Gezondheid in grootstedelijke gebieden LO1
LO1A
Geen kennisclips
LO1B - Introduction to urban health
De urbane transitie heeft ertoe geleid dat vanaf 2007 de stedelijke bevolking groter is dan de
plattelandsbevolking, en de stedelijke bevolking zal naar verwachting alleen nog maar
groeien. Men vertrekt naar de steden voor betere economische vooruitzichten. Maar de
verstedelijking wordt ook bevorderd door natuurlijke groei van de populatie en reclassering
van rurale naar stedelijke gebieden.
Criteria voor een stad
Er zijn verschillende soorten criteria die kunnen leiden tot dat een gebied een ‘stad’ wordt
genoemd. Dit verschilt daarnaast ook per land en context.
- Soort gezag (stad in NL heeft stadsrechten)
- Aantal inwoners
- Bevolkingsdichtheid (per km2)
- Soort en dichtheid van huizen
- Economische aspecten (platteland heeft boeren etc)
- Toegang tot diensten en infrastructuur
In Nederland wordt mate van stedelijkheid gedefinieerd aan de hand van adressen per km2.
Megasteden
Een megastad heeft > 10 miljoen inwoners. In 1995 waren dit er 14, op heden zijn het er
33 en naar verwachting zal dit aantal in 2030 stijgen naar 41. Tokyo (de grootste megastad)
is de enige stad waar een kleine afname van inwoners plaatsvindt.
Positieve effecten van verstedelijking voor de gezondheid
Er treden positieve effecten op bij verstedelijking zoals economische groei, groeiende
toegang tot gezondheidszorg en onderwijs, groeiende werkgelegenheid en groeiende
sociale diversiteit en pluriformiteit. Deze effecten leiden ertoe dat mensen vervolgens weer
graag naar de steden toe trekken.
Negatieve effecten van verstedelijking voor de gezondheid
Er treden ook negatieve effecten op zoals meer vervuiling en ongelukken (meer vervoer),
meer zittende beroepen (waardoor de kans op welvaartsziekten vergroot), sociale isolatie en
vermindering van sociaal kapitaal wat leidt tot geestelijke gezondheidsproblemen
(eenzaamheid, taalachterstand, individueel leven) en het ontstaan van
achterstandswijken/sloppenwijken door gebrek aan voldoende huisvesting (hier kunnen
infectieziekten verspreiden).
Urban health
Urban health gaat over de relatie tussen de context van de stad en de populatieverdeling
(distributie) van ziekte en gezondheid.
Urban penalty
De term "urban health penalty" verwijst naar de negatieve gevolgen voor de gezondheid
die optreden bij mensen die in stedelijke gebieden wonen, in vergelijking met mensen die
,op het platteland wonen. De arme bevolking concentreert zich in steden en wordt
blootgesteld aan ongezonde omstandigheden (door de stad; vervuiling). Tijdens de
industriële revolutie in hoge-inkomenslanden was er sprake van een toename van
gezondheidsproblemen, zoals astma, soa’s , geestelijk welzijn en drugsverslaving, onder
stedelijke inwoners in vergelijking met plattelandsbewoners. Dit kwam door de slechte
gezondheidsomstandigheden in de stad. Hoewel de urban health penalty destijds
voornamelijk van toepassing was in hoge-inkomenslanden, zien we tegenwoordig een
vergelijkbare situatie in lage- en middeninkomenslanden. Dit resulteert in een hogere
prevalentie van gezondheidsproblemen onder stedelijke inwoners, zoals slechte sanitatie,
gebrek aan schoon drinkwater, beperkte toegang tot gezondheidszorg en andere sociale en
economische uitdagingen.
Urban advantage
De term “urban advantage” verwijst naar de positieve gevolgen voor de gezondheid die
optreden bij mensen die in stedelijke gebieden wonen in vergelijking met mensen die op
het platteland wonen. Deze voordelen vragen wel actieve inzet; beleid en planning in steden
moeten worden opgesteld om ongelijkheid te bestrijden. Deze positieve gevolgen zijn
namelijk afhankelijk van SES in combinatie met de ondersteuning.
Urban sprawl (uitgestrektheid)
Steden breiden zich uit door het opslokken van voorsteden. Dit brengt wel problemen met
zich mee voor de mensen die wonen in de voorsteden zoals afhankelijkheid van een auto.
Daarnaast worden hierdoor rijke en arme buurten gecombineerd.
Urban health
Urbanisatie zorgt voor grotere steden met zowel positieve als negatieve gevolgen voor de
gezondheid. Deze transitie blijft voortzetten en daarom zijn meerdere concepten zoals urban
penalty, urban advantage en urban health belangrijk.
Stedelijke gezondheid onderzoeken
Voor positieve gezondheidseffecten in de stad is actief beleid nodig vanuit de
nationale (en globale) invloed → gemeente/provincie → stadsniveau
leven/werken → gezondheidsuitkomsten. Onderliggende structuren: religie,
cultuur, geografie, economie etc.
