Fysieke fixatie: het voorkomen van toepassing en complicaties
Inclusie- en exclusiecriteria
Bij het zoeken naar relevante literatuur worden artikelen gescreend op de in tabel 3 weergegeven
inclusie- en exclusiecriteria.
Tabel 3
Inclusie- en Exclusiecriteria.
Inclusiecriteria Exclusiecriteria
Bewijslast niet ouder dan 5 jaar Bewijslast ouder dan publicatiejaar 2018
Patiënten opgenomen in een ziekenhuis Patiënten opgenomen in een verpleeg- of
verzorgingshuis
Geen psychiatrische ziektebeelden Psychiatrische ziektebeelden
Valt binnen risicogroep Valt niet binnen risicogroep
Zoektermen
De in tabel 4 weergegeven zoektermen zijn gebruikt tijdens het zoeken naar relevante literatuur.
Tabel 4
Zoektermen.
Nederlands Engels
Vrijheidsbeperkende interventies Movement restricting interventions
Fixatie Restraint
Fysieke fixatie Physical restraint(s)
Ziekenhuis hospital
Alternatieven Alternatives
Complicaties Complications
Fysieke Physical
Mentale Mental
Ervaringen Experience
Nadelige gevolgen Adverse effects
Noot: Omdat er wordt gezocht in Nederlands- en Engelstalige databanken zijn de zoektermen zowel
in het Nederlands als in het Engels weergegeven.
2.2.2 Searchstring
Om antwoord te geven op de literatuur-deelvragen en de onderzoeksvraag wordt er in verschillende
databanken naar literatuur gezocht. De zoekactie is weergegeven in een searchstring die is
opgenomen in bijlage 3.
2.2.3 Selectieprocedure van bronnen
Om te evalueren of een artikel relevant is, wordt er gekeken naar de titel, abstract en de conclusie.
Om vervolgens de kwaliteit van de literatuur te beoordelen aan de hand van de studiekwaliteit
checklist van de Cochrane databank (Cochrane Netherlands, 2021). In bijlage 4 zijn de
beoordelingsformulieren opgenomen.
18
, Fysieke fixatie: het voorkomen van toepassing en complicaties
3. Resultaten
Zoekactie literatuuronderzoek
De zoekactie naar literatuur om de hoofd- en deelvragen te beantwoorden heeft een aantal artikelen
opgeleverd. In figuur 2 is een schematische weergave van de zoekactie opgenomen. Een aantal
artikelen is tijdens de zoekactie geëxcludeerd op relevantie aan de hand van de titel en abstract.
Artikelen waar de titel en abstract wel relevant bleken, zijn verder doorgelezen om te inventariseren
of het artikel bijdroeg aan het beantwoorden van de vragen in dit onderzoek.
Figuur 2
Flowchart zoekactie
Voor het beantwoorden van de eerste deelvraag is er
gezocht binnen de databank PubMed, hier werden
meerdere artikelen gevonden. Er is een scoping review
gevonden (Abraham et al., 2020) waar interventies om
fysieke fixatie te voorkomen binnen een ziekenhuissetting
worden onderzocht. Ook werd een systematic review
(Abraham et al., 2022) gevonden waar interventies om het
gebruik van fysieke fixatie in ziekenhuissetting te
voorkomen en verminderen wordt onderzocht. Verder is er
gezocht binnen de Inholland bibliotheek, hier werd een
kwalitatief onderzoek gevonden (Tresfon et al., 2023). In dit
artikel wordt onderzocht hoe verpleegkundigen omgaan
met onrust, verwardheid en fysieke fixatie binnen een
ziekenhuissetting. Binnen Vilans is een alternatievenbundel (Wzd-team Vilans, 2020) gevonden die
bijdraagt aan het beantwoorden van de eerste deelvraag. In deze bundel worden alle alternatieven
voor fysieke fixatie beschreven.
Om de tweede deelvraag te beantwoorden wordt de handreiking Wet Zorg en Dwang (KNMG et al.,
2022) en de factsheet ‘Relatie Wzd en Wgbo’ (Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport,
2020) geraadpleegd en de protocollen van de organisatie (Ten Holt et al., 2022)1 en (Dijkstra, 2021)1.
