Verdiepend Materieel Strafrecht
H1 Strafbaarstelling
• Criteria strafbaarstelling
• Relatie strafbepaling en rechtsgoederen
H2 Strafrechtelijke aansprakelijkheid
• Strafbaar feit:
- Schuld
- Legaliteitsbeginsel art. 1 lid 1 Sr
- Wederrechtelijkheid en ontbreken van wederrechtelijkheid
H3 Excepties
H4 Voorfase: Poging art. 45 lid 1 Sr en Voorbereiding art. 46 Sr
H5 Deelneming: Medeplegen art. 47 lid 1 sub 1 Sr en Medeplichtigheid art. 48 Sr
H6 Deelneming aan criminele organisatie art. 140 lid 1 Sr
• Voortzetten verboden organisatie art. 140 lid 2 Sr
H7 Deelneming aan terroristische organisatie art. 140a Sr
H8 Terrorisme
• Terroristische misdrijven art. 83 Sr
• Terroristisch oogmerk art. 83a Sr
• Misdrijven ter voorbereiding van terroristische misdrijven
—> Algemene voorbereidingsmisdrijven art. 46 Sr
—> Voorbereiding terroristische misdrijven art. 96 lid 2 Sr:
- Samenspanning
—> Bijzondere voorbereidingsdelicten art. 83b Sr:
- Opruiing: terroristische propaganda art. 131 Sr en verspreiding opruiende geschriften art. 132 Sr
- Training voor terrorisme art. 134a Sr
- Werving voor gewapende strijd art. 205 Sr
- Financieren van terrorisme art. 421 Sr
H9 Uitingsdelicten
• Groepsbelediging art. 137c Sr en Aanzetten tot haat, discriminatie of gewelddadig optreden art. 137d Sr
• Opruiing art. 131 Sr
• Bedreiging art. 285 Sr
H10 Mishandeling en andere geweldsmisdrijven
• Mishandeling art. 300 Sr en Zware mishandeling art. 302 Sr
• Openlijke geweldpleging art. 141 Sr
• Doodslag art. 287 Sr en Moord art. 289 Sr
H11 Cybercrime
• Computervredebreuk (hacken) art. 138ab Sr
H12 Rechtsvergelijking
1
, 1. Strafbaarstelling
Vertrekpunt strafbaarstelling: norm
Waarom wil wetgever gedragingen strafbaar stellen?
=> Om bepaalde belangen te dienen/waarborgen (zoals openbaar gezag/zeden/menselijk lichaam)
Vertrekpunt: normen in de samenleving nodig
=> norm afdwingen door overtreding van de norm strafbaar te stellen
—> Operationalisering strafbaarstelling: Delictsomschrijving = daarin wordt de gedraging waarmee norm wordt overtreden, omschreven
—> Doel:
i) zorgt voor preventieve werking; en
ii) maakt het daarnaast mogelijk om op te treden tegen overtreding van norm
Wat strafbaar stellen:
Wat wilde wetgever strafbaar stellen?
=> Modderman: alleen datgene mag gestraft worden wat onrecht is (conditio sine que non)
En daarbij het criterium dat het een ultimum remedium (laatste redmiddel) is
}
Strafbaarstelling moet aan aantal eisen voldoen, criteria voor strafbaarstelling o.a., twee kanten: Strafbaarstelling in de praktijk:
1. Nut, noodzaak en e ectiviteit Gebruik van criteria voor strafbaarstelling sluit aan bij
2. Waaraan moet strafbaarstelling verder voldoen: risicosamenleving
- Reikwijdte van de delictsomschrijving moet precies juist zijn. Alle gedragingen die laakbaar => Staat verantwoordelijk voor veiligheid van burgers
zijn en een overtreding van de norm zijn moeten eronder vallen. (door maatschappelijk contract ogv positieve
Gedragingen die toelaatbaar zijn moeten erbuiten vallen. verlichting ex art. 2 EVRM (recht op leven)), dus moet
- De strafbaarstelling moet voldoen aan fundamentele rechten, zoals legaliteitsbeginsel alles in haar macht doen om (ernstige) strafbare feiten
(rechtszekerheid, voorzienbaarheid) en het recht op vrijheid van meningsuiting. In algemene te voorkomen door o.a. adequate strafbaarstellingen
zin niet zomaar vrijheid van burgers beperken.
