Korte samenvatting – materieel strafrecht
Week 1 – Literatuur
Hoofdstuk 1
Ius puniendi; recht van de overheid om burgers te straffen o.g.v. normschendingen.
blijft buiten beschouwing de veelheid aan bedoelde pijn die mensen elkaar dagelijks aandoen.
Publieke strafrecht wil ongerichte wraak en dus eigenrichting voorkomen = de burgers gaan
onderling voor eigen rechter spelen en hierbij overschrijden zij de grenzen van het toelaatbare (gaat
om reacties op gedragingen die op zichzelf strafbaar zijn en reacties die als onduldbaar, ergerlijk of
onverdraaglijk worden ervaren).
Belangrijkste functie van strafrecht (volgens velen); bewaken van de veiligheid en het ordelijk
verloop van de samenleving door bepaalde schadelijke en gevaarlijke menselijke gedragingen tegen
te gaan d.m.v. vervolging en bestraffing.
Materiële strafrecht regelt;
- Welke gedragingen onder welke omstandigheden strafbaar zijn
- Waaruit de straffen bestaan en
- Onder welke voorwaarden het strafrecht mag worden toegepast
Tot het materiële strafrecht kan gerekend worden;
1. De algemeen geldende bepalingen in het Algemeen Deel v.h. WvSr, en het geheel van alle
afzonderlijke strafbepalingen.
2. Het sanctiestelsel; geheel van straffen en maatregelen. Regels betreffende de rechterlijke
straftoemeting en het strafexecutierecht + penitentiair recht (strafrechtelijk sanctierecht)
3. Voorwaarden voor vervolgbaarheid.
Formele strafrecht (strafprocesrecht); rechtsgebied met voorschriften die bepalen langs welke weg
het Sr zich dient te verwerkelijken. Omvat de regeling v.d. opsporing, vervolging en de berechting van
strafbare feiten geeft bevoegdheden aan de overheidsfunctionarissen, geeft rechten aan de
verdachte en de raadsman of -vrouw.
geen strikte afbakening tussen materieel en formeel. Staan met elkaar in wisselwerking.
De geest van ons WvSR
- Wetboek van 1881 trad in 1886 in werking na de code pénal Afgerekend met bepaalde
sancties zoals levenslange dwangarbeid, deportatie etc.
- Groot belang aan vrijheid voor de rechter
- Nl Sr is compromis tussen klassieke en moderne richting verenigingstheorie; de vergelding
is de grondslag van de straf en bepaalt de proportionaliteit maar bijzondere, mede gedrag
kundig gekleurde doelen in concrete binnen grenzen van de vergelding de op te leggen straf
bepalen.
- Belang van rechtswaarborgen t.b.v. rechtszekerheid en belang van resocialiseren en de
bescherming van de maatschappij gaan hand in hand.
WvSr bestaat uit drie boeken;
1. Algemeen deel
2. De misdrijven
3. De overtredingen
Er zijn nog strafbepalingen in andere wetten te vinden die onderworpen zijn aan het regime van de
algemene bepalingen van het AD van het wb (art. 91 Sr) belangrijkste leerstukken zoals
toepasselijkheid van de NL strafwet, sancties, poging, deelneming, samenloop van strafbare feiten,
verjaring etc.
als hiervan wordt afgeweken vanwege het bijzondere karakter bijzonder strafrecht
,Sr is een Ultimum remedium; terughoudendheid het uiterste redmiddel
Bewust van ingrijpende en pijnlijke karakter van het SR en van wat een straf is = een opzettelijk
(door de overheid) aan de burger toegebracht leed o.g.v. een normoverschrijding.
Opportuniteitsbeginsel; de strafrechter kan ten aanzien van elk strafbaar feit afzien van het
opleggen van een straf of maatregel (zie rechterlijk pardon art. 9a Sr) of evt. een lage straf.
Belangrijk verschil tussen Sr en andere rechtsgebieden; het Sr is in 1 e plaats niet gericht op de
aangerichte schade of het geschiede onheil herstellen of ongedaan maken. Publieke terechtwijzing
hoort al bij het punitieve gehalte. Sr volgt na de feiten en kan beperkt bijdragen aan het herstel
exorbitant recht.
Rechtsdelict; omvat de strafbaarstelling van de schending van een norm, welke de meeste mensen
mee zijn opgevoed en die behoort tot de normen die een eerste vereiste voor een fysiek en
psychische leefbare maatschappij vormen. Weerspiegelen de bescherming van onze meest essentiële
rechtsgoederen en draaien om de integriteit van het leven en van het lichaam, de zedelijkheid, van
het eigendom, van de persoonlijke privacy etc.
