Samenvatting perifere vaten
Perifeer arterieel vaatlijden
Perifeer arterieel vaatlijden kan worden onderverdeeld in:
- Acute ischemie van het (onder) been met bedreiging van levensvatbaarheid van het been
binnen enkele uren tot dan.
- Chronisch obstructief arterieel vaatlijden:
o Claudicatio intermittens
o Kritieke ischemie
Veel voorkomende plaatsen van vaatafsluitingen zijn de beenarteriën: a. femoralis, a. poplitea, a.
tibialis en a. peroneus.
Epidemiologie
- Acute ischemie:
o Incidentie: 0,14 per 1000 per jaar.
o Prevalentie: 4-14 per 100.000
- Chronisch obstructief arterieel vaatlijden:
o Prevalentie: >85 jaar 56% neemt toe met de leeftijd.
o Incidentie huisartsenpraktijk: 3 per 1000 per jaar.
o Komt vaker voor bij rokers, DM en bij donkere/gele huidskleur.
o Uiting van gegeneraliseerd vaatlijden: atherosclerose van coronairen/cerebrale
arteriën.
o Bij mannen en vrouwen gelijk.
- Claudicatio intermittens:
o Incidentie: 2-6 per 1000 bij 70 jaar.
o Bij 1 per 100 met claudicatio intermittens ontstat jaarlijks kritieke ischemie.
o Mannen ontwikkelen eerder claudicatio intermittens klachten.
- Kritieke ischemie:
o Incidentie: 0,5-1 per 1000 per jaar.
o Prevalentie: >60 jaar 0,5%.
Risicofactoren
Risicofactoren zijn gelijk aan risicofactoren voor HVZ:
- >50 jaar.
- HVZ in geschiedenis of familiegeschiedenis.
- DM, RA: bij DM komt 20x vaker vaatafsluitingen van de benen voor. Bij DM2 is dit risico 2,5
keer groter dan bij DM1.
- Mannelijk geslacht en vrouwen na menopauze.
- Leefstijfactoren: roken, alcohol, slechte voeding, onvoldoende lichamelijke activiteit.
- Hypertensie: leidt met name tot coronairlijden.
- Hyperlipidemie.
- Te hoog BMI.
- Hyperglycemie.
Acute ischemie
Bij acute ischemie is er een acute vermindering van de perfusie van een extremiteit, die al binnen
enkele uren tot dagen een bedreiging vormt voor de levensvatbaarheid daarvan. Oorzaken zijn:
Charlotte de Breet – Samenvatting Jaar 3 – Circulatie en Long
,perifere atherosclerose, acute embolieën of een trauma (bijv. katheterisatie). Het wordt niet
noodzakelijkerwijs voorafgegaan door chronisch obstructief arterieel vaatlijden.
Symptomen: 5 P’s:
- Pijn in rust.
- Pulseless: afwezige pulsaties bij de voet, extra bevestiging indien afwezige dopplersignalen.
- Palor: bleekheid. Veranderingen in kleur en temperatuur van de voet.
- Paresthesieën: doof gevoel.
- Paralyse: intrinsieke voetspieren zijn vaak als eerste aangedaan.
Belangrijk is dat er snel moet worden gehandeld om het been te behouden. Bij 10-30% wordt bnnen
30 dagen na presentatie een grote presentatie gedaan De mortaliteit is 15-20%, bij 5-20% van de
patiënten is een fasciotomie nodig en bij 20% ontstaat nierinsufficiëntie.
Chronisch obstructief arterieel vaatlijden
De prognose van chronisch obstructief arterieel vaatlijden wordt negatief beïnvloed door: hogere
leeftijd, positieve familieanamnese HVZ, roken, ernst klachten, aanwezigheid vernauwingen op
meerder niveaus, coronaire en cerebrovasculaire aandoeningen, DM en lage enkel-arm index.
De kwaliteit van leven is vaak verminderd: minder energie, meer pijn, immobiel.
De levensverwachting is 10 jaar verkort. De kans op HVZ is 3x verhoogd.
- Claudicatio intermittens
Symptomen: pijn, en soms een moe en stijf gevoel als krampen in bil, dijbeen en/of kuit, die
optreden bij lopen, en verdwijnen bij rust/stilstaan. Wanneer de patiënt sneller loopt/heuvel oploopt
ontstaan de klachten eerder.
