Probleem 3a – Mee feesten of toekijken?
Leerdoelen:
Leerdoel 1: Wat houdt de methode van observatie in?
Leerdoel 2: Welke vormen van observeren zijn er (en wat zijn de kenmerken van deze vormen)?
Leerdoel 3: Waarom wordt een observatie gebruikt?
Leerdoel 4: Wat zijn de voor- en nadelen van een observatie?
Leerdoel 5: Hoe wordt de methode van (participerende) observatie in de praktijk gebruikt?
Boek 1: Kwalitatieve methoden en technieken in de criminologie, p. 271-320
Leerdoel 1: Wat houdt de methode van observatie in?
Niet voorbij gekomen in dit boek.
Leerdoel 2: Welke vormen van observeren zijn er (en wat zijn de kenmerken van deze vormen)?
Participerende observatie: acht kenmerken:
1. Het verzamelen van wetenschappelijk bruikbare gegevens: participerende observatie maakt
gebruik van de setting, maar houdt hierbij voor ogen dat het doel is om wetenschappelijk
bruikbare gegevens te verzamelen.
2. Tijdsperiode: participerende observatie neemt veel tijd in beslag, doordat er sprake kan zijn van
wantrouwen, maar ook van het feit dat de onderzoeker afhankelijk is van wat de
onderzoeksobjecten doen en of ze het daadwerkelijke fenomeen laten zien.
3. Medeweten van andere participanten: de onderzoeker kan zich op twee manieren opstellen:
Obtrusive: de participanten weten van het onderzoek, maar hierbij kunnen ze zich anders
gaan gedragen dan dat ze normaal zouden doen.
Unobtrusive: de participanten weten niet van het onderzoek. Dit levert voordelen op voor
het onderzoek, maar kan de onderzoeker wel in gevaar brengen.
4. Deelname aan dagelijks leven: de onderzoeker moet zoveel mogelijk insider te zijn, om alles te
kunnen waarnemen, maar moet ook zoveel mogelijk outsider zijn, om de participanten niet te
verstoren in wat ze doen.
5. Interactie onderzoeker-setting: de onderzoeker zal interacties aangaan met de participanten, dit
kan in drie categorieën opgedeeld worden:
Interacties waar zowel de onderzoeker als de participant zich van bewust zijn.
Interacties waar alleen de onderzoeker zich bewust is.
Interacties waar alleen de participant zich bewust is.
6. Gebruikmakend van een onderzoeksplan: het onderzoeksplan moet vatbaar zijn voor (grote)
veranderingen, omdat participerende observatie een risicovolle methode is.
7. Systematische combinatie van technieken: participerende observatie is een combinatie van
verschillende technieken.
8. Gebruik van verschillende methoden en technieken: er zijn verschillende methoden en technieken
binnen participerende observatie:
Het observeren zelf: de onderzoeker kan informatie verzamelen over fysische eigenschappen
van de setting, expressies, geografische lokalisatie, taalgebruik, tijdsgebruik, ruimtelijke
indeling, fysische sporen van gedrag, etc.
Het interviewen: zowel formele als informele interviews worden gebruikt.
Het luisteren naar wat er gezegd wordt: er wordt letterlijk geluisterd naar wat er letterlijk
gezegd wordt. Een probleem hierbij is dat de onderzoeker vaak niet zomaar kan opnemen.
Verzameling van documenten en artefacten: deze worden met een bepaald doel gebruikt en
kunnen nooit als bewijsmateriaal worden gebruikt.
Uitvoeren van eenvoudige tellingen: tellingen van het voorkomen van bepaald gedrag,
tellingen van aanwezigheden op vergaderingen, etc.
Leerdoel 3: Waarom wordt een observatie gebruikt?
, Participerende observatie:
Verschillende situaties waarin participerende observatie gekozen wordt:
1. Er is weinig tot niets bekend over een fenomeen.
2. Er kan een belangrijk resultaat aan het licht gebracht worden als er een verschil van visie is tussen
insiders en outsiders.
3. Er wordt iets verborgen gehouden voor outsiders.
4. Er is een kleine onderzoekspopulatie.
Niet-participerende observatie: observeren zonder een actieve rol aan te nemen als participant in de
setting. Vier verschillen bepalen het centrale verschil tussen participerende en niet-participerende
observatie:
1. Covert vs. Overt: weet de geobserveerde van het observatieproces?
2. Systematisch vs. Onsystematisch: wordt er gebruik gemaakt van een observatie-instrument of hangt
de observatie af van de setting zelf?
3. Natuurlijke vs. Artificiële situaties: zijn de observaties in de natuurlijke setting of worden de situaties
verplaatst naar een gecontroleerde plek?
4. Zelfobservaties vs. Anderen observeren: in welke mate krijgt de reflexieve zelfobservatie van de
onderzoeker een plaats in de studie?