Om de derde en laatste deelvraag te beantwoorden is er gezocht binnen Google scholar waar een
kwalitatief onderzoek (Hamid & Daulima, 2018) is gevonden die de ervaringen met het gebruik van
fysieke fixatie bij gewelddadige patiënten binnen een psychiatrisch ziekenhuis heeft onderzocht.
Psychiatrie is een opgesteld exclusiecriterium, gezien de inhoudt van dit artikel is ervoor gekozen dit
artikel te includeren. Verder werd een retrospective cohort study (Chou et al., 2020) gevonden, waar
de negatieve effecten van fysieke fixatie op de behandelresultaten van oudere patiënten wordt
onderzocht.
De volledige searchstring is terug te vinden in de bijlagen. Om de validiteit en betrouwbaarheid van
de artikelen te waarborgen, zijn deze beoordeeld aan de hand van de beoordelingsformulieren van
Cochrane. De beoordelingsformulieren zijn opgenomen in bijlage drie. Het artikel van Abraham et al.
(2022) is niet van voldoende kwaliteit gebleken, gezien er artikelen worden beoordeeld van lage
kwaliteit. Er is wel voor gekozen dit artikel mee te nemen in de resultaten gezien de strekking van het
onderzoek overeenkomt met dit onderzoek.
19
, Fysieke fixatie: het voorkomen van toepassing en complicaties
Resultaten praktijkonderzoek
Het praktijkonderzoek werd uitgevoerd, aan de hand van enquêtes met 46 respondenten. Van de
drie deelnemende afdelingen is er 60,9% respons van de afdelingsgroep Cardiologie, 23,9% respons
van de afdeling Beschouwend en 15,2% respons van de afdeling Snijdend.
Ook zijn er interviews gehouden met Wilma Admiraal (Physician Assistant) en José de Roo
(verpleegkundige) van de polikliniek geriatrie en een interview met N. Hoekstra (Psychiatrische
Consultatieve Dienst) en J. Tol (dwang en drang functionaris) van de PAAZ 2.
3.1 Beleid
In de anonieme enquête wordt door vier verpleegkundigen aangegeven dat fixatie wordt
geaccepteerd: ‘’ik vind dat dit wel ingezet kan worden bij patiënten waarbij dit nodig is’’, ‘’het is oké
als het veilig toegepast wordt’’. 19 verpleegkundigen geven aan negatief te staan tegenover fysieke
fixatie. Er wordt beschreven dat het inhumaan, traumatiserend en mensonterend is. Verder wordt er
aangegeven dat de patiënt een volledige beperking van het functioneren wordt opgelegd en dat de
verwardheid en onrust vaak juist toeneemt als er fysieke fixatie wordt toegepast. Verpleegkundigen
geven aan het verschrikkelijk te vinden om fixatie te moeten toepassen en zijn zich bewust van de
nadelige effecten voor de patiënt. 24 respondenten beschrijven fixatie alleen toe te willen passen in
uiterste gevallen. In het kader van de veiligheid van de patiënt of de verpleegkundige of als de
patiënt zichzelf of zijn omgeving ernstig letsel wil aandoen, is strekking van de antwoorden van deze
24 respondenten is dat fysieke fixatie alleen toe te passen als laatste redmiddel.
In onderstaande figuur wordt schematisch weergegeven of de verpleging op de hoogte is van de
regels omtrent vrijheidsbeperkende interventies.
Figuur 3
Kennis over het huidige beleid
71,7% van de respondenten geven aan op de hoogte te zijn van de regels omtrent
vrijheidsbeperkende interventies. 10,9% geeft aan hier niet van op de hoogte te zijn. De overige
17,6% zegt deels op de hoogte te zijn.
In figuur 4 wordt weergegeven dat 63% van de verpleegkundigen geen training heeft gehad in het
toepassen van fixatie, 37% heeft hier wel een training in gehad.
1
Bron afkomstig van het intranet van de instelling (niet publiekelijk toegankelijk). 20
2
Er is toestemming verkregen voor gebruik van de namen in het onderzoek