Sociaalwetenschappelijk kader 5, jeugdrecht
Hoorcollege 1, recht en kinderrechten
Recht
Geheel van alle rechtsregels, wat je wel en niet mag doen
Die regels vind je terug in:
- Verdragen, wetten, jurisprudentie, gewoonte
- Gewoonte wordt vaak wet; iets wat we normaal (gewoon) vinden in de
maatschappij.
o Jeugdwet: preventie, betere samenwerking van domeinen
o Samenplaatsing broers en zussen, afbouw gesloten jeugdzorg
Richtlijnen over handelen volgen uit wetten: beroepscode sociaal werk
Rechtsgebieden:
- Privaatrecht: koop, recht, huur, alles onder mensen onderling
o Jeugdrecht: geheel van rechtsregels dat de positie van jeugdigen regelt
(voornamelijk privaatrecht, maar heeft ook onderdelen van andere
rechtsgebieden)
- Strafrecht: strafbare gedragingen en de sancties die daaraan hangen
- Bestuursrecht: hoe een land wordt bestuurd
- Staatsrecht: hoe de staat geregeld is
Materieel recht vs. formeel recht
- Materieel recht: inhoudelijke regels, alle rechten en plichten over bijvoorbeeld
gezag en omgang
- Formeel recht: regelt het materiele recht, regelt het proces
o Procesrecht: regelt de processen van het recht > formeel recht
Civiele zaken: verzoekschrift, rechter > beschikking
Bijvoorbeeld verzoek om omgangsregeling te wijzigen, of
tot ondertoezichtstelling aan kinderrechter
Strafzaken (jeugdstrafrecht): dagvaarding, rechter > vonnis
Jeugdige wordt gedagvaard en moet bij de kinderrechter
komen
Welke rechter is bevoegd?
1e aanleg (laagste rechter): rechtbank > kinderrechter,
kantonrechter (alimentatie en echtscheidingen)
politierechter (kleine dingen zoals rijden onder invloed)
Voor zowel kinderbeschermingszaken als jeugdstrafrecht
> kinderrechter.
Hoger beroep doe je bij het Hof, als je het nog niet eens
bent met de uitspraak, doe je een cassatie bij de Hoge
Raad.
Kinderrechten
Rond 1900 1e wetten ter bescherming van kinderen
- 1901 in Nederland: de kinderwetten (kinderwetje van Van Houten)
Kinderrechten namen vlucht na WOII, oprichting Verenigde Naties
Kinderrechtenverdrag 1989 (in NL sinds 1995) met 54 artikelen
- Ook aan kinderen werden mensenrechten toegekend
,Vier basisbeginselen
- Artikel 2: non-discriminatie, alle rechten gelden voor alle kinderen in een land
- Artikel 3: belang van het kind, moet de eerste overweging zijn bij een
beslissing
o Het belang van een kind weeg je door andere kinderrechten in te vullen
In belang van het kind om in een gezin op te groeien (art. 3 en
20)
In belang van het kind om omgang te hebben met ouders na
uithuisplaatsing of hoofdverblijf bij een van beide ouders (art. 3
en 9)
In belang van het kind om niet gestraft te worden, maar
heropvoeding en gedragsverandering centraal (art. 3, 37 en 40)
o Leidraad daarbij: best interest of the child model van Kalverboer (BIC-
model)
- Artikel 6: recht op leven en ontwikkeling
- Artikel 12: participatie/hoor recht, kinderen moeten worden betrokken bij
beslissingen die op hen betrokken zijn. Spreek niet over de kinderen maar met
de kinderen.
Daarnaast specifieke bepalingen, over onder andere vluchtelingenkinderen, kinderen
in de jeugdzorg, kinderen in gevangenissen etc.
Voorwaarden voor optimale ontwikkeling: adequate verzorging, veilige fysieke directe
en wijdere omgeving, affectief opvoedklimaat, ondersteunende flexibele
opvoedstructuur, continuïteit in de opvoeding, respect, sociaal netwerk, educatie etc.
- Afwezigheid hiervan vormt een risico.
3 functies kinderrechtenverdrag
Verdragsartikelen worden op 3 manieren gebruikt:
- Juridisch middel: in rechtszaken beroep op kinderrechten
o Artikel 9: recht op omgang, artikel 25: terugplaatsing, artikel 37:
gesloten plaatsing
- Sociaal-politiek: plicht voor overheid en doorwerking in beleid
o Onderdeel van beleidsplannen
- Pedagogische boodschap: voor opvoeders/professionals
o Algemeen: hoe ga je om met kinderen in je land? Wat vinden we
belangrijk? Wat doen we bijvoorbeeld met een kind dat uit huis is
geplaatst?
Jeugdzorg in kinderrechtenperspectief
- Artikel 5 en 18: ouders verantwoordelijk, overheid helpt; kinderbescherming,
jeugdhulp
- Artikel 19: bescherming tegen kindermishandeling
- Artikel 20: kinderen in gezinnen, netwerkpleegzorg
- Artikel 25: periodieke toetsing uithuisplaatsing
- Artikel 37: kinderen in gevangenissen is het laatste middel, dit geldt voor
zowel jeugdrecht als jeugdstrafrecht
- Artikel 39: bijzondere zorg aan slachtoffer: kinderbeschermingsmaatregelen
- Artikel 40: jeugdstrafrecht vanaf 12 jaar: van 12 tot 23 jaar
, o Minder gericht op vergelding, meer op gedragsverandering met
pedagogische aanpak.
Hoe doet Nederland het?
Kinderrechten comité in Geneve houdt toezicht op naleving IVRK
- Eens per 5 jaar rapporteert Nederland over de stand van zaken
Kinderrechten als jeugdprofessional
Ben je bewust van (de pedagogische boodschap van) kinderrechten
- Betrek kinderen, vraag hun mening en hoor ze.
- Bij een uithuisplaatsing: denk aan het recht om bij de ouders op te groeien,
eerst alle hulp thuis inzetten en als uit huis geplaatst, werk aan terugplaatsing
- Woont een kind niet meer thuis? Denk aan recht op omgang
- Eerst netwerk, pleegzorg, gezinshuis en dan pas een instelling
- Plaats broers en zussen samen