Forensische orthopedagogiek en recht colleges
College 1: het jeugdstrafrechtstelsel in Nederland ende participatie van jongeren in het
jeugdstrafproces
In de jaren 2010 tot en met 2022 is het aantal jeugdige verdachten meer dan gehalveerd, maar de
aantallen lijken in de laatste jaren te stabiliseren → daling over het algemeen
Piek ligt rond de 18 jaar → 18-22 heeft het grootste aandeel
In de jaren 2018 tot en met 2022 is een toename te zien van het aantal verdachten
onder minderjarige meisjes tot op het niveau van 2016.
• Meisjes werden vooral vaak verdacht van vermogensmisdrijven als winkeldiefstal.
Hierbij merken we wel op dat meisjes nog steeds een beperkt deel uitmaken van de
jeugdige verdachte populatie.
• In 2022 was 26% van de minderjarige verdachte populatie een meisje, onder
jongvolwassen verdachten is 15% vrouw.
Onder minderjarige verdachten komen vermogensmisdrijven het meest voor, met name
winkeldiefstal
Internationaal Verdrag Inzake de Rechten van het Kind
• Bescherming → art. 3 belang van het kind
• Participatie → art. 12 stem van het kind
o Je wordt meegenomen in het proces
• Pedagogische benadering
Preventie van jeugdcriminaliteit is heel belangrijk om te voorkomen dat jongeren verder afglijden
Internationaal kader
• Het is iets wat hoort bij het opgroeien, moet niet alleen maar bestraft worden, want het gaat vaak
vanzelf over
• Systems strenghtening approach
• Child welfare & protection
,De rechten van jeugdige verdachten en veroordeelden
Beijing Rules (1985)
14.2 The proceedings shall be conducive to the best interests of the juvenile and shall be conducted in
an atmosphere of understanding, which shall allow the juvenile to participate therein and to
express herself or himself freely
Artikel 37 en 40 IVRK(1989)
• Kind specifieke benadering
• Eerlijke behandeling en proportionaliteit
• Vrijheidsbeneming als ‘last resort’
VN-kinderrechtencomite (UN Committee on the Rights of the Child (CRC))
• Effectieve participatie
• Recht op informatie
• Rechtszitting achter gesloten deuren
• Feedback
• Kindvriendelijke benadering
Kindvriendelijk rechtstpraak: europees perspectief
Guidelines on child-friendly justice, raad van Europa
• Voorbereiding op het proces
• Speciale gerechtsgebouwen, speciale aanpassingen
• Bejegening door professionals
Algemene uitgangspunten zijn onder andere dat kinderen moeten kunnen participeren in procedures
die over hen gaan en dat de voorwaarden voor een eerlijk proces in acht genomen moeten worden in
deze procedures De richtlijnen bevatten daarnaast verschillende algemene aanbevelingen met
betrekking tot kindvriendelijke rechtspraak, zoals dat kinderen geïnformeerd moeten worden over
hun rechten, dat hun privacy beschermd moet worden, dat professionals getraind moeten worden
in het werken met kinderen en dat bij voorkeur multidisciplinair gewerkt wordt. Een aantal richtlijnen
richten zich specifiek op de omgeving en inrichting van een gerechtsgebouw of rechtszaal.
Straffen → strafrechtelijk perspectief
• Waarom:
o Absolute theorieën: Verplichting van de staat om onaanvaardbaar gedrag te bestraffen
o Sociale orde herstellen en handhaven
o Schade herstellen
o Vergelding; schuld
• Doel:
o Relatieve theorieën: misdaadpreventie
o Speciale preventie: Incapacitatie; reïntegratie
o Algemene preventie: Detentie
• Uitgangspunten
o Proportionaliteit; in verhouding tot het misdrijf
o Subsidiariteit; minst beperkende straf/maatregel (je kan nooit beginnen met het ergste)
Jeugdstrafrecht in Nederland
• Van 12 tot 18 jaar (art. 77a Sr) → enkele uitzonderingen
• Leeftijd ten tijde van het begaan van het strafbare feit
• 12-minner: wel verhoor, de verklaring mag gebruikt worden, civiele maatregelen, geen
juridische bijstand
Jeugdstrafproces
• Aanhouding door de politie (art. 54 Sv)\
o Waarvan wordt je verdacht, geen verplichting tot antwoorden, ouders ingelicht, advocaat
is aanwezig
• Ophouden voor onderzoek/ verhoor, max. 6 of 9 uur (+ 9 uur ‘s nachts) (art. 56a Sv)
• ZSM-werkwijze
, o ZSM betekent dat de ketenpartners in de (jeugd)strafrechtketen veelvoorkomende
criminaliteit samen aanpakken, op een snelle, slimme, selectieve, simpele en
samenlevingsgerichte manier.
• Inverzekeringstelling (IVS) in politiecel, max. 3 dagen (art. 57 Sv)
• Vroeghulp Raad voor de Kinderbescherming
• Voorgeleiding rechter-commissaris
• Toetsing rechtmatigheid IVS (art. 59a Sv)
• Vordering inbewaringstelling: plaatsing in JJI of schorsing onder voorwaarden
• Advisering OM/rechtbank door de Raad voor de Kinderbescherming en NIFP
Vervolging en afdoening
• Politiesepot
• Reprimande
o Hierbij wordt een minderjarige die voor het eerst op heterdaad wordt betrapt voor een licht
vergrijp wel als verdachte geregistreerd door de politie, maar wordt als afdoening een
mondelinge waarschuwing gegeven.
