Psychopathologie kind en jeugdige
Inhoud
Hoorcollege 1 inleiding en ADHD............................................................................................................2
Literatuur............................................................................................................................................2
Verhulst hst 1 het vakgebied kinder- en jeugdpsychiatrie..............................................................2
Verhulst hst 2 diagnostiek..............................................................................................................3
Verhulst hst 6 aandachtsdeficiëntie-/hyperactiviteitsstoornis.......................................................8
Hoorcollege......................................................................................................................................12
Hoorcollege 2 deel ADHD en autisme...................................................................................................24
Literatuur..........................................................................................................................................24
2 websites.....................................................................................................................................24
Hoorcollege......................................................................................................................................24
Hoorcollege 3 gedragsstoornissen en angst.........................................................................................30
Hoorcollege......................................................................................................................................30
Hoorcollege 4 PTSS en obsessieve compulsieve stoornissen................................................................42
Hoorcollege......................................................................................................................................42
Hoorcollege 5 schizofrenie, stemmingsstoornissen..............................................................................47
Hoorcollege......................................................................................................................................47
Hoorcollege 6 somatisatie en eetstoornissen.......................................................................................58
Hoorcollege......................................................................................................................................58
Hoorcollege 7 ticstoornissen en psychiatrische stoornissen bij jonge kinderen...................................66
Hoorcollege......................................................................................................................................66
1
,Hoorcollege 1 inleiding en ADHD
18-11-22
Literatuur
Verhulst hst 1 het vakgebied kinder- en jeugdpsychiatrie
Veel kinderen hebben ooit wel eens last van problematisch gedrag maar meestal tijdelijk en er is
geen professionele hulp nodig. Wanneer de problemen het sociale en schoolse functioneren
belemmeren spreken we vaak wel van een psychiatrische stoornis en is er wel professionele hulp
nodig. Deze hulp wordt geboden door de gespecialiseerde jeugd-geestelijke-gezondheidszorg waarbij
de kinder- en jeugdpsychiater(medisch specialist), een centrale rol. Andere professionals zoals,
psychologen, pedagogen, vaktherapeuten of systeemtherapeuten helpen de psychiater hierbij.
Kinder- en jeugdpsychiatrie(medisch specialisme) houdt zich bezig met het diagnosticeren en
behandelen van kinderen en jeugdigen met psychische stoornissen. Psychische stoornis is een
samenstel van problemen op het gebied van cognitieve functies, de emotieregulatie of het gedrag
van een persoon. Deze problemen zijn een uiting van een disfunctie in het psychologische,
biologische of ontwikkelingsprocessen die te grondslag liggen aan het psychische functioneren.
Psychopathologie(wetenschappelijk fundament psychiatrie)= de wetenschap of studie van het
geestelijk of psychisch leiden.
Bij kinder- en jeugdpsychiatrie wordt et ontwikkelingsperspectief aan de psychopathologie
toegevoegd. Kennis van de lichamelijke, cognitieve, emotionele en sociale ontwikkeling.
Ontwikkelingspsychopathologie heeft geen kant en klare antwoorden maar biedt een geheel aan
opvattingen, methoden en vraagstellingen om een beter begrip te krijgen van afwijkend gedrag in
het licht van de ontwikkelingstaken, -stadia en -processen die de menselijke groei kenmerkt.
De psychiatrie verenigt de empathische (begrijpende, verstehende) en de systematische (rationeel-
verklarende, erklärende) benaderingen. In de praktijk moet de hulpverlener schakelen tussen beide
benaderingen van wetmatigheden uit de wetenschap en unieke kenmerken en achtergronden van
het individu. Ook is het belangrijk om rekening te houden met het gezin dat onder stoornis leidt maar
ook een belangrijke rol kan spelen bij ontstaan en verloop van stoornis. School en leeftijdsgenoten
hebben ook invloed op de stoornis.
De laatste jaren is er meer wetenschappelijk onderzoek gekomen waardoor het vakgebied van
pscyhosociaal en psychotherapeutisch naar meer medisch gegaan is.
Verschillen tussen psychiatrie voor kinderen en psychiatrie voor volwassenen:
- Kinderen en jeugdigen zoeken meestal niet zelf hulp voor hun problemen
- Kinderen en jeugdigen zijn afhankelijk van het gezin en hun functioneren houdt vaak direct
verband met de gezinssituatie
- Bij het beoordelen van problemen bij kinderen en jeugdigen speelt de ontwikkeling een
centrale rol
- Bij het diagnostisch onderzoek van kinderen en jeugdigen worden gegevens van andere
informanten dan de patiënt zelf sterk meegewogen
- Interventietechnieken en de organisatie van zorg voor kinderen en jeugdigen wijken af van
die voor volwassenen
2
,Verhulst hst 2 diagnostiek
Dit hoofdstuk gaat over de opbouw van het psychiatrisch onderzoek bij kinderen en jeugdigen en
biedt handige overzichten, onder andere van het vraaggesprek met het kind of jeugdige
Het diagnostische proces bestaat uit 2 onderdelen en is nodig om de beste behandeling te kiezen:
1. Het verkrijgen van informatie over klachten en symptomen ( het diagnostisch onderzoek)
2. Het maken van een samenvattende conclusie (het stellen van de diagnose)
Meerdere informatiebronnen
gedrag van een kind kan per context verschillen, dus informatie van informanten ook. De 4
belangrijkste bronnen om een goed beeld te krijgen van de situatie zijn: Ouders, leerkrachten,
kinderen en jeugdigen zelf en hulpverleners.
