Uitgebreide samenvatting van hoofdstuk 3 (Operante technieken en mediatietherapie bij ouders en leerkrachten) uit het boek 'Methoden en technieken van gedragstherapie bij kinderen en jeugdigen'. Het betreft de derde, herziene druk, uitgegeven in 2018 door Pier Prins, Joop Bosch & Caroline Braet. Sa...
Samenvatting boek Methoden en technieken van gedragstherapie bij
kinderen en jeugdigen- Prins, Bosch & Breat (3e herziene druk)-
Hoofdstuk 3
Inhoudsopgave
Hoofdstuk 3, Operante technieken en mediatietherapie bij ouders en leerkrachten.........................................1
3.1. Inleiding..........................................................................................................................................................................................................2
3.1.1. De belangrijkste toepassingen binnen het operante leermodel in de kindergedragstherapie
..................................................................................................................................................................................................................................2
3.2. Operante gedragsveranderingstechnieken........................................................................................................................2
3.2.1. Operante technieken om gedrag te doen toenemen..........................................................................................2
3.2.2. Operante technieken om de gedragsfrequentie te doen afnemen.........................................................3
3.2.3. Onderhandelen en vastleggen in een contract........................................................................................................3
3.3. Het mediatiemodel................................................................................................................................................................................3
3.3.1. Toepassingen via de ouders: de gezinscontext..........................................................................................................4
3.3.2. Toepassingen via de leerkrachten: de schoolsituatie...........................................................................................4
3.4. Tot besluit.....................................................................................................................................................................................................5
3.4.1. De gezinscontext.............................................................................................................................................................................5
3.4.2. De schoolcontext............................................................................................................................................................................5
3.4.3. Uitbreiding van toepassingsmogelijkheden...............................................................................................................5
Hoofdstuk 3, Operante technieken en mediatietherapie bij ouders en
leerkrachten
1
, 3.1. Inleiding
Het gedrag van kinderen wordt niet meer los van de omgeving gezien, het is in interactie hiermee.
Gedrag is een directe functie van de omgeving. Daarnaast zijn er de ontwikkelingsfasen van een
kind, waarin een in aanleg gegeven streven zich manifesteert naar autonomer functioneren, waarin
kinderen zich meer onafhankelijk proberen te maken van hun directe omgeving. Op grond van
experimentele onderzoeken zijn gedragsanalyses en de hierop gebaseerde gedragsveranderende
operante technieken in de jaren 60 en 70 ontwikkeld.
Belangrijkste principes van operante conditionering:
Alle gedrag is voorspelbaar
Gedrag dat op de omgeving ingewerkt, instrumenteel gedrag, kan worden bestudeerd door
situaties zodanig in te richten en te veranderen, dat het doelgerichte effecten sorteert.
In de klinische praktijk is er altijd sprake van een wisselwerking tussen het ‘probleemkind’
en zijn directe omgeving.
3.1.1. De belangrijkste toepassingen binnen het operante leermodel in de
kindergedragstherapie
Het betrekken van de voor het kind belangrijkste volwassenen bij de behandeling is belangrijk,
omdat gedragsproblemen niet los van de omgevingsinvloeden kunnen worden bezien.
3.2. Operante gedragsveranderingstechnieken
Geschiedenis: Thorndike introduceerde als eerste de term ‘gedragsmodificatie’. Skinner werkte dit
leerprincipe uit als het vormen van leergedrag (shaping) via vooraf geprogrammeerde
feedbackschema’s. Ter onderscheiding van het klassieke leerparadigma, waarin respondent gedrag
ontlokt wordt door antecedente stimuli, heeft operant gedrag (instrumenteel gedrag) invloed op de
consequenties van dat gedrag. Willekeurig gedrag kan zo via het operante leerparadigma in
frequentie, duur of vorm worden veranderd.
Gedragsassessment vooraf: Alvorens je operante technieken kunt toepassen, dienen functionele
gedragsanalyses hieraan vooraf te gaan. De meest simpele gedragsanalyse is de abc-benadering:
A: Antecedenten. Wat gaat er direct aan het gedrag vooraf?
B: Behavior/gedrag: Hoe manifesteert het gedrag zich/ wat zie of hoor je?
C: Consequenties. Wat volgt er onmiddellijk op het gedrag? Wat houdt het gedrag in stand?
Een mixed model van invloeden via antecedenten en consequenten: Gedragsmodificatie is
gebaseerd op een variëteit aan evidence-based technieken. Als storend gedrag op een heel
specifieke wijze getriggerd wordt, kan een stimuluscontroletechniek effectief zijn (bijv. door een
kind met ADHD een stimulusarme omgeving aan te bieden).
Gedragsveranderende operante technieken:
Aanleren van gedrag Afleren van gedrag
Bekrachtigingsprocedures Uitdoving (negeren)
Shaping Overcorrectie
Chaining Boete of response cost (rc)
Stimuluscontrole Afzondering of time-out (to)
Complex gedrag: Wanneer het om complex gedrag gaat, kan dit gedrag in stapjes worden
verdeeld (=gedragsschakels), om het vervolgens in omgekeerde volgorde aan te leren (=chaining).
Als probleemgedragingen bij het kind moeilijk blijken te veranderen, moet teruggegrepen worden
op contigentiemanagementmethoden op grond van bekrachtigingsprocedures, zo nodig in
combinatie met strafmaatregelen.
3.2.1. Operante technieken om gedrag te doen toenemen
De bekrachtiging (=reinforcement) is de belangrijkste toepassing van de wet van effect en vormt
het sleutelelement van alle technieken in de meeste gedragsveranderingprogramma’s. Het is het
proces waarin gedrag wordt versterkt wanneer het onmiddellijke gevolg op dat gedrag als prettig
ervaren wordt en het gedrag in frequentie doet afnemen (=positieve bekrachtiging). Uit onderzoek
blijkt dat complimenten gericht op het proces effectiever zijn dan complimenten gericht op het
resultaat. Dit laatste kan zelfs tot faalangst leiden. Het falen wordt dan toegeschreven aan
persoonsgebonden factoren. Een directe consequentie kan ook als prettig beleefd worden als er iets
onaangenaams wordt weggehaald (=negatieve bekrachtiging). Het stimuleren via bekrachtiging
van sociaal gewenste gedragsveranderingen gaat vaak gepaard met het afnemen van ongewenste
gedragingen. Wanneer dit neveneffect achterwege blijft, wordt de basisstrategie via
2
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper xjeaninexx. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,99. Je zit daarna nergens aan vast.
