1 JUNI 2023
Inhoudsopgave
Bibliografie.................................................................................................................................................... 7
Inleiding..........................................................................................................2
Hoofdtekst......................................................................................................3
Deel 1: Fases groepsontwikkeling..........................................................................................3
Deel 2: Groepsniveaus groepsontwikkeling...........................................................................4
Deel 3. Passende interventies.................................................................................................5
Conclusie.........................................................................................................6
Bibliografie......................................................................................................7
GROEPSDYNAMICA
INTERVENTIES IN TEAMS EN ORGANISATIES
EINDOPDRACHT MODULE
ALINE BREDEWOLD
LOI-LEIDSE ONDERWIJS INSTELLINGENSOCIAL WORK
Studentnummer: 3058204351999
1966 woorden (excl. Inhoudsopgave en bibliografie)
,Inleiding (181 woorden)
Dit verslag heb ik geschreven naar aanleiding van de module Groepsdynamica.
Het begrip groepsdynamica doelt op de psychologische processen en
gedragingen die onderling tussen de mensen in een groep spelen. In deel 1 en 2
van dit adviesverslag staat de analyse beschreven met groepsdynamica
gerelateerde theorieën en begrippen. In deel 3 staat mijn gekozen interventie en
mijn advies om de groepsontwikkeling te stimuleren wordt geformuleerd in de
conclusie.
Dit verslag is gebaseerd op een groep van twaalf cliënten, ze wonen samen.
Binnen deze groep vervul ik de functie woonbegeleider. In deze groep zie ik
mogelijkheden om de groepsontwikkeling te verbeteren. De deelnemers wonen
acht jaar samen. In mijn functie als woonbegeleider werk ik samen met de groep,
begeleid ik ze in het dagelijks leven, werken we aan leerdoelen en is er altijd tijd
voor gezelligheid of een feestje. De groep bestaat uit mensen tussen 25-35 jaar,
ze hebben onder andere het syndroom van Down, LVB, ADHD en/of Autisme. Het
doel van deze groep is om samen een fijne thuissituatie te creëren en ze nemen
deel aan de activiteiten binnen -en buitenshuis.
1
,Hoofdtekst Deel 1: Fases groepsontwikkeling (607 woorden)
In de voorfase staat de sociale omgeving op contextniveau van de groep
centraal. De groep wordt ‘ontworpen’. De grenzen en doelen worden aangegeven
en belangen en behoeften worden uitgesproken (Remmerswaal, 2021).
Praktijkvoorbeelden: Op gevoelsmatig niveau speelt er bij de deelnemers veel, K.
was verdrietig om ouders te verlaten en toonde angstig gedrag om in de groep te
wonen. D. was juist luidruchtig en gedroeg zich amicaal. Onderliggend lag de
behoefte om te weten wie de andere groepsgenoten waren.
In de oriëntatiefase hebben de deelnemers gevoelens van onzekerheid over hun
positie in de groep (Remmerswaal, 2021). Er zijn gevoelens van onveiligheid,
iedereen is opzoek naar vertrouwen en acceptatie van andere deelnemers.
Praktijkvoorbeelden: F. was bang voor inclusie (Schutz, 1958). Ze was onzeker
over de werkwijze en trok zich terug en stelde zich hulpeloos op. De onzekerheid
met betrekking tot anderen was zichtbaar bij D., Ze vergeleek zichzelf met B., D.
vond dat B. beter was, aangezien hij een hoger opleidingsniveau had.
De Invloedsfase ontstaat wanneer de groep een taakstructuur gevonden heeft en
de aandacht voor het interne groepsfunctioneren toeneemt. Deelnemers houden
zich bezig met sturing, beïnvloeding en met de wens om controle te krijgen en
vragen rond macht, dominantie, gezag en verantwoordelijkheid staan centraal
(Schutz, 1958). Elke deelnemer probeert een comfortabele positie te
bemachtigen en een onderlinge invloedsverdeling ontstaat. Praktijkvoorbeelden:
De begeleiders hebben meer gezag, de deelnemers zien hen als mensen met
macht. V. luistert naar de begeleider, maar wil niet naar H. luisteren. De groep
probeert elkaar te overtuigen, er is competitie onder elkaar en onderlinge
conflicten ontstaan. J. toont offensief gedrag, hij laat een ander niet uitpraten en
praat luid, andere deelnemers reageerden hier weer heftig op.