Drie fasen in strafbaarstelling:
Fase 1 Vaststelling van strafwaardig gedrag in samenleving (DOEL van strafbaarstelling)
• Maatschappelijke norm die wordt overschreden
• Ernst (sanctie-waardig)
* schade (in ruime zin)
* onrechtmatig (ongewilde inbreuk op belangen van anderen)
• Formuleren doel: Welk rechtsgoed moet door strafbaarstelling worden beschermd? ——> fase 2 en 3
Fase 2 Toetsing van nut, noodzaak en e ectiviteit van strafbaarstelling
i. NUT:
Kan strafbaarstelling bijdragen aan bescherming van rechtsgoed? (Tegengaan strafwaardig gedrag)
ii. NOODZAAK:
Is strafbaarstelling noodzakelijk om dat doel te bereiken?
=> toetsing proportionaliteit en subsidiariteit
(Kan gedrag ook met bestaande strafbepalingen worden tegengegaan?)
iii. EFFECTIVITEIT:
Gaat strafbaarstelling haar doel realiseren?
—> preventieve werking voor (potentiële) daders?
—> ontduiking / verplaatsingsgedrag mogelijk?
—> kunnen politie / OM / rechters ermee uit de voeten?
—> negatieve effecten voor samenleving (belemmeringen, polarisatie) en economie?
Fase 3 Toetsing van delictsomschrijving aan voorwaarden voor een goede strafbaarstelling
(kwaliteit van wetgeving)
_ a. Legaliteitsbeginsel: duidelijkheid, specialiteit, voorzienbaarheid
_ _____ b. Daadstrafrechtbeginsel: in DO een gedraging of fysieke handeling strafbaar stellen
_____
— Strafrechtelijke parameters: ___ ✓ Strafrechtelijke aansprakelijkstelling wordt aangeknoopt bij waarneembare,
__ strafwaardig te achten gedragingen.
__
_ X Gedachten zijn vrij, een ‘Gesinnungsstrafrecht’ moet worden vermeden
c. Wederrechtelijkheidsbeginsel
— Mensenrechtelijke parameters: vrijheid van meningsuiting, vrijheid van beweging, eerbiedig persoonlijke levenssfeer
Dilemma’s:
—> Stra eloosheid voorkomen: —> Sommige laakbare handelingen zijn niet te vatten in een strafbepaling
2
- strafbaarstelling voorbereidingshandelingen voor terroristische misdrijven - eeuwig dilemma of uitingsdelicten nu te ruim (veelomvattend) of
- nieuwe opzet seksuele delicten (expliciet consensus) beperkt zijn
- veel delicten kunnen ‘impliciete’ vormen
—> Sommige delicten veranderen snel (lijst Opiumwet)
ff ff ff
, Toepassing 3 fasen op nieuwe strafbaarstellingen:
1. Doxing De strafbaarstelling van het zich verscha en, verspreiden of anderszins ter beschikking stellen van Het ‘oogmerk’ bij de nieuwe
persoonsgegevens voor intimiderende doeleinden. Strafuitsluitingsgrond is eruit gehaald, omdat het overbodig strafbepaling van doxing is het
zou zijn. De strafbaarstelling kan dan te ruim worden, omdat bijvoorbeeld ook journalisten daaronder zullen scharnierpunt, art. 285d Sr.
kunnen vallen. Een jaar gevangenisstraf zal je
als rst o ender niet krijgen.
Kennelijk is het niet zo groot
strafwaardig.
2. Necro lie Nog geen wetsvoorstel ingediend. Wat voor strafbaarstelling komt
Lijkschennis. Het wegmaken, schadelijk maken van een lijk e.d. is reeds strafbaar. hier uit naar voren? Afwachten.
Indien je een lijk niet verplaats en er geen schade aan verricht, is het dus niet strafbaar.
Militair strafrecht zijn enige handvatten om er iets mee te kunnen, omdat geweldpleging tegen een lichaam daar
strafbaar is. beschermen van de lichamelijke re-integriteit.