• Halt (art. 77eSr)
• OM: Strafbeschikking (OTP / TOM zitting)
• Dagvaarding door OM
Afdoeningen politie
• Politiesepot
• Reprimande
• Geldboete (overtredingen/verkeer)
• Haltafdoening (max 20 uur)
Afdoeningen OM
• Taakstraf (max 60 uur)
• Jeugdreclassering (max 6 maanden)
• Geldboete
Jeugdstrafzitting
• Enkelvoudige of meervoudige kamer (meervoudig is 3 rechters)(art. 495 Sv)
• Verschijningsplicht minderjarige (art. 495a(1) Sv)
• Verschijningsplicht ouders (art. 496 Sv)
• Gesloten deuren (art. 495b Sv)
Straffen en maatregelen
• Hoofdstraffen
o Geldboete
o Taakstraf
o Jeugddetentie
• Bijkomende straffen
o Verbeurdverklaring
o Ontzegging rijbevoegdheid
• Maatregelen
o Plaatsing in een inrichting voor jeugdigen (PIJ, max. 6 jaar en 1 jaar voorwaardelijke
beëindiging)
o Maatregel betreffende het gedrag van de jeugdige (GBM, max. 1 jaar)
Maatregelen rechtbank: onttrekking aan het verkeer, ontneming van wederrechtelijk verkregen
voordeel, schadevergoeding en de vrijheidsbeperkende maatregel.
GBM: De gedragsbeïnvloedende maatregel voor jeugdigen (GBM) is met name van toepassing op de
doelgroep waarbij sprake is van ernstig delict gedrag in combinatie met zwaardere
gedragsproblemen. Het programma kan bestaan uit een gedragsinterventie gericht op het
terugdringen van recidive, zoals intensieve systeemgerichte behandeling, een therapeutische
behandeling of verslavingszorg. Indien de jeugdige niet meewerkt kan de vervangende jeugddetentie
gelast worden
, • Kan ook voorwaardelijk
o Proeftijd
o Algemene voowaarden
o Evt bijzondere voorwaarden
• Hoofdstraf kan samen met hoofdstraffen en bijkomende straffen (art. 77g Sr)
• Maatregel kan met hoofdstraffen en bijkomende straffen en andere maatregelen (art. 77g Sr)
Taakstraf
• Werkstraf (max. 200 uur)
• Leerstraf (max. 200 uur)
• Combinatie van werkstraf en leerstraf (max. 240 uur)
• Vervangende jeugddetentie (art. 77 n Sr)
• Taakstrafverbod (art. 77 ma Sr)
Vervangende jeugddetentie: Voor elke twee uren van de taakstraf wordt niet meer dan één dag
opgelegd
Taakstrafverbod: Het betreft jeugdigen die een geweldsmisdrijf hebben gepleegd waarop een
maximumstraf van zes jaar staat en als dat geweldsmisdrijf een ernstige inbreuk op de lichamelijke
integriteit van het slachtoffer heeft gemaakt. Daarnaast betreft het jeugdigen die veroordeeld zijn voor
misbruik van minderjarigen
Jeugddetentie en Pij maatregel
Jeugddetentie (art. 77i Sr)
• Alleen in geval van misdrijven
• max. 1 jaar voor 12- tot 15-jarigen
• max. 2 jaar voor 16- en 17-jarigen
Plaatsing in een inrichting voor jeugdigen (PIJ) (art. 77s Sr)
• Duur: 3 jaar (laatste jaar voorwaardelijk)
• Verlenging tweemaal met max. 2 jaar (max. 7 jaar)
Combi jeugddetentie en PIJ is mogelijk.
Voorwaarden voor een PIJ:
1. Gebrekkige ontwikkeling en/of ziekelijke stoornis
2. Misdrijf waar 4 jaar of meer op staat
3. Algemene maatschappelijke veiligheid (gevaarscriterium)
4. Belang van ontwikkeling verdachte (hulpverleningscriterium)
5. Twee gedragsdeskundige rapportages noodzakelijk (psy en psa)
Raad voor de Kinderbescherming
• Casusregisseur: Volgt het hele traject dat de jongere doorloopt. Bevorderen van samenhang
tussen de ketenpartners en de verschillende straffen en hulp die uitgevoerd wordt
• Vroeghulp bij IVS: Dit houdt in dat de raadsonderzoeker de jeugdige bezoekt in de politiecel
en een rapport opstelt over de achtergrond van de jongere met een advies aan de rechter-
commissaris over of de voorlopige hechtenis geschorst kan worden en onder welke
voorwaarden
• Raadsonderzoek
o Strafzaken
o Schoolverzuimzaken (leerplichtambtenaar/kantonrechter)
• Coordinator taakstraffen
o Werkstraf
o Leerstraf
• Netwerk en trajectberaad
Rvdk is zowel strafrechtelijk als civielrechtelijk van belang