- Ouders: kennen het kind in de thuissituatie en zowel in de dag als in de nacht
- Leerkrachten: geven informatie over schoolprestatie, sociaal functioneren, het kind in een
taakgerichte omgeving en het kind vergelijken met zijn leeftijdsgenoten.
- Kinderen en jeugdigen zelf: geven informatie over eigen gevoelens en gedachten en over
activiteiten buitenhuis die ze verborgen houden voor ouders en leerkracht zoals
middelenmisbruik en anti sociaal gedrag
- Hulpverleners: onderzoekt kind. Arts doet lichamelijk onderzoek en psycholoog/pedagoog
doet cognitief onderzoek. Ook kan hulpverlener belevingswereld exploreren en de reactie op
eventuele interventies toetsen.
Hoe wordt diagnostische informatie verkregen?
het verzamelen van diagnostische gegevens is een proces van opsporen van kenmerken die het ene
individu onderscheiden van andere individuen. Er zijn 3 methoden om diagnostische gegevens te
verkrijgen:
1. Ongestructureerde methoden: (observatie van een) gesprek met ouders of kind of een test in
de klas
2. Gestructureerde methoden: het laten invullen van vragenlijsten bij bronnen of
gestandaardiseerde interviews of observaties
3. Gestandaardiseerde test of onderzoeken: algemeen lichamelijk en neurologisch onderzoek,
psychologische test en technisch onderzoek(zoals genetisch onderzoek)
Onderdelen van diagnostiek
psychiatrisch diagnostisch onderzoek bestaat uit 5 componenten van 3 bronnen(zie tabel 2.1):
1. Informatie van ouders: reden voor zoeken hulp, hoofdklacht, ontwikkelingsanamnese
(intakegesprek), gezins- en familieanamnese en gegevens dagelijks functioneren
2. Informatie van leerkracht: leerprestatie, gedrag kind in klas, relatie tot leerkracht,
medeleerlingen en schoolklimaat(contact ouders etc)
3. Informatie van kind of jeugdige:
a. onderzoek naar cognitieve functies en sociaal-emotioneel functioneren met behulp van
gestandaardiseerde psychologische test
b. lichamelijk en technisch onderzoek (chemisch, beeldvormend hersen, genetisch of
(psycho)fysiologisch onderzoek)
c. het gesprek met kind of jeugdige inclusief observaties tijdens gesprek
Tabel 2.1 onderdelen van psychiatrisch onderzoek van kind naar informatiebronnen (OZ=onderzoek)
3
, ouders leerkracht kind
Cognitief OZ Lichamelijk OZ Psyschiatrisch OZ
Hoofdklacht Leerprestaties Intelligentietest Algm lichamelijk Vraaggesprek
Ontwikkelings Relatie tot leraarSchoolvorderings Neurologisch Geven van
anamnese test opdrachten
Huidig Relatie tot Technisch Observaties
functioneren kind medeleerlingen
Gezinsanamnese Gedrag in klas
Familieanamnese schoolklimaat
Het hulpverleningsproces
figuur 2.1 betreft het proces van aanmelding voor hulp tot en met evaluatie van functioneren na
behandeling. Schema kan aangepast worden op problemen en situaties, zo hoeft niet iedereen
lichamelijk onderzoek te doen.
Figuur 2.1 het hulpverleningsproces in de kinder- en jeugdpsychiatrie
1. Aanmelding
-reden voor zoeken van hulp en aard van hoofdklacht
-vragenlijsten om de voorgeschiedenis of emotionele en gedragsproblemen vast te stellen
-demografische gegevens
2. Diagnostisch onderzoek
-gesprek met ouders: ontwikkelings-, gezins- en familieanamnese, huidig functioneren
-gesprek kind/jeudige
-gesprek leerkracht
-psychodiagnostisch, lichamelijk en technisch onderzoek
3. Diagnostische formulering
-vergelijken van informatie
-integratief beeld van het functioneren van kind/jeugdige
-diagnose in engere zin: classificatie
-etiologisch en prognotische hypothesen
- diagnose in ruimere zin
4. Behandeling
-selectie van doelen van behandeling
-keuze en starten van behandeling
5. Evalueren behandeling
-vergelijken van huidige functioneren met gegevens over functioneren voor behandeling
-eventueel aanpassen behandeling
6. Uitkomst evaluatie: vergelijken van huidig functioneren met gegevens over functioneren
voor behandeling
1.De aanmelding
bij jonge kinderen nemen ouders beslissing voor aanmelding hulp. Naarmate kind ouder wordt
medewerking van kind zelf een voorwaarde voor het krijgen van hulp. Van 12-16 jaar moet er
toestemming van kind zijn en vanaf 16 jaar mag kind volledig zelf hulp zoeken.
De hulpvraag en het uitdiepen van de hoofdklacht
Stoornissen ontstaan vaak geleidelijk. De eerste vraag is waarom voor dit kind en juist op dit moment
hulp wordt gevraagd. Ouders zijn vaak niet geïnteresseerd in diagnose maar willen dat probleem
wordt opgelost. Soms wil omgeving dat er hulp gezocht wordt en zien ouders zelf de problemen niet.
Het is belangrijk om een beeld van ernst en urgentie van problemen te krijgen. Samengevat komen in
4