WODC heeft er onderzoek naar laten verrichten. Dat deden ze omdat daar toen een zaak over liep, hangt meestal
samen met moord. Hoe vaak valt necro lie en moord samen? Schijnen mensen tussen te zitten die aan een ziekte
lijden. Er zijn kennelijk redenen waarom het niet strafbaar is gesteld en redenen waarom we het nu wel strafbaar
willen stellen.
3. Ontkenning Nog geen wetsvoorstel ingediend. Wel is een concept-versie van het wetsvoorstel onderwerp geweest van In het kader van de afwegingen,
internetconsultatie, te vinden onder de noemer ‘herimplementatie Europees strafrecht’. wil de wetgever niet verder gaan
holocaust In de jurisprudentie omtrent de ontkenning van de holocaust wordt het reeds strafbaar gesteld, namelijk onder art. door een zelfstandige
137 Sr, groepsbelediging. RvS heeft ook gesteld dat het reeds wordt strafbaar gesteld in de jurisprudentie. We zijn strafbaarstelling op te stellen.
bezig iets toe te voegen aan het strafrecht, terwijl we al een middel hebben om het strafbaar te stellen.
4. Conversie- Initiatief-wetsvoorstel strafbaarstelling conversiehandelingen Wederrechtelijke zit in het feit dat
Gender onder drukken. Uit onderzoek is gebleken dat het ernstige gevolgen kan veroorzaken op sociaal, je minderjarig bent en niet
handelingen psychisch en economisch vlak. Enerzijds is er een religieuze stroming die zich er tegen verzet en een verbod voldoende weestand kan bieden
aangewezen is. anderzijds merken andere op dat het gebruik van het strafrecht een ultimum remedium behoort te aan hetgeen waartoe je toe
zijn en er andere middelen zijn. volgens Postma en Verhagen heeft het strafrecht al een aantal middelen om dit gedwongen wordt.
aan te pakken. Het COC Nederland stellend daartegenover dat mishandeling en dwang niet alle gevallen dekt en ‘Ertoe strekken’ is —> het
strafbaarstelling noodzakelijk is voor de rechtszekerheid. oogmerk, het doel
—> Ultimum remedium, die discussie, kan je daar makkelijk aan verbinden. Art. 285ba Sr
5. Wijziging van het Wetboek van Strafrecht in verband met het zelfstandig strafbaar stellen van Delictsomschrijving heeft ook
voorbereidingshandelingen met het oog op het plegen van seksueel misbruik met kinderen iets weg van de
Pedohandboek Oftewel het ‘pedohandboek’. Het gaat om het in bezit hebben of verspreiden van een handleiding hoe kinderen te medeplichtigheid, art. 96 Sr.
misbruiken. E ectiviteit: politie heeft aangegeven geen prioriteit te geven aan het opsporen van dergelijke boeken. ‘Tot het plegen’ is eigenlijk een
Waarschijnlijk gaat er niet op gehandhaafd worden. doel, maar is ook gekoppeld aan
De voorbereidingshandelingen: staan te ver verwijderd van…begin van uitvoering het opzet.
Art. 46 Sr werkt niet. Het vereist namelijk een bepaalde handeling, namelijk die er expliciet in beschreven staat. Art. 240c Sr
Belangrijk punt: gevaarzettingsdelicten hier is het gevaar dat van een bepaalde handeling, namelijk het gebruik
van zo’n handboek, is te verwachten een belangrijke reden is voor strafbaarstelling.
6. Uitbreiding Wetsvoorstel uitbreiding strafbaarheid spionage (concept-versie internet-consultatie en advies Raad van State) Hoeft niet opzettelijk te zijn,
Mogelijkheden van strafbaarheid van spionage uit te breiden. maar het is een gevaar waar je
strafbaarheid Ontwikkelingen zoals digitale spionage maken dat het strafrecht niet voldoende mogelijkheden biedt. Aanvullende rekening mee dient te houden.