In de Affectiefase komen onderlinge verhoudingen centraal te staan
(Remmerswaal, 2021). Er is minder afstand en meer nabijheid. Deelnemers gaan
onderling gevoelens bespreken en er ontstaat betrokkenheid naar elkaar. De
groep hecht aan elkaar en er ontstaat cohesie. Praktijkvoorbeelden: D. vond het
lastig dat F. hem continu opzocht en lichamelijk (prikken van de vinger)
grenzeloos was. Door het ‘stop’ teken is deze onderlinge relatie verbeterd, er is
ruimte voor affectie die voor allebei prettig voelt. Binnen de groep zijn er twee
subgroepen gevormd, een die gericht is op de nabijheid van de begeleider en een
die gericht is op de eigen autonomie. Lewin verklaart dat de groep een
dynamisch geheel is en de subgroepen wederzijds op elkaar betrokken zijn
(Lewin, 1951, p. 146).
In de autonome groepsfase vindt er een verschuiving plaat, niet de onderlinge
wisselwerking staat voorop, maar de individuele bijdrage vanuit persoonlijke
betrokkenheid (Remmerswaal, 2021). Een goed draaiende taakstructuur draagt
bij aan een bevredigend relatiepatroon. Praktijkvoorbeelden: 1x per maand is er
een huiskamervergadering om een open groepsklimaat te stimuleren.
Begeleiders creëren ruimte voor inbreng en de deelnemers kunnen zich
2
,kwetsbaar opstellen (Johnson & Johnson, 1991). V. heeft gevraagd om zijn
afwasavond te wisselen, dit werd onderling besproken en opgelost. We spreken
hier over zelfsturing en zelfregulering, de deelnemers kunnen ‘zichzelf zijn’ en
helpen elkaar.
De thematiek van de afsluitingsfase kunnen we samenvatten in drie woorden:
afscheid, evaluatie en afsluiting (Remmerswaal, 2021). Deze groep heeft deze
fase nog niet bereikt, de groep blijft (hopelijk) nog jaren bij elkaar.
Praktijkvoorbeelden: P. ging verhuizen en toonde weinig initiatief ten opzichte
van de groep. Zijn gedrag kenmerkte zich in ambivalente gevoelens, blijheid dat
hij de groep kon loslaten en angstig om de vertrouwdheid te verliezen. Voor P.
betekende deze fase een voorbereiding op de terugkeer naar zijn eigen context.
De bindingen tussen de andere deelnemers en hemzelf werden losser. F.
benoemde de relatie in termen van voltooid verleden tijd, hij was bezig met het
afronden van de onderlinge affectie (Schutz, 1958).
Deel 2: Groepsniveaus groepsontwikkeling (522 woorden)
We letten bij het inhoudsniveau vooral op de gespreksinhoud, het thema en het
agendapunt (Remmerswaal, 2021). Dit is het eerste niveau waar de aandacht
van de groepsbegeleider en het groepslid naar uitgaat. De groep werkt taak -en
resultaatgericht en heeft een planmatige aanpak. Praktijkvoorbeelden: De
weekplanning was niet duidelijk en C. had behoefte aan duidelijkheid op
inhoudsniveau. Volgens de theorie van Benne en Sheats (1948) nam hij een
negatief, op zichzelf gerichte rol aan. H. wilde juist streven naar een oplossing
voor de ophaaltijden en nam het initiatief om een aan -en afwezigheidsbord te
ontwerpen, hij nam een positieve en functionele rol aan (Benne & Sheats, 1948).
Wie let op het procedureniveau in groepen, heeft vooral oog voor de wijze
waarop gewerkt wordt aan de doelstelling en taak (Remmerswaal, 2021).
Praktijkvoorbeelden: De procedure hoe nieuwe deelnemers aangenomen worden
en iedereen invloed heeft en er een gezamenlijk besluit gemaakt wordt. Draagt
bij aan de doelstelling, de gezamenlijkheid, van de groep. Een geschikte
structuur en tijdsplanning valt ook onder het procedureniveau, een voorbeeld
hiervan is de maandelijkse huiskamervergadering op de donderdagavond van
20.00 tot 21.00.
Op het interactieniveau gaat het om het zicht hebben op het relatiepatroon in de
groep en het kunnen werken aan verbetering daarvan (Remmerswaal, 2021). Tot
dit relatiepatroon behoort wat speelt op betrekkingsniveau rond de dimensies
macht/volgzaamheid en afstand/nabijheid. Praktijkvoorbeelden: Door de
begeleiders wordt er aan de cliënten naar de meningen, gedachten en de daarbij
behorende standpunten gevraagd voordat er iets wordt besloten.