Drie fasen van observatie van de omgeving:
1. Beschrijvende observatie: de onderzoeker observeert een situatie en beschrijft alles wat hij ziet.
Is zeer geschikt voor een onderwerp waar nog niet veel over bekend is. Twee soorten
beschrijvende observaties:
De grote rondleiding: er wordt een overzicht gegeven van de sociale setting, de ruwe
structuur. Negen aandachtspunten:
1. Plaats: de fysieke plaats of plaatsen.
2. Actor: de mensen die aanwezig/betrokken zijn.
3. Activiteit: een reeks samenhangende dingen die mensen doen.
4. Object: fysieke dingen die aanwezig zijn.
5. Actie: alleenstaande acties van mensen.
6. Gebeurtenis: een reeks samenhangende activiteiten die mensen doen.
7. Tijd: de sequentie van een fenomeen of gedrag over de tijd.
8. Doel: de dingen die mensen proberen te bereiken.
9. Gevoel: de emoties die mensen voelen en uitdrukken.
De minirondleidingen: na de eerste ruwe ronde krijgt de onderzoeker meer details per
onderwerp te zien.
Observatiematrix: helpt bij het structureren van het onderzoek en geeft de hoofddimensies aan
die de onderzoeker wil weten, maar ook de relatie hiertussen.
2. Gefocuste observatie: de onderzoeker gaat zich focussen op bepaalde aspecten van een situatie,
die het best aansluiten bij het antwoord op de onderzoeksvraag. De onderzoeker moet zijn
beschrijvingen uitgebreid weergeven. Dit doet hij aan de hand van culturele domeinen: alle
unieke elementen uit een sociale setting die één cultureel geheel vormen.
3. Selectieve observatie: de onderzoeker kijkt echt alleen nog maar naar de focusgebieden van de
situatie. De onderzoeker is gefocust op één cultureel domein en gaat de relaties tussen elementen
specifiek onderzoeken.
Leerdoel 4: Wat zijn de voor- en nadelen van een observatie?
Participerende observatie:
Voordelen:
1. De methode is zeer flexibel: op vier gebieden is de methode zeer flexibel:
De onderzoeker kan op verschillende tijdstippen in het onderzoek met andere taken bezig
zijn.
Het is mogelijk om de focus van het onderzoek tijdens het onderzoek te wijzigen.
Het verzamelde materiaal zorgt voor uitgebreide analysemogelijkheden.
Het onderzoeksritme kan makkelijk aangepast worden aan de wensen van de onderzoeker.
2. Het langdurige contact met het veld heeft vele voordelen: er is geen sprake van eenmalig contact,
maar de onderzoeker is erg lang in de setting aanwezig.
3. De kwaliteit en de objectieve waarde van de gegevens zijn hoog: er zijn veel kansen voor
triangulatie van methoden en voor het nagaan van gegevens.
Leerdoelen:
Leerdoel 1: Wat houdt de methode van observatie in?
Leerdoel 2: Welke vormen van observeren zijn er (en wat zijn de kenmerken van deze vormen)?
Leerdoel 3: Waarom wordt een observatie gebruikt?
Leerdoel 4: Wat zijn de voor- en nadelen van een observatie?
Leerdoel 5: Hoe wordt de methode van (participerende) observatie in de praktijk gebruikt?
Boek 1: Kwalitatieve methoden en technieken in de criminologie, p. 271-320
Leerdoel 1: Wat houdt de methode van observatie in?
Niet voorbij gekomen in dit boek.
Leerdoel 2: Welke vormen van observeren zijn er (en wat zijn de kenmerken van deze vormen)?
Participerende observatie: acht kenmerken:
1. Het verzamelen van wetenschappelijk bruikbare gegevens: participerende observatie maakt
gebruik van de setting, maar houdt hierbij voor ogen dat het doel is om wetenschappelijk
bruikbare gegevens te verzamelen.
2. Tijdsperiode: participerende observatie neemt veel tijd in beslag, doordat er sprake kan zijn van
wantrouwen, maar ook van het feit dat de onderzoeker afhankelijk is van wat de
onderzoeksobjecten doen en of ze het daadwerkelijke fenomeen laten zien.
3. Medeweten van andere participanten: de onderzoeker kan zich op twee manieren opstellen:
Obtrusive: de participanten weten van het onderzoek, maar hierbij kunnen ze zich anders
gaan gedragen dan dat ze normaal zouden doen.
Unobtrusive: de participanten weten niet van het onderzoek. Dit levert voordelen op voor
het onderzoek, maar kan de onderzoeker wel in gevaar brengen.
4. Deelname aan dagelijks leven: de onderzoeker moet zoveel mogelijk insider te zijn, om alles te
kunnen waarnemen, maar moet ook zoveel mogelijk outsider zijn, om de participanten niet te
verstoren in wat ze doen.
5. Interactie onderzoeker-setting: de onderzoeker zal interacties aangaan met de participanten, dit
kan in drie categorieën opgedeeld worden:
Interacties waar zowel de onderzoeker als de participant zich van bewust zijn.
Interacties waar alleen de onderzoeker zich bewust is.
Interacties waar alleen de participant zich bewust is.
6. Gebruikmakend van een onderzoeksplan: het onderzoeksplan moet vatbaar zijn voor (grote)
veranderingen, omdat participerende observatie een risicovolle methode is.
