raad stelt dat, in verband met de artikelen 6:74, 6:96 en 6:98 BW, dit met zich mee brengt
dat de arts aansprakelijk is voor alle vermogensschade die in zodanig causaal verband staat met die
fout. ‘Voor een dergelijke toerekening is in beginsel voldoende dat door de desbetreffende fout een
,risico is geschapen, dat zich vervolgens heeft verwezenlijkt’. De schade waarvan vergoeding in
aanmerking komt, bestaat uit kosten waarvan wegens hun omvang moet worden aangenomen dat zij
gedurende de minderjarigheid van het kind de financiële positie van het gezin zullen bepalen.
HR 9 oktober 1998, ECLI:NL:HR:1998:ZC2735, NJ 1998/853 (Jeffrey);
Rechtsregel:
Een zuiver emotioneel belang is geen belang zoals bedoelt in het BW, er is meer nodig zoals een
financieel belang.
HR 18 maart 2005, ECLI:NL:HR:2005:AR5213, NJ 2006/606 (Baby Kelly);
Rechtsregel:
De Hoge Raad oordeelt nu dat alle kosten van verzorging en opvoeding van Kelly, inclusief de extra
kosten die samenhangen met de handicaps van Kelly (ook na haar 21e jaar) vergoed dienen te
worden. Er dient daarnaast smartengeld te worden betaald voor de immateriële schade die beide
ouders hebben geleden doordat hun zelfbeschikkingsrecht is geschonden, evenals smartengeld voor
de immateriële schade die Kelly zelf lijdt.
HR 6 september 2013, ECLI:NL:HR:2013:BZ9228, NJ 2015/376 (Srebrenica).
Rechtsregel:
Oorlogshandelingen onttrekken zich niet aan het aansprakelijkheidsrecht, er kan hoogstens rekening
worden gehouden met de situatie.
Hoorcollege 2: Vestiging van aansprakelijkheid op grond van art. 6:162 BW
Twee beginselen van aansprakelijkheid: (a) berokken de ander geen schade, (b) ieder draagt zijn
eigen schade; We proberen altijd evenwicht te vinden tussen deze twee beginselen.
Onrechtmatige daad art. 6:162 BW
Let op: gronden voor onrechtmatige daad zijn vrij universeel, echter geven de rechters uit
verschillende landen hier een andere invulling aan.
1) Onrechtmatigheid
a. Inbreuk op een (subjectief) recht
Was vroeger enige grond tot aansprakelijkheid tot (Lindebaum/Cohen en Zutphense
juffrouw)
Uitzondering: rechtvaardigingsgronden en/of relativiteitsvereiste
- Absolute vermogensrechten (eigendomsrecht e.d.)
- Persoonlijkheidsrechten (lichamelijke integriteit e.d.)
b. In strijd met de wettelijke plicht
Indien met een schadeveroorzakende gedraging een wettelijke plicht wordt geschonden,
dan betekent dit dat daarmee de onrechtmatigheid van de gedraging in beginsel is
gegeven.
Het kan hierbij gaan om verdragen of wetten in formele en materiële zin
c. In strijd met de maatschappelijke zorgvuldigheid
Vind zijn basis in het ongeschreven recht. De rechter moet zijn antwoord formuleren op
basis van de gegeven feiten (ius in causa positium = in de feiten zelf ligt het recht).
Verschillende gevaartypes:
1. Gevaarzetting (Kelderluik) criteria:
de mate van waarschijnlijkheid waarmee de niet-inachtneming van de vereiste
oplettendheid en voorzichtigheid kan worden verwacht;
de hoegrootheid van de kans dat daaruit ongevallen ontstaan;
de ernst die de gevolgen daarvan kunnen hebben;
de mate van bezwaarlijkheid van te nemen veiligheidsmaatregelen (hoe makkelijk kan
je het voorkomen?)
