Dit zijn uitgebreide aantekeningen voor alle colleges van het vak ontwikkelingspsychologie (PABAP038) aan de Rijksuniversiteit Groningen.
Ik schrijf ook altijd mee met wat de docenten zeggen.
RIJKSUNIVERSITEIT GRONINGEN, PEDAGOGISCHE
WETENSCHAPPEN
HOORCOLLEGES ONTWIKKELINGSPSYCHOLOGIE, JAAR
1, PERIODE 1
Inhoud
Week 1.......................................................................................................................................................................2
College 1a – Inleiding in de ontwikkelingspsychologie, theorieën en onderzoeksmethoden..............................2
College 1b – Inleiding in de ontwikkelingspsychologie, theorieën en onderzoeksmethoden.............................7
Week 2.......................................................................................................................................................................9
College 2a – Het begin van het leven: genen, omgeving en ontwikkeling...........................................................9
College 2b – De prenatale periode & ontwikkeling zenuwstelsel en hersenen.................................................12
Week 3.....................................................................................................................................................................16
College 3 – Lichamelijke, perceptuele en motorische ontwikkeling...................................................................16
College 4 – Motorische ontwikkeling..................................................................................................................22
Week 4.....................................................................................................................................................................27
College 5 – Cognitieve ontwikkeling en geheugen.............................................................................................27
College 6 – Executief functioneren en intelligentie............................................................................................33
Week 5.....................................................................................................................................................................40
College 7 – Emotionele ontwikkeling..................................................................................................................40
College 8 – Sociale ontwikkeling.........................................................................................................................49
Week 6.....................................................................................................................................................................58
College 9 – Morele ontwikkeling en ontwikkelingspsychologie.........................................................................58
College 10 – Ontwikkeling in de volwassenheid.................................................................................................66
Week 7.....................................................................................................................................................................72
Responsiecollege.................................................................................................................................................72
,WEEK 1
COLLEGE 1A – INLEIDING IN DE ONTWIKKELINGSPSYCHOLOGIE, THEORIEËN EN
ONDERZOEKSMETHODEN
Ontwikkelingspsychologie = het identificeren en beschrijven van veranderingen in verschillende
ontwikkelingsdomeinen en de processen achter deze veranderingen. Wordt ook wel levenslooppsychologie
genoemd.
Ontwikkelingspsychologie is multidisciplinair.
Ontwikkelingspsychologie is belangrijk voor een orthopedagoog/onderwijswetenschapper omdat:
- Toepassing kennis van ontwikkeling in opvoeding, onderwijs en bepalen beleid
- Vroeg signalering van atypische ontwikkeling
- Begrijpen ontstaan en beloop van atypische ontwikkeling
Je hebt kennis nodig van een normale (leeftijdsadequaat) ontwikkeling om preventieve maatregelen in te
zetten bij een afwijkende ontwikkeling.
Ontwikkeling = verandering
Ontwikkeling kan vooruitgang of achteruitgang zijn
- Vooruitgang:
o Rond de leeftijd van 1/1.5 jaar leert het kind zelfstandig lopen.
o Tijdens de basisschool leren kinderen lezen, rekenen en schrijven
- Achteruitgang
o Sara kon als kind als de beste haar tenen naar haar mond brengen. Nu als volwassene
beschikt ze steeds minder over deze kunst.
o Met het ouder worden, wordt het voor opa steeds moeilijker om dingen te onthouden.
Ontwikkeling is verandering, maar niet elke verandering is ontwikkeling. Er is alleen sprake wanneer de
ontwikkeling relatief blijvend/onomkeerbaar is. Er moet ook sprake zijn van een reeks opeenvolgende
ontwikkelingen.
Ontwikkeling = een proces, nooit een momentopname.
Ontwikkeling voltrekt zich als een continue proces in de tijd en is levenslang.
Ontwikkeling = multi-gedetermineerd:
- Directe omgeving
o Gezin
o Peers
o School
- Sociale en economische context
- Het individu
o Individuele genetische kenmerken
o Andere biologische kenmerken
o Evolutionaire bagage
- Culturele context
,Ontwikkeling = multidimensioneel
- Ontwikkeling speelt zich af op verschillende terreinen zoals het fysieke, motorische, cognitieve, sociale
en het emotionele terrein, waarbij de ontwikkelingen binnen deze verschillende terreinen met elkaar
in verband staan en elkaar beïnvloeden.
- Veranderingen op het ene terrein hebben vaak direct of indirect gevolgen voor de andere domeinen.
Determinanten van de levelsloop:
- Normatief leeftijdsgebonden (motoriek, taal)
o Gebeurtenissen sterk gebonden aan leeftijd en daardoor voorspelbaar
- Normatief historische invloeden
o Gebonden aan geschiedenis = ervaren door mensen geboren rond hetzelfde tijdstip (cohort
of generatie)
o Cohort = groep mensen die rond dezelfde tijd op dezelfde plek zijn geboren (geboren tijdens
de tweede wereldoorlog in West-Europa OF de opkomst van internet invloed op
ontwikkeling)
- Niet-normatieve invloeden (persoonsgebonden)
o Onregelmatige gebeurtenissen, beperkt aantal mensen, niet voorspelbaar. Hoort bij een
specifiek persoon (kind dat ouders verliest bij ongeluk)
Elk kind ontwikkelt zich op zijn eigen manier, het is een uniek proces.
