Samenvatting
HBO-Rechten HVA
Blok 1
,HOOFDSTUK 1: RECHT IN HET ALGEMEEN
§1: INLEIDING
Het recht heeft een vredestichtende en vredesbewarende werking, ook wordt het gebruikt om gedrag te ordenen. Het
gedrag ordenen gebeurt via rechtsregels. De bedoeling hiervan is het gedrag van mensen te ordenen en te uniformeren
door het vaststellen van voorschriften. De algemene rechtsregels zijn gekomen door opvattingen over wat goed of
kwaad is. De rechtmatige samenleving bestaat hierdoor uit een verzameling van regels over het handelen van mensen.
Het recht heeft twee functies:
• Ordent menselijk gedrag door de regels die gesteld zijn
• Zorgt ervoor dat de regels gehandhaafd worden door een onpartijdig geschil orgaan
§2: DE RECHTSBRONNEN
Het recht wordt verdeeld in positief en in objectief recht. Onder het positieve recht vallen alle rechtsregels, deze zijn te
onderscheiden in:
• Moraalregels
• Godsdienstregels
• Fatsoenregels
Onder objectief recht vallen de rechtsregels die geen doel op zichzelf vormen. Het subjectieve recht houdt in dat het
wel een abstracte regel bevat (verkiezingen voor de tweede kamer). Het recht heeft dus twee betekenissen:
1. Algemene regel
2. de individuele bevoegdheid.
Maar welke rechtsregels behoren nou tot het positieve recht?
• De wet
• De jurisprudentie
• De gewoonte
• Verdragen en sommige besluiten die gemaakt worden door volkenrechtelijke organisaties.
De rechter kan rechtsregels vormen, er kan soms namelijk een wettelijke regel ontbreken of hij kan onduidelijk
aangegeven zijn (dit heet ook wel rechtersrecht). De rechter kan soms het gewoonterecht beoordelen in een geschil,
deze zijn vaak niet binnen de wet vastgelegd. Volkenrechtelijke organisaties verdragen hebben in ons recht dezelfde
werking als gewone wetten, hierdoor horen ze bij het positieve recht.
§3: NATIONAAL EN INTERNATIONAAL RECHT
Ieder land is vrij in eigen wetgeving zij willen bepalen, dit komt doordat ze Soevereine staten zijn en hierdoor hebben ze
volledige onafhankelijkheid in het nationale recht. Het internationale recht moet een soevereine staat zich ook aan
houden, deze wetten gelden dan overal. Deze wetten zijn in verdragen onderling vastgesteld.
Het volkenrecht: het deel van het internationaal recht dat rechtsregels bevat over het verkeer tussen staten onderling
en het verkeer tussen staten en volkenrechtelijke organisaties.
1
,Een verdrag is een schriftelijke, bindende regeling tussen staten onderling of tussen staten en volkenrechtelijke
organisaties. Er zijn ook bijzondere type verdragen, deze worden gevormd door verdragen die ingrijpen in de
soevereiniteit van de aangesloten staten. Deze verdragen hebben ook een rechtstreekse werking.
EVRM: het Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden.
Het EVRM bevat grondrechten, deze hebben dezelfde gelding als rechtsregels van Nederlandse herkomst. Het EVRM is
tot stand gekomen onder toezicht van de Raad van Europa. De grondrechten van de EVRM hebben een grote invloed
op de rechtsorde van de aaneengesloten lidstaten. Doordat de grondrechten van de EVRM deel uitmaken van het
nationale recht wordt dit systeem monistisch genoemd. Dit houdt in dat de rechtsregels uit een verdrag deel uit kunnen
maken van het nationale recht zonder dat het eerst omgezet moest worden.
Een ander type verdrag is dat de bevoegdheden tot wetgeving, bestuur en rechtspraak zijn overgedragen aan een
internationale organisatie. Door een van deze verdragen is het voor de Europese Unie ook mogelijk om zijn eigen
organen bevoegd te maken tot wetgeving, rechtspraak en bestuur.
Er geld een voorrangsregel: als een regel uit nationaal recht in strijd is met een regel of besluit van internationale
herkomst. De grondwet heeft bepaald dat een regel of besluit van internationale herkomst voorrang heeft boven de
nationale regel. Een voorwaarde hiervan is dat de regel of het besluit in Nederland eenieder naar zijn inhoud kan
verbinden. Door het monistisch systeem van de grondwet en de voorrangsregel van de grondwet heeft het
internationale recht een dominante plaats binnen de Nederlandse rechtsorde gekregen.
§4: MATERIEEL EN FORMEEL RECHT
Regels die betrekking hebben op de rechten en plichten van personen in hun ‘’onderlinge verkeer’ worden regels van
het materieel recht genoemd. Regels over de wijze van procederen bij de rechter worden regels van het formeel recht
genoemd ook wel procesrecht. Pas als er moeilijkheden ontstaan bij materieel recht komt het procesrecht in beeld.