Wetsdelict; overtreding, strafbaarstelling van de schendingen van normen die een veel
oppervlakkiger karakter hebben, namelijk de ordening v.d. samenleving ondersteunen maar niet diep
ingrijpen in de gewetensfunctie v.d. mens.
- Lijkt op onderscheid tussen misdrijven en overtredingen; gaat om ernst
- Bij misdrijven is er altijd een bestanddeel dat het opzet of de schuld uitdrukt.
Tot wie richt zich de strafwet?
- Van belang voor de vraag hoe groot het publiekrechtelijke gehalte van het Sr is.
- Blijkt uit het feit dat de overheid de handhaving v.h. strafrecht jegens burgers actief
nastreeft, beschermde rechtsgoederen onttrokken aan particuliere zeggenschap en de aard
v.d. strafsanctie is publiekrechtelijk.
Strafbepaling bestaat uit twee delen;
1. Delictsomschrijving; schending van een bepaalde materiële norm
2. Sanctienorm
Karl Binding; tegenstelling tussen gedragsnorm (in de delictsomschrijving en gericht op de burger) en
de norm betreffende de sanctie in de desbetreffende strafbepaling (gericht op de autoriteiten).
Simons; de sanctienorm richt zich ook op de burger omdat het leidt tot navolging.
De door het strafrecht beschermde rechtsgoederen
Rechtsgoederen van Bemmelen;
- De bij de mens van nature aanwezige eis dat het leven in stand gehouden wordt
- De eis v.d. naastenliefde
- De eis v.d. waarachtigheid
- De eis der reinheid of kuisheid
De verschillende richtingen en hun rechtvaardiging van het strafrecht
- Maatschappelijke contract berust op het ‘natuurlijke’ imaginaire beeld dat burgers vrijwillig
met elkaar een overeenkomst hebben gesloten krachtens welke zij t.o.v. elkaar plichten op
zich hebben genomen die de overheid gerechtigd is te handhaven.
De absolute vergeldingstheorieën
- Misdrijf vormt de grondslag v.d. straf; de straf vindt dus in het misdrijf zelf haar
rechtvaardiging, geheel los van het effect.
- Doel is ondergeschikt
- Versies van de vergeldingsgedachte waarbij de vergelding een goddelijke herkomst wordt
toegeschreven.
Klassieke richting
, - Huldigde het beginsel van vergelding als grondslag v.d. straf.
- Le contract social
- Beccaria; maximale geluk voor een maximaal aantal mensen voor Sr;
o Uitsluitend geschreven wetboeken; wetgever is enige aangewezene geen
willekeur
o Geen onnodige strafbaarstellingen; stijgt crim i.p.v. dalen
o Duidelijke en heldere formuleringen met weinig interpretatieruimte
rechtszekerheid
o Gerechtvaardigd zijn van straffen
o De proportionaliteit van straffen zowel kwantitatief als kwalitatief
o De zekerheid v.d. straf generaal preventieve werking
o Geen preventief optreden, uitsluitend retrospectief.
De relatieve of doeltheorieën
- Rechtvaardiging van de straf is gelegen in het doel daarvan.
- De rechtsgrond v.d. straf wordt bepaald door het doel niet door de vergelding
De moderne richting
- Werd gekeken naar de bijdrage van sociale politiek aan de preventie van misdaad
- Standpunt; speciale preventie komt een doorslaggevende betekenis toe bij de strafmaat
t.a.v. recidivisten bepleit dat het gevangenisregiem zoveel mogelijk toegesneden op de
persoon v.d. dader en het door hem gepleegde delict.
De verenigingstheorieën
- Scherp onderscheid tussen rechtsgrond en doel van het Sr.
- Vergelding vormt de grondslag v.d. straf; de rechtvaardiging ervan.
- Vergelding rechtvaardigt straf en beschermt verdachte door proportionaliteit en het verwijt
dat hem daarvan mag worden gemaakt.
- Bovengrens wordt bepaald door maat v.d. vergelding in het concrete geval
- Doelen zullen de straf onder geen beding boven de bovengrens v.d. vergelding drijven.