spionage strafbaarstelling is noodzakelijk om het gelijk te trekken met de wetgeving op Europees niveau. Art. 98d Sr
Ontwikkeling criteria strafbaarstelling
____________________________________________________
1972 ——— ‘Negatieve criteria mbt strafbaarstelling’
Hulsman Strafrecht als ultimum remedium
—> ‘absoluut negatief criterium’: dan dient van strafbaarstelling te worden afgezien) wanneer morele opvattingen of hulpverlening
creëren ten grondslag ligt
1984 ——— ‘Positieve criteria voor strafbaarstelling’
Bijvoorbeeld wanneer de noodzakelijk geachte bescherming van individuele en gemeenschapsbelangen door andere gebieden van het recht
Van Bemmelen onvoldoende wordt gewaarborgd
=> Positieve verplichtingen tot strafbaarstelling regelmatig door Straatsburgse Hof benoemd
1984
——— Beslissingsschema vooral gestoeld op pragmatische gronden
Corstens Indien juridische handhaving vereist:
—> Civiel recht de voorkeur (vooral waneer schade aan aanwijsbare persoon toegebracht)
—> Als civiel recht niet in aanmerking komt: regulering in bestuursrecht of strafrecht in beeld
—> Beoordelen of strafrecht tot voldoende e ectieve oplossingen kan leiden
1987 ——— ‘Crimineel-politieke toetsingsschema voor de primaire criminalisering’
De Roos 6 criteria aan de hand waarvan voorgenomen strafbaarstellingen op hun wenselijkheid kunnen worden getoetst
- Criteria 1 en 2: gedraging schadelijk is en deze schadelijke gedraging ten behoeve van individuele vrijheid kan worden getolereerd, strafbaarstelling
- Criteria 3-6: of van deze bevoegdheid daadwerkelijk gebruik dient worden gemaakt afhankelijk van proportionaliteit, subsidiariteit,
legaliteitsbeginsel, en beginsel van praktische hanteerbaarheid en e ectiviteit
2019 ——— Drietrapsbenadering van strafwetgevingsproces
Buisman 1. Legitimering met drempelcriteria:
Is er sprake van onrechtmatig gedrag dat mogelijk schade toebrengt aan concreet rechtsgoed?
2. Rechtvaardiging met begrenzende criteria:
Staat het gebruik van het strafrecht in redelijke verhouding tot het ongewenste gedrag en is e ectiviteit reëel?
3. Nadere formuleringscriteria: 3
Is een nieuwe strafbaarstelling nodig in het licht van bestaande strafbaarstellingen? Is een goede omschrijving mogelijk en welk
strafmaximum past bij het feit?
fi ff fiff fiff ff ff ff
, 1.2. Relatie tussen strafbepaling en rechtsgoederen
Functies rechtsgoed:
—————————
1. Groeperingsfunctie
Strafbepalingen zijn niet zonder grond. Om belangen van rechtsgoederen te beschermen heeft wetgever bep. ongewenste gedragingen strafbaar gesteld
}
2. Legitimeringsfunctie
Uitgangspunt is dat overheid slechts mag ingrijpen in de vrijheden Dient een gedraging die:
van burgers als daarmee een concreet rechtsgoed wordt beschermd ✓ beantwoordt aan de bestanddelen van een delictsomschrijving
X maar geen rechtsgoedkrening teweegbrengt
3. Interpretatieve functie
per de nitie strafbaar worden geacht?
Rechtsgoed speelt belangrijke factor bij interpretatie en uitleg van de wet
——
———————————————————
—
—
JA per de nitie strafbaar: Strijards NEE niet strafbaar: Scha meister & Heijder
Een (strafrechtelijk relevante) handeling Gedrag dat het niet door de norm beschermde belang
houdt een schending van het door de schendt, valt niet onder gedrag dat door de wetgever
strafwet beschermde rechtsgoed in strafbaar wordt geacht
=> valt daarmee buiten grenzen van delictsomschrijving
• Uitsluiting strafrechtelijke aansprakelijkheid
Op welke wijzen het te beschermen rechtsgoed van invloed kan zijn bij uitsluiting strafrechtelijke aansprakelijkheid
A. Delictsbestanddeelniveau (creatieve interpretatie)
B. Typizität
C. Ontbreken van materiële wederrechtelijkheid
4
fi fi ff