Urban living conditions
De living conditions gaan over de stad zelf; uiterlijk, bevolkingssamenstelling, SES, opdeling,
kennis verspreiding, gedrag, fysieke omgeving etc. De gemeente probeert hier een
gezondheidssysteem omheen te bouwen, dat zo goed mogelijk werkt voor de stad.
Stedelijke gezondheid onderzoeken
De invloed van OV op stedelingen en hun gezondheid:
- Drukte in OV; grotere kans op overdracht van infectieziekten
- Populatie die OV gebruikt bestuderen
- Wie gebruikt er OV maar kan eigenlijk fietsen/wandelen, en waarom
- Regionale factoren: OV contracten en faciliteiten in de stad en gebieden
- Nationale factoren: jaarkaart voor studenten etc.
,Gezondheid in grootstedelijke gebieden LO2
LO2A - Citizen science in the city
Curieuze neuzen is een project dat burgers inzet om de luchtkwaliteit te meten in de stad;
burgers helpen in dit project dus met het verkrijgen van data. Dit heeft een grote impact op
de samenwerking met onderzoeksinstellingen, media, overheid en burgerbewegingen. Er
ontstaat hierdoor een grote bewustwording over de luchtkwaliteit en duurzame mobiliteit.
Daarnaast creëert het gedragsverandering; men neemt meer de fiets, sommige mensen
kiezen er zelfs voor te verhuizen.
Straatvinken
"Straat Vinken" is een ander voorbeeld van burgerwetenschap waarbij burgers zelf het
initiatief nemen. Ze tellen handmatig auto's of maken gebruik van camera's om gegevens te
verzamelen.
Samenwerking met burgers en informatie
In Nederland zijn er initiatieven zoals het RIVM en het Waag Future Lab Smart Citizens Lab
die samenwerken met burgers om gegevens te meten en te delen.
Fukushima
Na Fukushima verloren burgers vertrouwen in experts en autoriteiten na de kernramp.
Burgerbewegingen wilden zelf een beter beeld krijgen (bottom-up) van de radioactieve
straling en richtten initiatieven zoals Safecast op om betrouwbare data te verzamelen,
aangezien de informatie van de Japanse overheid vaak onjuist of achtergehouden werd.
Burgerwetenschap
Burgerwetenschap wordt gezien als een wake-up call voor experts en autoriteiten, omdat
burgers zelf de verantwoordelijkheid nemen om gezondheidsproblemen aan te pakken en
data te verzamelen. Burgerwetenschap is "issue-gedreven", wat betekent dat het vaak
voortkomt uit specifieke maatschappelijke vraagstukken. In Japan en de nucleaire wereld
wordt burgerwetenschap vaak gedreven door anti-overheids- en anti-industrie sentimenten.
In Europa wordt er meer nadruk gelegd op overleg en samenwerking, met de gedachte dat
samen meer kan worden bereikt. Burgerwetenschap is onafhankelijk en heeft een ethiek
van open source, wat betekent dat de verzamelde gegevens en resultaten openbaar
beschikbaar zijn voor iedereen.
Belang van burgerwetenschap
Er wordt gewezen op het belang van burgerwetenschap in stedelijke gebieden, waarbij
wordt vermeld dat er een "urban advantage" is. Burger Interventies, experimenten, sociaal
leren en doorlopende dialoog worden als noodzakelijk beschouwd. Metingen door
wetenschappers en burgers worden als complementair gezien, waarbij ze elkaar aanvullen
om een vollediger beeld te krijgen.
Citizen science (UK)
Ze richten zich op het meten van luchtvervuiling met behulp van een apparaat genaamd de
"Dust Box". Met toestemming van de stad kunnen burgers de niveaus van luchtvervuiling op
specifieke locaties meten.
, LO2B - Urbanisation and its health effects
Urbanisatie = verstedelijking.
Demografische transitie
De demografische transitie opgedeeld in vijf fases is gecorreleerd met de mate van welvaart.
De overgang van een hoge mortaliteit en fertiliteit naar een lage mortaliteit en fertiliteit.
- 1e fase: Zowel geboortecijfer als sterftecijfer zijn hoog, de bevolking groeit nauwelijks
- 2e fase: Het geboortecijfer blijft hoog, het sterftecijfer wordt lager. De bevolking
begint harder te groeien. Door bijvoorbeeld hygiëne en betere omgang met
infectieziekten
- 3e fase: Het geboortecijfer neemt af terwijl het sterftecijfer laag is. De bevolking
groeit steeds minder hard. Denk aan vrouwen meer werken en meer anticonceptie.
- 4e fase: Geboorte en sterftecijfer zijn allebei laag
- (evt) 5e fase: In de toekomst is een sterfteoverschot mogelijk: bevolkingsafname
-
Demografische transitie: Bevolkingspiramide
- 1e fase: hoog geboortecijfer, laag sterftecijfer
- 2e fase: hoog geboortecijfer, minder laag sterftecijfer
- 3e fase: mensen worden steeds ouder
- 4e fase: langere levensverwachting en afname jonge bevolking
Epidemiologische transitie
De interactie van patronen van gezondheid en ziekte (in een stad/wereld), patronen over
demografische, economische en sociologische determinanten en consequenties. Deze
transitie is van infectieziekten naar niet-overdraagbare aandoeningen.