Na-oorlogse strafrecht; paternalistisch-humaan
Verschillende richtingen;
Juridisering en welzijn
- Juridiseringsrichting belangrijkste dimensie; de wijze waarop aan de v.d. nature nu eenmaal
bestaande wraak en vergeldingsgevoelens van mensen onder elkaar vorm wordt gegeven en
wel in regulerende zin, overeenkomstig de strekking v.d. in het klassieke Sr gewortelde
rechtsbeginselen.
- Belangrijk uitgangspunt; door het recht wordt in het strafproces zelf de noodzaak van
bescherming van de enkeling erkend en de legitimiteit van zijn belangentegenstelling,
geschilpunten, interpretaties met de staat.
- Welzijnsrichting richtte zich op de reductie v.h. Sr vanuit een kritische visie op het veelal
irrationele en discriminatoire karakter v.h. Sr in het licht v.d. sociale verhoudingen waarvan
het een uitdrukking vormt ondoelmatig gebruik = afgewezen.
Nieuwe ontwikkelingen
Het slachtoffer in het strafrecht
Maatschappelijke factoren werden in het Sr en in de strafrechtspleging belangrijker;
- Slachtoffer krijgt een belangrijkere positie
, - Drietal behoeften slachtoffer; emotionele wens om serieus genomen te worden en om met
respect behandeld te worden, de behoefte aan informatie over ontwikkelingen in de hen
betreffende strafzaken en in het geval van schade de behoefte aan schadevergoeding.
Verzakelijking, neo-vergelding en terrorismebestrijding
- Bureaucratisering, automatisering enorme verzakelijking, pragmatisch, economisch
denken is sterk gaan overheersen.
- Sterk gericht op de persoon v.d. dader en in teken van verenigingstheorie
- Accent op vergelding
- Verzakelijking op gebied van tenuitvoerlegging v.d. straf
Het bestuursstrafrecht
- Tussen bestuursrecht en Sr in
- Soms uitbesteden aan bestuursrechter i.p.v. rechterlijke macht
- Vraag na Öztürk arrest in hoeverre moet daarbij aan de waarborgen van art. 6 EVRM
worden voldaan? bieden handvatten voor begrip criminal charge.
- Soms wel meer expertise
- Ne bis in idem-beginsel het beginsel dat iemand niet twee keer voor hetzelfde feit kan
terechtstaan en mag worden gestraft.
Europees strafrecht
= het geheel van strafrechtelijke regels die verscheidene Europese staten gemeen hebben met het
oog op de bestrijding van criminaliteit, in het bijzonder de grensoverschrijdende georganiseerde
criminaliteit en het stellen van grenzen daaraan.
- EU + Verdragen van de Raad van Europa
- Recht van EU kan beperkingen stellen aan het nationale materiële Sr indien een nationale
strafbepaling onevenredig belemmerend werkt t.a.v. een of meer zogenoemde vrij
verkeersrechten.
Beleid in het kader van Ruimte van Vrijheid, Veiligheid en Recht
Harmonisatie; het naar elkaar toegroeien van de rechtspraktijk van verschillende rechtstelsel o.g.v.
een gemeenschappelijke norm;
- Materiële harmonisatie; het recht van een lidstaat wordt dusdanig afgestemd op EU
normen, dat deze normen adequaat gehandhaafd kunnen worden.
o Zaak Commissie tegen Griekenland; lidstaten zijn verplicht ervoor te zorgen dat
schendingen van het communautair recht op een doeltreffende, effectieve en
proportionele wijze worden gesanctioneerd. Manier van bestraffing moet analoog
zijn aan de bestraffing van overtredingen van vergelijkbare nationale bepalingen =
assimilatiebeginsel.
o = Verplichting om bepaalde, op Eu niveau gestelde gedragsnormen strafrechtelijk te
handhaven door ter zake v.d. betreffende gedragingen strafbepalingen in de wet op
te nemen.
- Formele harmonisatie; harmonisatie m.b.t. politiële en justitiële samenwerking in strafzaken.
o Wederzijdse erkenning
o Lidstaten dienen uitspraken van rechters uit andere lidstaten te respecteren o.b.v.
het vertrouwen dat ook in de andere lidstaat op correcte wijze invulling wordt
gegeven aan de vanuit de EU uitgevaardigde regels.
Hoofdstuk 2
Dimensies van het begrip strafbaar feit;
1. Historisch strafbare feit: de gedragingen van iemand in een bepaalde context, leidend tot een
bepaald, ongewenst resultaat, is een strafbaar feit omdat de wet dit als zodanig noemt en
omschrijft.
2. Wettelijke strafbare feiten: de delictsomschrijving die men in de wettelijke strafbepalingen
aantreft.