2. Aantasting in de persoon:
Leven en gezondheid
Eer en goede naam
Andere aantasting in de persoon (sart. 6:106 lid 2 onder b BW = smartengeld/
immateriële schadevergoeding)
2) Toerekenbaarheid
a. Schuld = verwijtbaarheid en/of persoonlijke omstandigheden
, b. Risico
1. Krachtens de wet (minderjarige of geestelijke of lichamelijke tekortkomingen)
2. Krachtens verkeersopvattingen voor rekening van de dader: op grond van de
hoedanigheid van de dader (bijvoorbeeld de overheid) of de aard van de gedraging
(HR Meppelse Ree)
3) Causaal verband (conditio sine qua non)
De gedraging is een noodzakelijke voorwaarde voor de schade, zonder de gedraging zou de
schade niet zijn ingetreden.
a. Meervoudige causaliteit = als er meerdere oorzaken zijn dan is er sprake van
meervoudige causaliteit, voor de schade zijn meerdere oorzaken zonder dat vast staat
welke gedraging in conditio sine qua non verband staat tot de schade.
Gaat om alles-of-niets-benadering:
1. Samenwerkende oorzaken: samen veroorzaken zij de schade – beide zijn
noodzakelijk (Nugteren/Meskens)
2. Onafhankelijke oorzaken: de schade wordt door twee personen afzonderlijk
veroorzaakt (vuurpeleton)
3. Hypothetische causaliteit: Schade zou door tweede gebeurtenis (hypothetische
oorzaak) zijn ontstaan (Los/Leeuwarden)
Voortdurende schade: de schade van de tweede oorzaak wordt aangenomen
Blijvende/moment schade: de schade van de tweede oorzaak wordt niet aangenomen
4. Alternatieve causaliteit: meerdere gebeurtenissen hebben de schade kunnen
veroorzaken, maar we weten niet welke (art. 6:99 BW) (DES-arrest) omkering van
de bewijslast.
b. Proportionele aansprakelijkheid (Nefalit/Karamus): wanneer de schade het gevolg kan zijn
van een oorzaak, maar het kan ook het gevolg zijn van een oorzaak gelegen in de eigen
risicosfeer van de benadeelde. Het is niet met voldoende zekerheid vast te stellen in
welke mate de schade van de eigen gedraging heeft meegewerkt. Er wordt dan een
deskundige aangesteld die een de kans gaat berekenen
c. Verlies van een kans (Baijings/mr. H): Er gaat een kans verloren, maar het is onzeker of
de schade zou zijn ontstaan.
Hierbij dient eerst te worden beoordeeld of is gehandeld in strijd met de norm van hetgeen
een redelijk handelend en redelijk bekwaam beroepsgenoot betaamt. (HR Kansschade bij
medische aansprakelijkheid)
Deloitte/Hassink = verschil verlies van een kans en proportionele aansprakelijkheid is dat bij
proportionele aansprakelijkheid gaat het om onzekerheid over de oorzaak/ feiten, een onzeker
causaal verband – terughoudend toepassen. Bij verlies van een kans is een oplossing voor
een ander probleem, namelijk onzekerheid over de schade – het is niet zeker dat de schade is
veroorzaakt, er is een kans op het wegnemen van de schade verloren gegaan. Er is dus een
conditio sine qua non verband dus hoeft niet terughoudend te worden toegepast.
4) Relativiteit
De vordering wordt afgewezen, zowel wanneer de geschonden norm niet ter bescherming van
de eiser strekt, als wanneer de soort van de schade en de wijze waarop de schade is ontstaan
buiten het bereik van dei bescherming vallen.
Werkcollege 1: Vestiging van aansprakelijkheid en causaliteit
Vestiging van aansprakelijkheid op basis van de onrechtmatige daad (= buitencontractuele
aansprakelijkheid):
Onrechtmatige daad (art. 6:162 BW)
1) Gedraging (het formuleren als een doen);
2) Onrechtmatigheid (lid 2);
a) Inbreuk op een recht: dient een rechtstreekse opzettelijke inbreuk te zijn, wil enkel de
inbreuk op een recht voldoende zijn voor het aantonen van onrechtmatigheid;
- Absolute vermogensrechten
- persoonlijkheidsrechten
b) Strijd met een wettelijke plicht;
c) Strijd met de maatschappelijke zorgvuldigheid: had de veroorzaker anders moeten
handelen gelet op de belangen van de benadeelde?;
Uitgangspunt = wie stelt moet bewijzen (art. 150 RV), tenzij de zaak voor zichzelf spreekt,
dan kan de bewijslast worden omgedraaid.