7. Systematische combinatie van technieken: participerende observatie is een combinatie van
verschillende technieken.
8. Gebruik van verschillende methoden en technieken: er zijn verschillende methoden en technieken
binnen participerende observatie:
Het observeren zelf: de onderzoeker kan informatie verzamelen over fysische eigenschappen
van de setting, expressies, geografische lokalisatie, taalgebruik, tijdsgebruik, ruimtelijke
indeling, fysische sporen van gedrag, etc.
Het interviewen: zowel formele als informele interviews worden gebruikt.
Het luisteren naar wat er gezegd wordt: er wordt letterlijk geluisterd naar wat er letterlijk
gezegd wordt. Een probleem hierbij is dat de onderzoeker vaak niet zomaar kan opnemen.
Verzameling van documenten en artefacten: deze worden met een bepaald doel gebruikt en
kunnen nooit als bewijsmateriaal worden gebruikt.
Uitvoeren van eenvoudige tellingen: tellingen van het voorkomen van bepaald gedrag,
tellingen van aanwezigheden op vergaderingen, etc.
Leerdoel 3: Waarom wordt een observatie gebruikt?
, Participerende observatie:
Verschillende situaties waarin participerende observatie gekozen wordt:
1. Er is weinig tot niets bekend over een fenomeen.
2. Er kan een belangrijk resultaat aan het licht gebracht worden als er een verschil van visie is tussen
insiders en outsiders.
3. Er wordt iets verborgen gehouden voor outsiders.
4. Er is een kleine onderzoekspopulatie.
Niet-participerende observatie: observeren zonder een actieve rol aan te nemen als participant in de
setting. Vier verschillen bepalen het centrale verschil tussen participerende en niet-participerende
observatie:
1. Covert vs. Overt: weet de geobserveerde van het observatieproces?
2. Systematisch vs. Onsystematisch: wordt er gebruik gemaakt van een observatie-instrument of hangt
de observatie af van de setting zelf?
3. Natuurlijke vs. Artificiële situaties: zijn de observaties in de natuurlijke setting of worden de situaties
verplaatst naar een gecontroleerde plek?
4. Zelfobservaties vs. Anderen observeren: in welke mate krijgt de reflexieve zelfobservatie van de
onderzoeker een plaats in de studie?
Drie fasen van observatie van de omgeving:
1. Beschrijvende observatie: de onderzoeker observeert een situatie en beschrijft alles wat hij ziet.
Is zeer geschikt voor een onderwerp waar nog niet veel over bekend is. Twee soorten
beschrijvende observaties:
De grote rondleiding: er wordt een overzicht gegeven van de sociale setting, de ruwe
structuur. Negen aandachtspunten:
1. Plaats: de fysieke plaats of plaatsen.
2. Actor: de mensen die aanwezig/betrokken zijn.
3. Activiteit: een reeks samenhangende dingen die mensen doen.
4. Object: fysieke dingen die aanwezig zijn.
5. Actie: alleenstaande acties van mensen.
6. Gebeurtenis: een reeks samenhangende activiteiten die mensen doen.
7. Tijd: de sequentie van een fenomeen of gedrag over de tijd.
8. Doel: de dingen die mensen proberen te bereiken.
9. Gevoel: de emoties die mensen voelen en uitdrukken.
De minirondleidingen: na de eerste ruwe ronde krijgt de onderzoeker meer details per
onderwerp te zien.
Observatiematrix: helpt bij het structureren van het onderzoek en geeft de hoofddimensies aan
die de onderzoeker wil weten, maar ook de relatie hiertussen.
2. Gefocuste observatie: de onderzoeker gaat zich focussen op bepaalde aspecten van een situatie,
die het best aansluiten bij het antwoord op de onderzoeksvraag. De onderzoeker moet zijn
beschrijvingen uitgebreid weergeven. Dit doet hij aan de hand van culturele domeinen: alle
unieke elementen uit een sociale setting die één cultureel geheel vormen.
3. Selectieve observatie: de onderzoeker kijkt echt alleen nog maar naar de focusgebieden van de
situatie. De onderzoeker is gefocust op één cultureel domein en gaat de relaties tussen elementen
specifiek onderzoeken.
Leerdoel 4: Wat zijn de voor- en nadelen van een observatie?
Participerende observatie:
Voordelen:
1. De methode is zeer flexibel: op vier gebieden is de methode zeer flexibel:
De onderzoeker kan op verschillende tijdstippen in het onderzoek met andere taken bezig
zijn.
Het is mogelijk om de focus van het onderzoek tijdens het onderzoek te wijzigen.
Het verzamelde materiaal zorgt voor uitgebreide analysemogelijkheden.
Het onderzoeksritme kan makkelijk aangepast worden aan de wensen van de onderzoeker.
2. Het langdurige contact met het veld heeft vele voordelen: er is geen sprake van eenmalig contact,
maar de onderzoeker is erg lang in de setting aanwezig.
3. De kwaliteit en de objectieve waarde van de gegevens zijn hoog: er zijn veel kansen voor
triangulatie van methoden en voor het nagaan van gegevens.