• Het strafrecht wordt verdeeld in het materieel strafrecht en het formele strafrecht
• Het bestuursrecht wordt verdeeld in bestuursrecht en in het bestuursprocesrecht.
• Het privaatrecht wordt verdeeld in materieel privaatrecht en formeel privaatrecht, ook wel burgerlijk
procesrecht.
• Het procesrecht heeft op al deze gebieden zijn eigen structuur, eigen rechter en eigen regels van het
procesrecht.
§5: DE RECHTSGEBIEDEN
Het staatsrecht houdt de verhouding van burgers tot de staat in. Het staatsrecht is gevormd door de grondwet, hierbij
speelt het gelijkheidsbeginsel een grote rol. De grondrechten vormen een bijzondere categorie rechten, de gedachte
over dat de mens meer is dan alleen onderdaan van de staat en dat de overheid meer heeft te eerbieden speelt ook
een rol.
Grondrechten
o Vrijheidsrechten
o Politieke rechten
o Sociale grondrechten
In het staatsrecht zijn ook verschillende belangrijke staatsorganen te zien zoals ministers, staten generaal, raad van
state, rechterlijke macht, provincies, gemeenten en de koning. Een organieke wet is een wet die een uitwerking van een
bepaling in de grondwet bevat. De verhouding tussen regering en heet parlement en om de gang van zaken bij de
kabinetsformatie vastgelegd (Hierbij speelt het gewoonte recht een rol).
2
, Het bestuursrecht heeft als belangrijkste wettelijke regeling de algemene wet bestuursrecht (Awb). De
rechtsverhouding tussen de overheid en burger staat hierbij centraal. De besluiten die gemaakt worden door het
bestuursorgaan in een individueel geval.
Het materiele bestuursrecht houdt zich bezig met de bevoegdheid van bestuursorganen. De beginselen in de praktijk
van bestuursrecht zijn ontstaan door de wet en de algemene beginselen. Dit is allemaal vastgelegd in de algemene wet
bestuursrecht. De burger kan een bezwaar maken tegen een beschikking, dit doen ze dan bij het bestuursorgaan dat de
beschikking uitvaardigde. Er vindt rechtsbescherming plaats bij de bestuursrechter in het bestuursprocesrecht. De
hoofdregel die hierbij geld is dat de burger bij de rechtbank in beroep kan komen tegen een beschikking.
Het strafrecht houdt in dat bepaald gedrag bedreigd wordt met een straf. Het materiele strafrecht geeft aan
o Welk gedrag strafbaar is
o Wie de dader is
o Welke straffen voor het plegen van een strafbaar feit kunnen worden opgelegd
Bij het formele strafrecht kijken we naar de opsporing van strafbare feiten, het onderzoek voor de terechtzitting en de
ten uitvoerlegging van de straf. Dit is te vinden in het wetboek van strafvordering (Sv). Het belangrijkste kenmerk van
de straf is dat het leedtoevoeging moet meegeven aan de dader.
Rechtspersonen kunnen ook een strafbaar feit ondergaan, dit kan gebeuren door een besloten vennootschap of een
vereniging. Het vervolgen en berechten van strafbare feiten is de taak van de overheid, dit mag verder niemand doen.
Voorbeelden van straffen zijn:
• Een gevangenisstraf
• Hechtenis
• De taakstraf
• Geldboete
De eerste twee straffen grijpen erg in bij de burger, de vrijheid van de burger wordt namelijk ontnomen. Het systeem
van ons strafrecht is ingericht dat gedragingen alleen strafbaar zijn op grond van een wettelijk voorschrift, hier moet
dan wel een straf tegenover staan. Het materiële strafrecht is volledig wetten recht.
Burgerlijk recht of privaat recht heeft betrekking tot personen onderling. Het burgerlijk recht is geregeld in het
burgerlijk wetboek (BW) en zijn verwante wetten. Het materiele privaatrecht heeft twee hoofdgroepen:
• Regels betreffende de persoon (het personen- en familierecht)
• Regels betreffende het vermogen van een persoon (het vermogens recht).
Bij het rechtspersonen recht gaat het om een vereniging, bv of nv. Zij worden dan ook vaak privaatrechtelijke
rechtspersonen genoemd.
Het vermogensrecht houdt alle regels over het vermogen in van een persoon. Het gaat hierbij om eigendomsrechten en
om rechten en plichten uit overeenkomsten. Door het sluiten van overeenkomsten kan de samenstelling van mens
vermogen steeds veranderen.
Het arbeidsrecht is het geheel van rechtsregels, deze hebben aan betrekking op de arbeidsverhouding in zowel de
private als publieke sector. Ook werknemersverzekeringen vallen onder het terrein van het arbeidsrecht. Het collectief
arbeidsrecht is ontstaan, dit monde uit in collectieve arbeidsovereenkomsten. Met alle ontwikkeling van de
samenleving is de bescherming van de bestaanszekerheid van werknemers toegenomen. Het onderdeel van
arbeidsrecht dat zich bezighoudt met sociale voorzieningen heet sociaal zekerheidsrecht.
3