De ontwikkeling van het kind is niet totaal onvoorspelbaar. Met behulp van normatieve ontwikkelingsstappen
(mijlpalen) en stabiliteit in ontwikkelingspaden (IQ) kan je de ontwikkeling wel deels voorspellen in termen van
kansen.
Nature vs nurture = nativisme vs empirisme
Nature = aanleg
Nurture = ervaring/omgeving
Vroeger waren dit 2 extremiteiten. Tegenwoordig zijn alle ontwikkelingstheorieën het er wel over eens dat het
een combinatie is van nature en nurture.
Ontwikkeling: continue of discontinue doorgaande lijn?
Continue = geleidelijk, kwantitatief (meer van hetzelfde)
Discontinue = abrupt, in aparte stadia, kwalitatieve verandering
Veel ontwikkelingen zijn continue (woordenschat), maar er zijn ook discontinue ontwikkelingen (kruipen naar
lopen).
Perioden van ontwikkeling
Kritieke periode = als in een bepaalde periode een bepaalde ervaring ontbreekt, is er onherroepelijke schade
Gevoelige periode = in een bepaalde periode is een bepaalde ervaring optimaal, maar later kan het ook nog
(kan wel gevolgen hebben).
Domein-algemene ontwikkeling vs. domein-specifieke ontwikkeling
Domein-algemene ontwikkeling = het idee dat ontwikkeling een grote reeks aan vaardigheden kan beïnvloeden
Domein-specifieke ontwikkeling = het idee dat ontwikkeling van uiteenlopende vaardigheden onafhankelijk kan
plaatsvinden en weinig invloed heeft op vaardigheden in andere domeinen.
Theorie
Theorie = een logisch samenhangend geheel van begrippen en relaties, waarmee gepoogd wordt een bepaald
aspect van de werkelijkheid te beschrijven, te verklaren en te voorspellen.
, Nut van theorie:
- Begrijpen = geeft richting en betekenis aan wat we zien
- Basis voor de praktijk (weten wat te doen)
- Behoefte aan wetenschappelijke bevestiging = belang van replicatie
5 theoretische perspectieven met betrekking tot ontwikkeling:
- Psychodynamische perspectief
o Ontwikkeling wordt van ‘binnenuit’ gestuurd
o Gedrag wordt gemotiveerd door innerlijke krachten, herinneringen en conflicten. Hiervan is
men zich nauwelijks bewust en men heeft hier nauwelijks controle over.
o Psychoanalytische theorie van Freud = gaat er vanuit dat onbewust krachten bepalend zijn
voor iemands persoonlijkheid en gedrag (negatief georiënteerd)
+ Onbewuste invloeden medebepalend voor ons gedrag
- Weinig evidentie
- Theorie gebaseerd op kleine onderzoeksgroep (het is dus de vraag of het
toepasbaar is op de huidige multiculturele samenleving)
o Psychosociale theorie van Erikson = benadering van ontwikkeling die veranderingen omvat in
de manier waarop we aankijken tegen onze interacties met anderen, het gedrag van anderen
en onszelf als leden van de maatschappij (positief georiënteerd)
+ Veel steun voor visie dat mensen zich gedurende hun hele leven ontwikkelen
- Voornamelijk op ontwikkeling van mannen gericht
- Vaag op sommige punten
- Behavioristische perspectief
o Focus op externe krachten, waarneembare gedragspatronen
Watson: klassieke conditionering = een organisme leert op een bepaalde manier
reageren op een neutrale stimulus die die respons normaal gesproken niet uitlokt
(bijvoorbeeld hond Pavlov).
Skinner: operante conditionering = een vrijwillige respons kan worden versterkt of
verzwakt door de associatie met positieve of negatieve consequenties.
Bandura: sociaal-cognitieve leertheorie = leren door het gedrag van een ander (een
model) te observeren
Aandacht: je neemt gedrag van het model waar
Retentie: je kunt het gedrag op een later tijdstip nog herinneren
Reproductie: je kunt het gedrag dat je eerder zag reproduceren
Motivatie: je bent gedreven om het gedrag te leren en uit te voeren,
doordat je ziet dat het gedrag iets oplevert
o + Dit perspectief heeft ons technieken geleerd om kinderen met verstandelijke beperkingen
te beïnvloeden/onderwijzen
o - Echter waren sommige ontwikkelingen te ingewikkeld om te verklaren met dit perspectief.
o - Daarnaast zijn de theorieën in strijd met elkaar.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper aniquetuinstra. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,99. Je zit daarna nergens aan vast.