Het is doorgaans weinig progressief. Bij ongeveer 25% verslechteren de klachten sterk, meestal in het
eerste jaar na de diagnose (7-9%). 1-3,3% krijgt in 5 jaar een grote amputatie.
- Kritieke ischemie
Symptomen zijn:
- Pijnklachten in rust aan voet of been. De pijn is meestal hevig, met name in voorvoet en aan
de tenen. In het begin is de pijn alleen ’s nachts, door het wegvallen van de zwaartekracht. De
pijn wordt minder wanneer je je been uit bed laat hangen/even opstaat.
- En/of trofische stoornissen aan voet of been.
- En systolische enkeldruk met dopplerapparaat gemeten <50 mmHg.
Verder is er nog:
- Koude, dove voeten door verminderde huidcirculatie.
- Nagelafwijkingen.
- Verminderde haargroei op tenen en onderbenen.
- Trofische stoornissen: slecht genezende huidwondjes.
- Soms gezwollen voet.
- Soms erythemateuze voet.
- Ulcera of (dreigende) necrose of gangreen aan de voet.
Bij 15% treedt op termijn kritieke ischemie op. 2% krijgt binnen 10 jaar na diagnose een amputatie.
Behandeling bestaat uit revascularisatie, percutaan of operatief. Indien dit niet mogelijk is, is de
prognose slecht: 40% binnen 6 maanden een grote amputatie, en 20% binnen 6 maanden overleden.
50% krijgt revascularisatie, 25% ondergaat primaire amputatie, en 25% wordt primair medicamenteus
behandeld. Na een jaar is 25% goed behandeld.
Charlotte de Breet – Samenvatting Jaar 3 – Circulatie en Long
, Ziekte/fenomeen van Raynaud
Dit is een functionele vaatziekte, waarbij arteriolen, meestal in vingers of tenen, zich sterk
samentrekken. Het wordt getriggerd door elke prikkel die het sympathische zenuwstelsel stimuleert:
met name kou, maar ook sterke emoties.
Men spreekt van ziekte wanneer er geen oorzaak bekend is, en van fenomeen wanneer er wel een
duidelijke oorzaak is. De ziekte komt het meest voor. Het wordt met name gezien bij jonge vrouwen.
Het fenomeen van Raynaud komt voor bij: sclerodermie, RA, atherosclerose, cryoglobulinemie,
hypothyreoïdie, als reactie op geneesmiddelen (bètablokkers o.a.), etc.
Anamnese bij perifeer arterieel vaatlijden
- Duur van de klachten
- Langzame of snelle progressie van de klachten
- Links/rechts verschil
- Klachten die duiden op acute ischemie:
o Rustpijn
o Snelle progressieve gevoelsstoornissen van het been (doof gevoel)
o Spierzwakte van been/voet
o Bleekheid
- Klachten die duiden op claudicatio intermittens:
o Pijn in been of bilregio
o Vervelende sensaties: moe, stijf, krampen, temperatuurverschillen, in been of
bilregio.
o Beiden nemen toe/ontstaan bij inspanning en verminderen in rust.
- Klachten die duiden op kritieke ischemie:
o Rustpijn, nachtelijke pijn, met name in voorvoet of tenen.
o Pijn neemt toe wanneer patiënt opstaat of het aangedane been laat hangen.
o Afwijkingen van de huid of nagels aan de voeten (wondjes of zweertjes)
- Beperking bij lichamelijke activiteiten, werk of dagelijkse bezigheden
- Maximale loopafstand.
- Gebruik van vaatvernauwende medicatie: bètablokkers en ergotamine
- Risicofactoren voor HVZ:
o Leeftijd >50 jaar.
o Doorgemaakte HVZ
o DM
o RA
o Roken
o HVZ bij ouders, broers of zussen <65 jaar.
- Voedingspatroon
- Alcoholgebruik
- Lichamelijke activiteit
Lichamelijk onderzoek perifeer arterieel vaatlijden
Let op links- rechtsverschillen!
Duidend op acute ischemie van het been:
- Arterieel:
o Palpatie: ontbrekende pulsaties van de a. tibialis posterior, a. dorsalis pedis en/of a.
femoralis.
Charlotte de Breet – Samenvatting Jaar 3 – Circulatie en Long