Bij het bestaansniveau gaat het over vragen rond het vinden van erkenning voor
de eigen identiteit en hoe mensen elkaars zelfgevoel bevorderen of ondermijnen
(Remmerswaal, 2021). Het door anderen erkend en geaccepteerd te worden,
maakt het mogelijk tot erkenning te komen van moeilijk te verdragen inzichten
over bepaalde kanten van zichzelf. Het kan op bestaansniveau ook gaan om
dieperliggende thema’s als angst, onmacht, eenzaamheid, schuld,
zingevingsvragen en verantwoordelijkheid voor het eigen bestaan.
Praktijkvoorbeelden: D. praat moeilijk en gebruikt handgebaren om iets kenbaar
te maken, andere deelnemers begrepen dit niet en er heerste onbegrip.
Inmiddels wordt D. door de groep geaccepteerd, zijn ze blij met hem en houden
mensen rekening met de vaste structuren die voor D. helpend zijn. Bij het
avondeten werd er gevraagd of er iets aan de hand was, M. ontkende dit. Een
3
, paar uur later bleek dat er toch een negatieve spanning speelde en presenteerde
M. zichzelf in de ‘verbeterde versie’, terwijl ze onderliggend angstig was en
twijfelde aan zichzelf (Goffman, 2007).
Op het contextniveau gaat het om invloeden uit een grotere context, de
maatschappelijke positie, eigen culturele identiteit en de waarden en normen van
deelnemers (Remmerswaal, 2021). De context van de deelnemers is niet alleen
‘buiten’, maar ook ‘binnenin’ de groepsleden te vinden. Het gaat om een
verinnerlijkte context; een context die zich heeft genesteld in de binnenwereld.
Praktijkvoorbeelden: De groep heeft groepsnormen ontwikkeld vanuit hun eigen
context. Ze laten elkaar weten waar ze zijn, ze helpen elkaar en respecteren
elkaars mening. De ervaringen van de deelnemers werken door in hoe ze als
groepsleden denken, handelen en voelen. Ze helpen elkaar met het klaar maken
van het avondeten en doen gezamenlijk de afwas.
Deel 3: Passende interventies (380 woorden)
1. Een duidelijk programma maken en duidelijke regels/kaders
communiceren met deelnemers is op procedureniveau een mogelijke
interventie. Deze duidelijkheid zal rust geven en geeft ruimte aan lopende
groepsprocessen. Momenteel heerst er onduidelijkheid over de
taakverdeling, werklast, regels en procedures. Door structuur aan te
bieden zal dit de groepsontwikkeling bevorderen. Deze interventie
voorkomt dat de groep blijft hangen in een terugkerende vicieuze cirkel
waarin onmacht en frustratie overheerst. Mogelijke risico’s zijn dat er
deelnemers zijn die zich niet gehoord voelen en het gevoel hebben dat een
ander hen regels en kaders oplegt. Ze kunnen zich negatief gaan afzetten
aan de opgelegde structuur.
2. Gebruik maken van de gevormde subgroepen is op interactieniveau een
mogelijke interventie. Het functionele- en emotionele niveau binnen de
groep is divers en door deze interventie wordt de kans vergroot dat
iedereen een bijdrage levert. De onderlinge betrokkenheid, de gevoelens
van nabijheid en wederzijdse sympathie zal gestimuleerd worden. In deze
groep zijn er deelnemers die in de onderlinge relatie een mate van macht
uitoefenen. Door deze machtscontrole trekken andere zich terug en
worden er belangrijke zaken niet uitgesproken. Op gebied van
communicatie is er sprake van ‘hoge bijdragers’ en ‘lage bijdragers’. De
individuele verschillen worden versterkt of verzwakt door de
spraakzaamheid van wie er nog meer in de groep zitten (Klein, 1956, p.
28). Door gebruik te maken van subgroepen en aan te sluiten bij het
individuele functionele- en emotionele niveau is de kans op bijdrage in het
groepsgeheel groter. Een mogelijk risico is dat de subgroepen zich sterker
aan elkaar hechten en is er kans op uitsluiting van de andere subgroep.
3. Acceptatie is op bestaansniveau een mogelijke interventie. Het doel is om
het individuele proces -en motivatie te versterken. Belangrijk is dat ieder
groepslid gehoord en gezien wordt, dat er rekening gehouden wordt met
4
